Çerkes Göçleri ve Çerkeslerin Anadolu’da Yurt Edinme Arayışları: Sakarya - Maksudiye Köyü Örneği

Yıl 2016, Cilt: 5 Sayı: 8, 2782 - 2816, 25.12.2016

Cemile Şahin

https://doi.org/10.15869/itobiad.273556

Cited By: 1

Öz

Öz

Yaklaşık olarak
18. yüzyıldan itibaren Osmanlı Devleti’ni parçalayarak Kafkasya bölgesini ele
geçirme planları yapan Rusya’nın bölgede işgal hareketlerine karşı Kafkas
halklarının bir asra yakın verdikleri özgürlük mücadelesi, 1859’da Şeyh
Şamil’in teslim alınmasıyla sona ermiş ve böylece Rusya, Kafkasya bölgesini ele
geçirmeye başlamıştır. Rusların, Kafkasya bölgesinde kazandıkları her askeri
başarı ve Kırım ve Kafkasya bölgelerindeki Müslüman halka karşı uyguladıkları
baskı, zulüm politikaları, beraberinde zorunlu göçü getirdiğinden, bu
bölgelerden Osmanlı Devleti’ne göç hareketleri kaçınılmaz olmuştur. Osmanlı
Devleti, kendisine sığınan Çerkesleri ve diğer göçmenleri, dönemin şartları ve
eldeki imkânlar doğrultusunda Anadolu’nun çeşitli bölgelerine iskân etmiştir.
Çerkeslerin Anadolu’da iskân edildikleri önemli bölgelerden biri de, Sakarya
bölgesidir. Coğrafi konumu, iklimi, ulaşım imkânları, sahip olduğu kaynaklar,
verimli ve boş arazileri ile göçmenler için önemli yerleşim merkezlerinden biri
olan Sakarya’da, Çerkeslerin yerleştirildikleri yerlerden birisi de, Maksudiye
köyüdür. Bu çalışmada, genel anlamda Çerkesler ve Maksudiye köyü ele alınarak
gerekli değerlendirmeler yapılmaya çalışılmıştır.

Abstract

The liberation struggle of the Caucasus peoples
against the occupation movements of Russia, which made the plans to seize the
Caucasus region by tearing the Ottoman Empire from the 18th century onwards,
came to an end with the surrender of Sheikh Shamil in 1859 and thus Russia has
begun to take over the Caucasus region. The migration to the Ottoman Empire was
inevitable since oppression policies and forced immigration they had imposed
against the Muslim people in the Crimea and Caucasus regions after the every
Russian military achievement in the Caucasus region. The Ottoman Empire settled
on Circassians and other immigrants who took refuge in various regions of
Anatolia in accordance with the conditions of the time and the means available.
One of the important places where Circassians are settled in Anatolia is the
Sakarya region. One of the important settlement centers for immigrants is
Sakarya with its geographical location, climate, transportation possibilities,
resources, efficient and empty areas, and Maksudiye village in Sakarya is one
of the places where Circassians are settled. In this study, Circassians and
Maksudiye village were considered in general terms and tried to make necessary
evaluations.

Keywords:
Ottoman, Caucasus, Circassian, Immigrant, Settlement, Maksudiye Village,
Sakarya                                                                                                                                  

Anahtar Kelimeler

Kafkasya, Çerkes, Göçmen, İskân, Maksudiye Köyü

Circassian Migrations and Circassians' Quest to Acquire Homeland in Anatolia: The Case of Sakarya - Maksudiye Village

Öz

The liberation struggle of the Caucasus peoples
against the occupation movements of Russia, which made the plans to seize the
Caucasus region by tearing the Ottoman Empire from the 18th century onwards,
came to an end with the surrender of Sheikh Shamil in 1859 and thus Russia has
begun to take over the Caucasus region. The migration to the Ottoman Empire was
inevitable since oppression policies and forced immigration they had imposed
against the Muslim people in the Crimea and Caucasus regions after the every
Russian military achievement in the Caucasus region. The Ottoman Empire settled
on Circassians and other immigrants who took refuge in various regions of
Anatolia in accordance with the conditions of the time and the means available.
One of the important places where Circassians are settled in Anatolia is the
Sakarya region. One of the important settlement centers for immigrants is
Sakarya with its geographical location, climate, transportation possibilities,
resources, efficient and empty areas, and Maksudiye village in Sakarya is one
of the places where Circassians are settled. In this study, Circassians and
Maksudiye village were considered in general terms and tried to make necessary
evaluations.

Anahtar Kelimeler

Ottoman, Caucasus, Circassian, Immigrant, Settlement, Maksudiye Village, Sakarya

Kaynakça

• Ağanoğlu, Yıldırım (2001), Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Balkanlar’ın Makûs Talihi Göç, İstanbul.
• Aktaş, Ali (2008), Kültürel Renkleriyle Sakarya, Adapazarı Merkez Belediyesi Kültür Yay., Adapazarı.
• Akyüz Orat, Jülide - Nebahat Oran Arslan - Mustafa Tanrıverdi (2011), Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Kafkas Göçleri (1828-1943), Kars.
• Aslan, Cahit (2006), “Bir Soykırımın Adı 1864 Büyük Çerkes Sürgünü”, Uluslararası Suçlar ve Tarih, Asam Yay., S.1, s.1-33.
• Aşıkî, Derviş Ahmed (1985), Aşıkpaşaoğlu Tarihi, Haz. A. Nihal Atsız, Kültür Ve Turizm Bakanlığı Yay., Ankara.
• Bala, Mirza (1977), “Çerkesler”, İslam Ansiklopedisi, C.III, Millî Eğitim Yayınları, İstanbul, s.375-386.
• Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü (2012), Osmanlı Belgelerinde Kafkas Göçleri-I, İstanbul.
• Berzeg, Nihat (2010), Çerkesler Kafkas Sürgünü: Vatansız Bırakılan Bir Halk, Chiviyazıları, İstanbul.
• Bilecen, T. (2005), “Arşiv Belgelerinden Edebiyata Balkan Göçlerinin Sosyal Boyutu”, Toplumsal Tarih, S.142, s.78-84.
• Bolat, Gökhan (Nisan-Ekim 2013), “Kavram Tartışmaları Etrafında 21 Mayıs 1864 Çerkes Sürgünü”, Yalova Sosyal Bilimler Dergisi, S.6, s.121-142.
• Boz, Erdoğan (2010), Çerkes Etnik Kimliğinin Yeniden İnşasında Akrabalık, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Çiçek, Nazan, “Talihsiz Çerkeslere İngiliz Peksimeti: İngiliz Arşiv Belgelerinde Büyük Çerkes Göçü (Şubat 1864-Mayıs 1865)”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, C. 64, S.1, s.57-88.
• Demirel, M. (2008), “Türkiye’de Bosna Göçmenleri”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C.12, S.2, s.285-306.
• Erkan, Süleyman (1996), Kırım ve Kafkasya Göçleri, K.T.Ü. Kafkasya ve Orta Asya Uygulama ve Araştırma Merkezi, Trabzon.
• Eröz, Mehmet -Seyfi Alpan (1968), Adapazarı Tarihçesi ve Sakarya Coğrafyası, İstanbul.
• Gökçe, Cemal (1979), Kafkasya ve Osmanlı İmparatorluğunun Kafkasya Siyaseti, Şamil Eğitim ve Kültür Vakfı Yay., İstanbul.
• Gökçebay, Özcan (2006), Türkiye’ye Yerleşen Tatarlarda Dini Hayat ve Adetler (Konya Yöresi Örneği), Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya.
• Güneş Yağcı, Zübeyde (2010), “Osmanlı Devleti’nin Kuzey Kafkasya Siyaseti: Çerkeslerden Bağlılık Senedi Alınması”, Karadeniz Dergi, S.2, s.97-109.
• Günkut Vurucu, Ayça (2016), “Kafkas Kökenli Halklarda Kimlik ve Değişim (Muş İli Örneği)”, Tarih Kültür Toplum Ayça Günkut Vurucu Armağanı, Konya, s.46-70.
• Halaçoğlu, Ahmet (1995), Balkan Harbi Sırasında Rumeli’den Türk Göçleri (1912-1913), TTK Yay., Ankara.
• İpek, Nedim (2006), İmparatorluktan Ulus Devlete Göçler, Serander Yay., İstanbul.
• Karataş, Ömer (Kış 2013), “19. Yüzyılda Anadolu’da Çerkes Göçmenlerinin İskânları Sırasında Karşılaştıkları Sorunlar: Uzunyayla Örneği”, Karadeniz Araştırmaları, S.36, s.83-117.
• Karataş, Ömer (Kış 2012), “19. Yüzyılda Balkanlarda Kafkas Muhâcîrlerinin İskânı”, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi / Journal of Turkish World Studies, XII/2, s.355-388.
• Karataş, Ömer (Yaz 2014), “Kafkas Göçünün Mağdurları”, Karadeniz Araştırmaları, S.42, s.121-130.
• Karataş, Suat -Ergün Tekin (1973), Beykışla-Maksudiye Köyü İlkokulu Tarihçesi.
• Karpat, Kemal (2003), Osmanlı Nüfusu (1830-1914), Tarih Vakfı Yurt Yay., İstanbul.
• Karpat, Kemal (2010), Osmanlı’dan Günümüze Etnik Yapılanma ve Göçler, İstanbul.
• Kaya, Ayhan (2011), Türkiye’de Çerkesler-Diasporada Geleneğin Yeniden İcadı, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yay., İstanbul.
• McCarthy, Justin (1998), Ölüm ve Sürgün, İnkılâp Yay., İstanbul.
• İpek, N. (1999), Rumeli’den Anadolu’ya Türk Göçleri, Ankara: TTK Yay.
• Önder, Selahattin -Engin Kırlı (2005), “Osmanlı Döneminde Eskişehir’e Göçler”, Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C.6, S.1, Eskişehir, s.130-143.
• Öner, Çetin (2014), Şu Bizim Çerkesler, Can Yay., İstanbul.
• Sarıcaoğlu, M. Esat (1999), “İskan-ı Muhacirin İ’ane Pulları (Osmanlı Devleti’nin Göçmen Harcamalarında Uyguladığı Bir Finansman Yöntemi)”, Osmanlı, C.4, Yeni Türkiye Yay., Ankara, s.603-611.
• Saydam, Abdullah, Kırım ve Kafkas Göçleri (1856-1876), TTK Yay., Ankara 1997.
• Şahin, İsmail-Cemile Şahin (Yaz 2014), “Avusturya’nın Bosna-Hersek’i İşgalinden sonra Anadolu’ya Yapılan Boşnak Göçleri: Eskişehir Lütfiye Köyü Örneği”, Karadeniz Araştırmaları, S.42, s.131-154.
• Tavkul, Ufuk (2012), Kafkasların Kalbine Yolculuk Karaçay-Malkar, Ankara.
• Tutum, Cahit (1993),"1864 Göçü ile İlgili Bazı Belgeler", Çerkeslerin Sürgünü, Ankara, Kafdağı Yayınları.
• Yılmaz, M. (1999), “XIX. Yüzyılda Osmanlı Devleti’nin Muhaciri İskân Politikası”, Osmanlı, C.IV, s.5987-601.
• Yılmaz, Özgür (3/2014) , “1864 Kafkas Göçü Hakkında Bir Rapor”, Mavi Atlas, s. 133-156.