Kur'ân-ı Kerîm'de, Dini Alaya Alanlara Karşı Müminlerin Takınmaları Gereken Tavırlar

Yıl 2015, Cilt: 4 Sayı: 2, 433 - 454, 10.06.2015

Ahmet Sıcak

https://doi.org/10.15869/itobiad.56634

Cited By: 3

Öz

Kur'ân'da h-z-e kök ve türevlerinin geçtiği âyetlerin hemen tamamına yakını müstehzilerin nasıl cezalandırılacakları hakkındadır. Müstehzilerin cezalandırılacaklarını ifade eden ilgili âyet-i kerimeler incelendiğinde çoğu kez bu âyetlerle alay edenlerin tehdit edilmesinden çok başta Hz. Peygamber olmak üzere inançlarından ötürü alaya maruz kalan tüm müminlerin teselli edilmesinin hedeflendiği anlaşılmaktadır. Allah cc. Kur’ân’da, Hz. Peygamber’in ve inananların tesellilerin yanında alaycılara karşı takınılması gereken tavırları da Müslümanlara talim buyurarak onlara tebliğ eksenli bireysel ve sosyal hayatlarında alaycıların tazyikinden kurtulma ve başarıya ulaşma yollarını göstermiştir.  Bu makale dini alaya alanların dindeki yerlerini Kur'ân'a göre belirledikten sonra bu bilinç üzerine günümüz Müslümanlarının çok ihtiyaç duyduğu Kur'ân'da alaycılara karşı Müslümanlara verilen tavsiye ve emirleri ele alacaktır.              

Anahtar Kelimeler

Kur'ân, istihza, dinle alay, bilinç, tavır.

In The Holy Qur’an, Attitudes A Muslim Should Adopt Toward Those Who Mock The Religion

Öz

In the Holy Qur’an, almost all the verses which contain the root h-z-e with all its derivations expound on how mockers will be punished in the hereafter. When the verses regarding the way those mockers will be punished are investigated closely, it is observed that the underlying reason for the inclusion of such verses is not so much to threaten those who mock the verses of the Qur’an as a way to console Muslims, especially Prophet Muhammad, when they are under attack by nonbelievers because of their beliefs. Allah not only aims at giving Prophet Muhammad and believers the much-needed spiritual support to exhilarate them in their spiritual world but also teaches Muslims about the attitudes Muslims take when coping with mockers from the view point of conveying the messages of Islam so that a person can be at ease under the pressure of mockers in social life and does whatever is necessary to attain the end goals set by Allah. This study focuses on the advice and commands given in the Qur’an to help Muslims meet the very need of how to deal with mockers.

Anahtar Kelimeler

Holy Qur’an, al-istihza, Mock, Ridicule, Consciousness, Attitude.

Kaynakça

• Abdülvehhab, Muhammed b., Fethü'l-Mecid Şerhi Kitabi't-Tevhid, Kahire: Darü'l-Hadis, 1992.
• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdullah Ahmed b. Muhammed eş-Şeybani, Müsnedu el-İmam Ahmed b. Hanbel, hakkakahu ve harrace ehâdîse ve allake aleyh Şuayb el-Arnaut, Adil Mürşid, Amir Gadban, Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1421/2001.
• Albayrak, Halis, Kur’ân’ın Bütünlüğü Üzerine: Kur’ân’ın Kur’ân’la tefsiri, İstanbul: Şule Yayınları, 1992.
• Ali el-Kârî, Şerhu'ş-Şifa, İstanbul, 1299.
• Alper, Hülya, Bir kelam problemi olarak imanın psikolojik yapısı, İstanbul: Rağbet Yayınları, 2002.
• Arslan, Ali, Büyük Kur’ân Tefsiri, Büyük Kur’ân tefsiri: (Hulasatü’t-tefasir), İstanbul: Arslan Yayınları, t.y.
• Bayraklı, Bayraktar, Yeni bir anlayışın ışığında Kur'an Tefsiri, İstanbul: Bayraklı Yayınları, 2001.
• Beyzâvî, Ebû Saîd Nasırüddin Abdullah b. Ömer b. Muhammed, Envarü't-tenzil ve esrarü't-te'vil, 1. bs., Beyrut: Daru İhyai’t-Turasi’l-Arabî, 1418/1997.
• Buhârî, Ebu Abdullah Muhammed b. İsmail, el-Câmiu's-sahîh, 1.b., thk. Muhammed Züheyr b. Nâsır, Dâru Tavgi'n-Necât, 1422/2002.
• Canan, İbrahim, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Ankara: Akçağ Yayınları, t.y. Ebu Bekr Abdürrezzak b. San'ânî, Hemmam Abdürrezzak, el-Musannef, thk. Habiburrahman A'zami, Beyrut: El-Meclisü'l-İlmi, 1983.
• Cengiz, İlhan, Mecelle Hukukun Doksan Dokuz İlkesi, İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı, 2003.
• Cevizci, Ahmet, Felsefe Sözlüğü, 3. bs. İstanbul: Paradigma Yayınları, 2002.
• Çaplı, Orhan, İnsanın İç Dünyası, Ankara: Bilgi Yayınevi, 1992.
• Çetiner, Bedreddin, Esbab-ı Nüzul, İstanbul: Çağrı Yayınları, 2002.
• Dalkılıç, Mehmet, “İslam Düşünürlerinin Âlem Görüşü: -Olabilecek Âlemlerin En Mükemmeli-”, Çevre ve Din Uluslararası Sempozyumu, 15 Mayıs 2008, 2008, II, 5-10.
• Dârimî, Ebû Muhammed Abdullah b. Abdurrahman b. Fazl, Sünenü'd-Dârimî, thk. Hüseyin Selim Esed Dârani, el-Memleketü’l-Arabiyyeti’s-Suudiyye: Dârü'l-Muğnî li’n-Neşr ve’t-Tevzi‘, 1412/2000.
• Durmuş, İsmail, “Müşâkele”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 2006, c. XXXII, s. 154-155.
• Ebû Dâvûd, Süleyman b. Eş’as b. İshak el-Ezdi es-Sicistani, Kitâbü’s-Sünen= Sünenu Ebû Davud, Beyrut, Sayda: el-Mektebetü’l-Asriyye, t.y..
• Ekin, Yunus, Kur’ân'a Göre İnançsızlık, İzmir: Işık Yayınları, 2001.
• el-Fetâvâ'l -Hindiyye fî mezhebi'l-İmâmi'l-A'zam Ebi Hanîfe, nşr. Şeyh Nizam vd., Diyarbakır, 1973.
• Elmalılı, Muhammed Hamdi Yazır, Hak Dini Kur'an Dili, sdl. İsmail Karaçam, Emin Işık, İstanbul: Feza Gazetecilik, t.y.
• Emiroğlu, H. Tahsin, Esbab-ı nüzul: Kur’an Ayetlerinin İniş Sebepleri ve Tefsirleri: Fatiha ve Bakara Sureleri, İstanbul: Elif Ofset Tesisleri, 1978.
• Er, İzzet, Sosyalleşme, Sosyal Gelişme ve İslam: Din Sosyolojisi Açısından Bir Deneme, Bursa: Furkan Kitabevi, 1988.
• Ezherî, Muhammed b. Ahmed, Tehzîbü’l-Lüga, 1. bs., Beyrut: Daru İhyai’t-Turasi’l-Arabî, 1422/2001.
• Habergetiren, Ömer Faruk, “İslam Hukuku Muamelat Konularında “Sukuta” Rıza Anlamı Verilen İşlemler”, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 2, (2012): 131-165.
• Heysemî, Ebu'l-Hasan, Bugyetü'r-Raid fi Tahkiki Mecmaü'z-Zevaid ve Menbaü'l-Fevaid, thk. Abdullah Muhammed Derviş, Beyrut: Darü'l-Fikr,1994.
• Hicâzî, Muhammed Mahmud, Furkan tefsiri: et-Tefsirü’l-vazıh, çev. Mehmet Keskin, İstanbul: İlim Yayınları, t.y.
• Hindî, Alauddin Ali b. Abdülmelik b. Kadı Han Müttaki, Kenzü'l-ummal fî süneni'l-akval ve'l-ef'al, neşr. Bekri Hayyani, Saffet Sakka,5. bs., Beyrut: Müessesetü'r-Risâle, 1405/1985.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fida İmadüddin İsmail b. Ömer, Hadislerle Kur’ân-ı Kerîm Tefsiri, trc. Bekir Karlığa, Bedrettin Çetiner, İstanbul: Çağrı Yay., 1993.
• İbn Kudame, el-Muğni: Kitâbu'l-Murted, 4. bs. tkk. Abdullah b. Abdülmuhsin Türki, Abdülfettah Muhammed el-Hulv, Riyad: Dâru Âlemi’l-Kütüb, 1419/1999.
• İbn Mace, Ebû Abdullah Muhammed b. Yezid er-Rebei el-Kazvini, Sünenu İbn Mace, thk. Muhammed Fuad Abdülbaki, Kahire: Dâru İhyai't-Türasi'l-Arabiyye, 1975/1395.
• İbn Manzûr, Lisânu’l-Arab, 3. bs., Beyrut: Dâru Sâdır, 1414/1994.
• Kahtanî, Muhammed b. Said, Din ve Dindarlarla Alay Etmek, y.y., Guraba, 2003.
• Kara, Ömer, “Kur’ân’ın Anlaşılmasında İtibar Sebebin Hususiliğine Değil Lafzın Umumiliğinedir İlkesine Usulcülerin Metodolojik Yaklaşımı”, Doktora Tezi, Ankara Üniv. Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1998.
• Karaman, Hayreddin, v. dğr., Kur’ân Yolu: Türkçe Meal ve Tefsir, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 2003.
• Karyağdı, Osman, “Kur`ân`a göre sosyal çevrenin inanç ve davranışlara etkisi”, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniv. Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2002.
• Kaya, M. Cüneyt, “Gazzali ve Alemin Mükemmelliği: Leyse fi’l-İmkan’ın İbn Sinacı Kökleri Üzerine”, 900. Vefat Yılında İmam Gazzali: Milletlerarası Tartışmalı İlmi Toplantı, 07-09 Ekim 2011 İstanbul, 2012, s. 561-601.
• Kurt, Hasan, İslam İnancına Göre Nifak ve Münafık, İstanbul, Nesil Yayınları, 2004.
• Kurtubî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr, el-Câmi' li-ahkâmi'l-Kur'ân, 2. bs., Kahire: Dârü’l-Kütübi’l-Mısriyye, 1384/1964.
• Mevdûdî, Ebü'l-Ala, Tarih Boyunca Tevhid Mücadelesi ve Hazreti Peygamberin Hayatı, trc. Ahmed Asrar, İstanbul: Pınar Yayınları, 1992.
• Mücâhid b. Cebr, Ebü'l-Haccac el-Mekki, Tefsirü'l-imam Mücâhid b. Cebr, thk. Muhammed Abdüsselam Ebü'n-Nil, 1. bs., Mısır: Dârü'l-Fikri'l-İslâmî, 1410/1989.
• Müslim, Ebü'l-Hüseyin el-Kuşeyri en-Nisaburi b. Haccâc, Sahihi Müslim, thk. Muhammed Fuad Abdülbaki, Beyrut: Dâru İhyai't-Türasi'l-Arabi, 1956.
• Nesâî, Ebû Abdurrahman Ahmed b. Ali b. Şuayb, Sünenü'n-Nesâî, 2.b., thk. Abdülfettah Ebû Gudde, Haleb: Mektebetü'l-Matbuati'l-İslamiyye, 1406/1986.
• Nesefî, Ebü'l-Berekat Hafızüddin Abdullah b. Ahmed b. Mahmud, Medârikü't-tenzîl ve hakaikü't-te'vîl, 1. bs., Beyrut: Dârü’l-Kelimi’t-Tayyib, 1419/1998.
• Nevevî, Ravzatü't-Talibin, thk. Adil Ahmed Abdülmevcud, Ali Muhammed Muavvaz, Beyrut: Darü'l-Kütübi'l-İlmiyye, 1992.
• Râzî, Ebu Abdullah Fahreddin Muhammed b. Ömer Fahreddin, Mefâtîhu’l-Gayb, 3. bs., Beyrut: Daru İhyai’t-Turasi’l-Arabî, 1420/1999.
• _______, Tefsir-i Kebir= Mefatihü'l-gayb, çev. Suad Yıldırım ve dğr., Ankara: Akçağ Yayınları, 1990.
• Reşid Rıza, Muhammed Abduh, Tefsirü'l-Kur'âni'l-hakîm= Tefsirü'l-menar, Kahire: el-Hey'etü'l-Mısriyyetü'l-Âmme li'l-Kitâb, 1411/1990.
• Sıcak, Ahmet Sait, “Kur'ân Tefsirinde Öznellik”, Doktora Tezi, Marmara Üniv. Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2013.
• _______, “Kur'an'da İstihza (Küçümseme)”, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniv. Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2006.
• Şentürk, Habil, İbadet Psikolojisi: Hz. Peygamber Örneği, İstanbul: İz Yayıncılık, 2000.
• Taberî, Ebû Cafer İbn Cerir Muhammed b. Cerir b. Yezid, Tefsirü't-Taberi=Câmiü'l-beyân an te'vili'l-Kur'ân, thk. Ahmed Muhammed Şakir, 1. bs., Beyrut: Müessesetü'r- Risâle, 1420/2000.
• Teftâzânî, Şerhu'l-Akâid, thk. Ahmed Hicâzî es-Sekkā, Kahire: Mektebetü'l-Külliyati'l-Ezheriyye, 1987.
• Tirmizî, Ebû İsa Muhammed b. İsa b. Sevre es-Sülemi, el-Câmiü's-sahih= Sünenü’t-Tirmizî, thk. ve şerh Ahmed Muhammed Şakir,2. b., Kahire: Mustafa el-Babi el-Halebi, 1395/1975.
• Toptaş, Mahmut, Kur’ân-ı Kerim Şifa Tefsiri, İstanbul: Cantaş Yayınları, 1994.
• Tuzcu, Abdullah, “Kur’ân-ı Kerim Açısından Mecelle’nin Külli Kaideleri”, Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniv. Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2012.
• Vâhidî, Muhammed en-Nisaburi, Esbâbu'n-Nüzûl, Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, t.y.
• Yalman, Abdullah, “Kur’ân-ı Kerimde İstihza (manevi işkence) Kavramının İncelenmesi”, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniv. Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2006.
• Zekiyyüddin Şaban, Usulü'l-fıkhi'l-islami, Beyrut: Darü'l-Kütüb, 1971.
• Zemahşerî, Ebü'l-Kâsım Cârullah Mahmûd b. Ömer b. Muhammed, el-Keşşâf an hakâiki ğavâmidi't-tenzîl, Beyrut: Daru'l-Kütübi'l-İlmiyye, 1995.
• Zeydan, Abdülkerim, Fıkıh Usulü, trc. Ruhi Özcan, İstanbul, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı (İFAV), 1993.