Balkan Poet Muhammed Hulûsî Usturumcavî and His Divanche

Yıl 2019, Cilt: 4 Sayı: 1, 78 - 93, 26.07.2019

Burçin Özdemir

Öz

Muhammed Hulûsî Usturumcavî is one of the sheikh poets who grew up in Balkan region in 18th century. Muhammed Hulûsî Usturumcavî is one of İsmail Hakkı Bursevî’s khalifs. Muhammed Hulûsî Usturumcavî and his Divanche are important both in the 18th century reflecting the mystical world on the land of Rumelia and being a work written in a historical period of Western Rumelia Turkish. The aim of the study is to introduce Muhammed Hulûsî Usturumcavî and his Divanche the world of science and to reveal the full text of Ottoman Divan poet, one of the Ottoman literature poets who grew up in Balkans geography. In this study Divanche of three well- known works of poet will be disscussed. In this study, firstly the information about the poet’s life will be included in the sources and Divanche and his works will be introduced. Then the other two full copies of the poet’s Divanche known missing YK copies will be introduced, the differences between the copies will be indicated and the Divan will be examined in terms of form and content. At the end of study, 20 poems not included in the missing copies will be given as transcription. Thus, it will be ensured that the Divanche is presented in a complete manner. In the study, it was seen that 20 poems which included in the full copy of Hudayi Efendi and Milli Kütüphane was not found in YK copies. And it was seen 17 poems which not included in the full copy of H and M, in YK copies. Thus, total 106 poems of the poet were unearthed.

Anahtar Kelimeler

Muhammed Hulûsî, Balkan poets, Divanche, mysticism

Balkan Şairi Muhammed Hulusî Usturumcavî ve Divançesi

Öz

Muhammed Hulusî Usturumcavî 18. yüzyılda Balkan
coğrafyasında yetişen şeyh şairlerdendir. Çalışmanın amacı; hayatı hakkında
kısıtlı bilgiye sahip olduğumuz, Balkan coğrafyasında yetişen Osmanlı Edebiyatı
şairlerinden Muhammed Hulusî Usturumcavî’yi ve Divançesini ilim dünyasına
tanıtmak, Divançenin tam metnini ortaya koymaktır. Çalışmanın bir amacı da 18.
yüzyılda Balkanlarda tasavvuf edebiyatı veya tarihî Rumeli Türkçesi araştırıcılarına
Divançe metni ile birlikte dil malzemesi sağlamaktır. Bu çalışmada şairin
bilinen üç eserinden Divançesi ele alınacaktır. Çalışmada öncelikle şairin
hayatı hakkında kaynaklarda ve Divançede bulunan bilgilere yer verilecek,
eserleri tanıtılacaktır. Daha sonra şairin divançesinin bilinen eksik YK
nüshasından başka diğer iki tam nüshasının tanıtımı yapılacak, nüshalar arası
farklar belirtilecek ve eksik nüshada yer almayan 20 adet şiir transkripsiyonlu
olarak verilecektir. Böylelikle divançenin eksiksiz bir biçimde ortaya
konulması sağlanacaktır. Daha sonra ise divançe, şekil ve muhteva yönünden
incelenecektir. Sonuç bölümünde; şairin www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com
adlı sitede Hulusi Efendi maddesinde divançenin Yapı Kredi Sermet Çifter
Araştırma Kütüphanesi (YK) nüshasından bahsedilmediği tespit edildi. Çalışmada
eksik YK nüshasında, mürettep Hüdayi Efendi (H) nüshası ve Milli Kütüphane (M)
nüshasında yer alan 20 adet şiirin bulunmadığı görüldü. Bununla birlikte eksik
YK nüshasında, mürettep H ve M nüshalarında bulunmayan 17 şiirin varlığı tespit
edildi. Böylece şairin toplamda 106 adet şiiri gün yüzüne çıkarıldı

Anahtar Kelimeler

Muhammed Hulusî, Balkan şairi, tasavvuf

Kaynakça

• Cebecioğlu, Edhem (2005). Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü, Anka Yayınları, 3. Basım, İstanbul.
• Devellioğlu, Ferit (2004). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Aydın Kitabevi, Ankara.
• Dilçin, Cem (1983). Yeni Tarama Sözlüğü, TDK Yayınları, Ankara.
• Gülsevin, Gürer (2017). Yaşayan Türkiye Türkçesi Ağızlarının Tarihi Dönemlerini Belirleyebilmek İçin Bir Yöntem Denemesi Örneği XVII. Yüzyıl Batı Rumeli Türkçesi Ağızları, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
• Kanar, Mehmet (2010). Farsça-Türkçe Sözlük, Say Yayınları, İstanbul.
• Kara Mustafa (2016). Balkanlarda Tasavvuf Edebiyatına Genel Bir Bakış, Türkistan’dan Balkanlara Balkanlarda İslam, c. 2, s. 135- 155, Tika Yayınları, Ankara.
• Kurnaz, Cemal ve M. Tatçı (haz.) (2001) Tuhfe-i Nailî, Mustafa Nail Tuman Divan şairleri muhtasar biyografileri I-II, Bizim Büro Yayınları, Ankara.
• Küçükarıkan, Nurgül (2006). Muhammed Hulusi’nin Divançesi (Metin-İnceleme-Sözlük), Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Yüksek lisans tezi, Kayseri.
• Mehmed Tahir (1333-42). Osmanlı Müellifleri, c. I-III, Matbaa-i Amire. I/66, İstanbul.
• Muhammed Hulusi, Divançe, Hüdayi Efendi nüshası, arşiv no: Hüdayi (Selim Ağa Ktb.) 1243.
• Muhammed Hulusi, Divançe, Milli Kütüphane nüshası, arşiv no: 06 M Yz Fb 473.
• Muhammed Hulusi, Divançe, Yapı Kredi Sermet Çifter Araştırma Kütüphanesi nüshası, arşiv no: 751/5.
• Onay, Ahmet T. (1996) (haz. Cemal Kurnaz). Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul.
• Türkçe Sözlük I-II (1998). TDK Yayınları, Ankara.
• Saraç, Yekta (2015). Klasik Edebiyat Bilgisi Biçim-Ölçü-Kafiye, Gökkubbe, İstanbul.
• İnternet kaynakları
• http://www.ehlisunnetbuyukleri.com/Osmanli-Tarihi-Ansiklopedisi/Detay/BELGRAD/116
• http://kuranikerim.com/kutubi-sitte/1950.html
• http://www.kuranikerim.com/mdiyanet
• http://www.yazmalar.gov.tr
• Hulusi maddesi, (haz.) İsmail Hakkı Aksoyak, erişim http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com/index.php?sayfa=detay&detay=1157
• İsmail Hakkı Bursevi maddesi, haz. Ali Namlı, Murat Yurtsever, Yusuf Şevki Yavuz, Cağfer Karadaş, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, c. 23, s. 108-110 https://islamansiklopedisi.org.tr/ismail-hakki-bursevi Erişim tarihi 31.05.2019
• Kenz-i Mahfi maddesi, haz. İbrahim Hakkı Aydın, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, c. 25, s. 258 Erişim https://islamansiklopedisi.org.tr/kenz-i-mahfi
• Lenterani maddesi, haz. İskender Pala, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopesidi, c. 27, s. 138 Erişim https://islamansiklopedisi.org.tr/len-terani
• Mehmet Tahir (1329). “Teracim: Hulusi Efendi”, Ceride-i Sufiyye, c. III, sa. 85, s. 388, İstanbul. Erişim http://isamveri.org/pdfosm/D03195/D03195_85/D03195_85_TAHIRM.pdf
• Usturumca maddesi, haz. Machiel Kiel, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, c. 42, s. 191-193 https://islamansiklopedisi.org.tr/ustrumca
• Yazır, Elmalılı Hamdi, Hak Dini Kuran Dili c.9, Umut Basımevi s.205 https://archive.org/stream/HakDiniKuranDili1-10_201707/Elmalili-HakDiniKuranDili-9#mode/2up/search/tasavvuf