The Technique of Zilu Weaving in Anatolia, Caucasus and Iran

Yıl 2019, Sayı: 11, 339 - 363, 31.01.2019

Ashkan Rahmani Majid Reza Moghanipoor

Öz

Zilu is a kind of hand woven which is woven in three regions of Iran, Caucasus, and Anatolia. Zilu weaving of each area has
its own characteristics in terms of the type of structure, design, color, raw materials used. Zilu is woven on the vertical
wooden loom. zilu weaving in Anatolia and the Caucasus belong to the nomadic community and the village while the
zilu weaving of Iran is only woven by groups that inhabit Iran’s desert cities such as Meybod, Yazd and Kashan. The raw
material used in Iran’s zilu is entirely of cotton yarn, often in two colors. Zilu with blue-white color is common and the
oldest zilu. The weaving structure of Iran’s zilu is one of the most complex weavings among flat weaves. In Anatolian and
Caucasian zilu, in addition to the warp and ground weft, the pattern weft is also used. In Anatolia, the pattern weft runs
over and below certain warps that do not change to the end of the weaving. In the zilu weaving of the Caucasus, pattern
weft wrapped around the warps. In Anatolia, with the technique of zilu, in addition of the floor covering, storage weaving
like saddlebags, sacks, and bags are also woven. The motifs used in the zilu are entirely geometric and abstract, and only
in the zilues of the Caucasus (Baku), there are motifs of birds and animals.

Anahtar Kelimeler

Zilu weaving Technique, Anatolia, Caucasus, Iran

Anadolu, Kafkasya ve İran’da Zili Dokuma Tekniği

Öz

Zili bir el dokuması olarak üç bölgede; İran, Kafkasya ve Anadolu’da dokunmaktadır. Her bölgenin zili dokuma yapısı,
tasarımı, rengi, kullanılan hammadde açısından kendi özelliklerine sahiptir. Zili ahşaptan yapılmış dikey tezgahlarda
dokunmaktadır. Anadolu ve Kafkasya’daki zili dokuma göçebe topluluk ve köye ait olurken İran’ın zili dokuması sadece
Meybod, Yazd ve Kaşan gibi İran’ın çöl kentlerinde yaşayan gruplar tarafından dokunmaktadır. İran’ın zili’sinde kullanılan
hammadde tamamen pamuk ipliğidir, çoğunlukla iki renktir. Mavi-beyaz rengi olan zili, en eski ve yaygın zilidir. İran’ın zili
dokuma tekniği, düz dokumalar arasında en karmaşık dokumalardan biridir. Anadolu ve Kafkasya zililerinde, desen atkısı
üçüncü iplik olarak kullanılır. Anadolu’da desen atkıları, dokumanın sonuna kadar değişmeyecek şekilde belli çözgülerin
üzerinden ve altından geçer. Kafkasya’nın zili dokumasında desen atkısı çözgülere sarılarak dokunur. Anadolu’da, zili
tekniği ile yer yaygısı yanı sıra, heybeler, çuvallar ve torbalar gibi dokuma da dokunmaktadır. Zili’de kullanılan motifler
tamamen geometrik ve soyuttur ve yalnızca Kafkasya’nın Bakü zililerinde, kuş ve hayvan figürları da gözlenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Zili Dokuma Tekniği, İran, Kafkas, Anadolu

Kaynakça

• ACAR, Belkis, Kilim ve Düz Dokuma Yaygılar, İstanbul 1975.
• AFSHAR, Iraj; POURSHARIATI, Parvaneh, “Zilu”, Iranian Studies, V. 25, 1992, pp. 31-36.
• AZADI, Siawosch U.; KERIMOV, Latif; ZOLLINGER, Werner, Azerbaidjanisch- Kaukasische Teppiche, Hamburg 2001.
• AZADI, Siawosch; ANDREWS, Peter. A., Mafrash, Woven Transport Packs As An Art Form Among The Shahsevan and Other Nomads in Persian, Berlin 1985.
• ALIMOHAMMADI ARDAKANI, Javad, A Survey of Yazd’s Zilu, Tehran 2007.
• BALPINAR ACAR, Belkıs, Kilim, Cicim, Zili, Sumak, Türk Düz Dokuma Yaygıları, İstanbul 1982.
• DEHKHODA, Ali Akbar, Loghat-nameh (Encyclopedic Dictionary), Tehran 1960.
• DENİZ, Bekir, “Azerbaycan ve Anadolu-Türk Halılarının Benzer Özellikleri”, Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, S.18, 2007, pp. 17-38.
• DENİZ, Bekir, “Kemalpaşa (İzmir) Civarında Yaşayan Sancaklı Yörüklerinde Dokuma”, Kemalpaşa Kültür ve Çevre Sempozyumu. Kemalpaşa, 3-5 Haziran 1999, pp. 131-148.
• DENİZ, Bekir, Türk Dünyasında Halı ve Düz Dokuma Yaygıları, Ankara 2000.
• EDER, Doris, Orientteppiche Band 1: Kaukasische, München 1979.
• GÖRGÜNAY KIRZIOĞLU, Neriman, Türk Halk Kültüründe Doğu Anadolu Dokumaları ve Giysileri, Ankara 1994.
• ITTIG, Annette, “Notes on a Zilu Fragment Dated 963/1556 in the Islamic Museum Cairo”, Iranian Studies, V. 25, 1992, pp. 37-42.
• JANEBOLLAHI, S. “Zilu Weaving in Meibod”, Miras Farhangi, V. 3, 4, 1991, pp. 80-96.
• HULL, Alastair; WYHOWSKA, Jose Luczyc, Kilim the Complete Guide, London 1993.
• LANDREAU, Anthony. N.; PICKERING W. R., From Bosporus to Samarkand Flat-Woven Rugs, Washington, D. C. 1969.
• KERIMOV, Latif, Azerbaydjanskiy Kover (Azerbaijan Carpet), Vol. 1, Baku-Leningrad. 1961.
• MALLET, Marla, Woven Structures: A Guide to Oriental Rug and Textile Analysis. Atlanta 1998.
• MOEIN, Mohammad, Farhange Farsi (Persian Dictionary), Tehran 2003.
• REINHARD, U., “Silifke Yöresi Dokumaları”, I. Uluslararası Türk Folklor Kongresi Bildiriler, C. 5 - Etnografya, Ankara 1977, pp. 241- 250.
• SOYSALDI, Aysen, Düz Dokuma Teknikleri ve Teknik Desen Çizimleri: (Kilim, Cicim, Zili/ Sili, Sumak, vb.), Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, Ankara 2009.
• TAGIYEVA, Roya, Azerbaijan Carpet, Baku 1999.
• TAGHIYEVA, Roya, Azerbaijani Carpet (Encyclopedia), Baku 2017.
• TANAVOLI, Parviz, Persian Flatweaves, London 2002.
• THOMPSON Jon; GRANDGER TAYLOR, Hero, “The Persian Zilu Loom of Meybod”, CIETA Bulletin, V. 73, 1995-1996, pp. 27-53.
• WULFF, Hans E., The Traditional Crafts of Persia, London 1966.