Uluslararası Antlaşmaların Analizi Üzerinden Adalet ve Kalkınma Partisi Döneminde Türkiye’nin Değişen Ortadoğu Politikası

Yıl 2019, Cilt: 7 Sayı: 1, 148 - 167, 27.03.2019

Gül Arıkan Akdağ Aylin Aydın Çakır

https://doi.org/10.14782/ipsus.539211

Cited By: 1

Öz

Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP) döneminde Türk dış politikasının seyri pek çok araştırmaya

konu olmuştur. Bu araştırmalar genellikle, bu dönem dış politikasında Ortadoğu’yla olan ilişkilerde

bir artış ve bu ilişkilerde özellikle yumuşak güç kullanımına bir kayış olduğunu iddia etmektedirler.

Bu araştırmaların temel savları ve bu savları destekleyen kanıtlar ikna edici olsa da Türkiye’nin dış

politikasındaki değişimi sistematik ve bütüncül şekilde göstermekten uzak görünmektedir. Bu çalışmanın

amacı AKP iktidarı döneminde Türkiye’nin Ortadoğu politikasında meydana gelen değişimin boyutları

konusunda iddia edilen temel savları ampirik olarak test etmektir. Bu doğrultuda Türkiye Büyük Millet

Meclisi’nde 1984 ve 2015 yılları arasında onaylanan uluslararası antlaşmalar imzacı taraflar, konu ve

içerik bakımından kodlanmış ve literatürdeki dört temel hipotez bu orijinal veri seti kullanılarak test

edilmiştir. İlk olarak, çalışmada AKP hükümetiyle birlikte Ortadoğu ülkeleriyle olan ilişkilerde bir

yükselme olup olmadığı irdelenmiştir. Ardından, sert güç kullanımından yumuşak güç kullanımına bir

kayma olup olmadığı araştırılmış ve varsa hangi yumuşak güç aracının daha çok kullanıldığı ampirik

olarak gösterilmiştir. Son olarak, Türkiye’nin Ortadoğu bölgesine yönelik politikasında farklı AKP

hükümetleri boyunca dönemsel bir değişim olup olmadığı ortaya konulmuştur. Çalışmanın bulguları

literatürde var olan hipotezleri kısmı olarak desteklemektedir. İlk olarak, veriler, AKP döneminde

Ortadoğu ülkeleriyle ilişkilerde sayısal olarak bir artışı işaret ediyor olsa da bu artışın diğer bölgelerle

olan ilişkilerle orantılandığında birinci ve ikinci AKP hükümetlerinin birinci ANAP hükümetinin gerisinde kaldığına işaret etmektedir. İkinci olarak veriler, literatürün iddia ettiğinin tersine sert güç

kullanımında bir azalmaya veya yumuşak güç kullanımında bir artışa işaret etmemektedir. Aksine

ikinci ve üçüncü AKP dönemlerinde güvenlik konularıyla ilgili yapılan antlaşmalarda belirgin bir artış

göze çarpmaktadır. Üçüncü olarak, Ortadoğu ülkeleri ile imzalanan antlaşmaların analizi ekonomi

içerikli antlaşmalarda bir artış olmadığını ama enerji, çevre, eğitim ve kültür gibi başka yumuşak

güç araçlarının AKP’nin iktidara gelişi ile birlikte baskın hale geldiğini göstermektedir. Dördüncü

olarak, veriler incelendiğinde, AKP dönemi Türkiye’nin Ortadoğu politikasında bölgedeki uluslararası

örgütlerle olan işbirliği giderek artan bir yön gözlemlense de, önceki tüm hükümet dönemlerinden

daha yüksek seviyede olmadığı görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

AKP, Türkiye, Ortadoğu politikası, Uluslararası Antlaşmalar, Yumuşak Güç

Explaining Turkey’s Foreign Policy in the Middle East through the Analysis of International Agreements

Öz

Turkish foreign policy under AKP incumbency has been studied by a great number of scholars.

These studies have mostly argued that there has been an increase in the relations of Turkey with the

Middle Eastern countries and a shift towards soft power policies in these relations. Although the main

arguments of these studies and their evidence are persuasive, they seem far from providing a systematic

and uniform account of this change. The aim of this study is to fulfill this gap by testing the existing

arguments on Turkey’s Middle Eastern foreign policy under the rule of the AKP. In this regard, we test

four key hypotheses by using the international agreements approved by the Turkish Grand National

Assembly (TGNA) between the years 1984 and 2015. First, by looking at the signatory parties to

these agreements we show whether there has been an increase in Turkey’s relations with the Middle

Eastern countries under the rule of the AKP. Second, by looking at the content of these agreements

we investigate whether there has been a shift from using hard power to soft power mechanisms. By

comparing all these factors across all governments that were in power since the 1980s we do not only

empirically show to what extent Turkey’s Middle Eastern foreign policy under the AKP government

differs from the previous governments but also present the change in the level of activism and the use of

foreign policy mechanisms across different AKP governments. The results of the study partly confirm

the hypothesis present in the literature. First, although the data signals a quantitative increase in the

relations with Middle Eastern countries when proportioned with the relations with other regions, it

signals that the first and second AKP governments fall behind the first ANAP government. Second,

in contrast to the arguments of actual studies, the data does not indicate a decrease in the use of hard

power or increase in soft power policies. Contrary, a considerable increase can be observed in security

issues during the second and third AKP governments. Third, the analysis of agreements signed with

Middle Eastern countries indicates no increase in the economy but an increase in energy, environment,

education, and culture related agreements. Lastly, although the analysis of the data shows an increasing

trend in the relations with the international organizations during the AKP era, its magnitude is not

higher than the previous governments.

Anahtar Kelimeler

AKP, Turkey, Middle East Policy, International Agreements, Soft Power

Kaynakça

• Ataman, M .(2003) “Özalist Dış Politika: Aktif ve Rasyonel Bir Anlayış”. Bilgi Sosyal Bilimler Dergisi. Sayı 2:49-64. Akgün B. (2009) “Türk Dış Politikası ve Uluslararası Örgütler“. Akademik ORTA DOĞU, Cilt 3, Sayı 2, 2009Altunışık, M. B. (2000), “Güvenlik Kıskacında Türkiye-Ortadoğu İlişkileri,” G. Özcan ve Ş. Kut (der.), En Uzun Onyıl: Türkiye’nin Ulusal Güvenlik ve Dış Politika Gündeminde Doksanlı Yıllar, İstanbul: Boyut Yayınları Akbarzadeh, S. ve J. (2017) Iran and Turkey: not Quite Enemies but less than Friends”, Third World Quarterly, 38(4): 980-995. Altunışık, M. B. ve Martin L. G. (2011) “Making sense of Turkish foreign policy in the MiddleEast under AKP”, Turkish Studies, 12(4): 569-587. Aras, B. (2014) “Davutoğlu Era in Turkish Foreign Policy Revisited”, Journal of Balkan and Near Eastern Studies, 16 (4): 404-418. Aras, B. ve Görener A. (2010) “National role conceptions and foreign policy orientation: the ideational bases of the Justice and Development Party’s foreign policy activism in the Middle East”, Journal of Balkan and Near Eastern Studies, 12(1): 73-92. Aras, B. ve Karakaya Polat R. (2008) “From Conflict to Cooperation: Desecuritization of Turkey’s Relations with Syria and Iran”, Security Dialogue, 39(5): 495-515. Arıkan Akdağ, G. (2017) “Adalet ve Kalkınma Partisi: Kürt Sorununun Yeniden Tanımlanması ve Türkiye’nin Değişen Ortadoğu Politikası”, Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(1): 121-144. Aydın Çakır, A. ve Arıkan Akdağ G. (2017) “An Empirical Analysis of the Change in Turkish Foreign Policy under the AKP Government”, Turkish Studies, 18(2): 334-357. Aytürk, İ. (2011) “ The Coming of an Ice Age? Turkish–Israeli Relations Since 2002”, Turkish Studies, 12(4): 675-687. Balcı, A. ve Kardaş T. (2012) “The Changing Dynamics of Turkey’s Relations with Israel: an Analysis of “Securitization’”, Insight Turkey, 14(2): 99-120. Balcı, A. ve Miş N. (2008) “Turkey’s Role in the Alliance of Civilizations: a New Perspective in Turkish Foreign Policy?”, Turkish Studies, 9(3): 387-406. Barkey, H. J. (2011) “Turkey and Iraq: The Making of a Partnership”, Turkish Studies, 12(4): 663-674. Bilgin, P. ve Bilgiç A. (2011) “Turkey’s “New” Foreign Policy toward Eurasia”, Eurasian Geography and Economics, 52(2): 173-195. Çakmak, C. (2016) “Turkish–Syrian Relations in the Wake of the Syrian Conflict: back to Securitization?”, Cambridge Review of International Affairs, 29(2): 695-717. Davutoğlu, A. (2008), “Turkey’s Foreign Policy Vision: An Assessment of 2007,” Insight Turkey, 10(1):77-96. Demirtaş, B. (2013) “Turkish Syrian Relations: From Friend ‘Esad’ to Enemy ‘Esed’”, Middle East Policy, 20(1): 111-120. Demirtaş-Bagdonas, Ö. (2014) “Reading Turkey’s Foreign Policy on Syria: The AKP’s Construction of a Great Power Identity and the Politics of Grandeur”, Turkish Studies, 15(1): 139-155. Ehteshami, A., ve Elik, S. (2011) “Turkey’s Growing Relations with Iran and Arab Middle East”, Turkish Studies, 12(4): 643-662. Ennis, C. A., ve Momani B. (2013) “Shaping the Middle East in the Midst of the Arab Uprisings: Turkish and Saudi Foreign Policy Strategies”, Third World Quarterly, 34(6): 1127-1144. Güner, S. Ş. (2012) “Religion and Preferences: a Decision Theoretic Explanation of Turkey’s New Foreign Policy”, Foreign Policy Analysis, 8: 217–230. Güney, A. ve Mandacı N. (2013) “The Meta-Geography of the Middle East and North Africa in Turkey’s New Geopolitical Imagination”, Security Dialogue, 44(5-6): 431-448. Hatipoğlu, E. ve Palmer G. (2014) “Contextualizing Change in Turkish Foreign Policy: the Promise of the ‘Two-Good’ Theory”, Cambridge Review of International Affairs, online publication Doi:10.1080/09 557.571.2014.888538 İpek, P. (2013) “Ideas and Change in Foreign Policy Instruments: Soft Power and the Case of the Turkish International Cooperation and Development Agency”, Foreign Policy Analysis, 11(2): 1-21. Kirişçi, K. (2009) “The Transformation of Turkish Foreign Policy: The Rise of the Trading state”, New Perspectives on Turkey, 40: 29-57. Kirişçi, K. (2011) “Turkey’s “Demonstrative Effect” and the Transformation of the Middle East”, Insight Turkey,13(2): 33-55. Kirişci, K. (2012) “Turkey’s Engagement with its Neighborhood: a “Synthetic” and Multidimensional Look at Turkey’s Foreign Policy Transformation”, Turkish Studies, 13(3): 319-341. Kutlay, M. (2011) “Economy as the ‘Practical Hand’ of ‘New Turkish Foreign Policy: a Political Economy Explanation”, Insight Turkey, 13(1): 67-88. Larrabee, F. S. ve Lesser I. O. (2003) Turkish Foreign Policy in an Age of Uncertainty, Santa Monica, CA: RAND. Leeds B., J. Ritter, S. Mitchell ve A. Long (2002) “Alliance Treaty Obligations and Provisions, 1815- 1944”, International Interactions, 28(3): 237-260. Leeds, B. (2003). “Alliance Reliability in Times of War: Explaining State Decisions to Violate Treaties”. International Organization, 57(4), 801-827. Makovsky, A. (1999). “The New Activism in Turkish Foreign Policy”, SAIS Review,19(1), 92-113. Mansfield, E. D., Milner, H. V. ve Rosendorff, B. P. (1998) “Why Democracies Cooperate More: Electoral Control and International Trade Agreements”. American Political Science Association konferansinda sunulan bildiri. Eylul 3–6, Boston, Mass.. Mansfield E. D. ve J. C. Pevehouse (2000) “Trade Blocs, Trade Flows, and International Conflict” International Organization, 54(4):775-808. Meral, Z. ve Paris J. (2010) “Decoding Turkish Foreign Policy Hyperactivity”, The Washington Quarterly, 33(4): 75-86. Mitchell M. S. ve P. R. (2007) “International Institutions and Compliance with Agreements”. American Journal of Political Science. 51(4): 721–737. Müftüler-Baç, M. (2011) “Turkish Foreign Policy, its Domestic Determinants and the Role of the European Union”, South European Society and Politics, 16(2): 279-291. Müftüler-Baç, M. (2014) “Changing Turkish Foreign Policy towards Iraq: New Tools of Engagement”, Cambridge Review of International Affairs, 27(3): 538-552. Nye, J. S. (2004) Soft Power: The Means to Success in World Politics, New York: Public Affairs. Oğuzlu, H. T. (2007) “Soft Power in Turkish Foreign Policy”, Australian Journal of International Affairs, 61(1): 81-97. Oğuzlu H. T. (2016) “Turkish Foreign Policy at the Nexus of Changing International and Regional Dynamics”, Turkish Studies, 17(1): 58-67. Oran, B. (2001), Türk Dış Politikası; Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Olaylar, Yorumlar, Belgeler, cilt I, İstanbul, İletişim Yayınları Öniş, Z. ve Yılmaz Ş. (2009) “Between Europeanization and Euro‐Asianism: Foreign Policy Activism in Turkey during the AKP Era”, Turkish Studies, 10(1): 7-24. Öniş, Z. (2011) “ Multiple Faces of the “New” Turkish Foreign Policy: Underlying Dynamics and a Critique”, Insight Turkey, 13(1): 47-65. Özcan M. et al (2015) “Assessments of Turkish Foreign Policy in the Middle East During the Arab Uprisings”, Turkish Studies, 16(2): 195-208. Özdamar, Ö. et al (2014) “From Good Neighbor to Model: Turkey’s Changing Roles in the Middle East in the Aftermath of the Arab Spring”, Uluslararası İlişkiler, 11(42): 93-113 Özpek, B. B. ve Demirağ Y. (2014) “Turkish Foreign Policy after the ‘Arab Spring’: from Agenda-Setter State to Agenda-Entrepreneur State”, Israel Affairs, 20(3): 328-346. Parlar Dal, E. (2012) “The Transformation of Turkey’s Relations with the Middle East: Illusion or Awakening?”, Turkish Studies, 13(2): 245-267. Parlar Dal, E. (2016) “Conceptualizing and Testing the ‘Emerging Regional Power’ of Turkey in the Shifting International Order, Third World Quarterly, 37(8): 1425-1453. Russett, B. ve J. Oneal. (2001). Triangulating Peace: Democracy, Interdependence, and International Organizations. New York: W.W. Norton. Sadık, G. (2012) “Magic Blend or Dangerous Mix? Exploring the Role of Religion in Transforming Turkish Foreign Policy from a Theoretical Perspective”, Turkish Studies, 13(3): 293-317. Sauvant, K. P. ve L. E. Sachs (2009) The Effect of Treaties on Foreign Direct Investment: Bilateral Investment Treaties, Double Taxation Treaties, and Investment Flows. Oxford University Press Sayarı, S. (2000) “Turkish Foreign Policy in the Post-Cold War Era: the Challenges of Multi-Regionalism”, Journal of International Affairs, 54(1): 169-182. Sözen, A. (2010) “A Paradigm Shift in Turkish Foreign Policy: Transition and Challenges”, Turkish Studies, 11(1): 103-123.Tür, Ö. (2011) “Economic Relations with the Middle East under the AKP-Trade, Business Community and Reintegration with Neighboring Zones”, Turkish Studies,12(4): 589-602. Viotti, P. R. ve M. V. Kauppi (2010). International Relations Theory. Pearson Edcuation Yalvaç, F. (2014) “Approaches to Turkish Foreign Policy: a Critical Realist Analysis”, Turkish Studies, 15(1): 117-138.Yeşiltaş, M. (2013) “The Transformation of the Geopolitical Vision in Turkish Foreign Policy”, Turkish Studies, 14(4): 661-687.Yeşilada, B. (1993). “Turkish Foreign Policy toward the Middle East” [(eds.) Atila Eralp ed.. The Political and Socioeconomic Transformation of Turkey. Westport, CT: Praeger] içinde: 169-192.