Studies on Ibn Khaldun and His Thought in Eurasia: Soviet and Post-Soviet Periods

Yıl 2019, Sayı: 59, 277 - 291, 03.07.2019

Abulfez Süleymanov

https://doi.org/10.26650/JECS426299

Öz

The ideas of Ibn-Khaldun have attracted great attention in different parts of the world. There have been many studies on this subject during and after the Soviet period. During the Soviet period, scholars like Barthold, Kirabayev, Ignatenko, and Smirnov not only explored Ibn Khaldun’s scientific thoughts on philosophy, history and sociology, but also his views on state and society. In these studies, due to some ideological approaches, the emphasis was placed more on the humanistic dimension of Ibn Khaldun and his views were dealt within the context of the phenomenon of class. In this period, Ibn Khaldun’s work also attracted the attention of historians and orientalists, and historians considered Ibn Khaldun’s Kitab al-Ibar as one of the main sources for studying the history of North African societies. Studies which approached Ibn Khaldun from a Marxist perspective treat mainly his views on economics and history. Besides, considering that Muqaddimah has not yet been translated to Russian, it can be said that Russian studies on Ibn Khaldun is not adequate. After the USSR period, there is a growing interest in Ibn Khaldun’s scientific tradition and both Russia and the newly independent Turkic Republics produced numerous works in relation to the subject and his views were analyzed in various dissertations. Especially Ibn Khaldun’s theory of “asabiyyah” has often been used to explain the newly emerging situations in the context of the independence of these countries.

Anahtar Kelimeler

Ibn Khaldun, USSR, Eurasia, Turkic Republics, philosophical and sociological theachings

SSCB ve Sonrası Dönemde Avrasya Bölgesinde İbn Haldun ve Düşünceleri Üzerine Yapılan Çalışmalar

Öz

İbn Haldun’un düşünceleri dünyanın farklı bölgelerinde yoğun ilgi görmüştür. Eski SSCB ve sonrası dönemde bu konu hakkında çok sayıda çalışma yapılmıştır. Sovyet döneminde Batsiyeva, Barthold, Kirabayev, İgnatenko ve Smirnov gibi bilim adamları tarafından İbn Haldun’un düşünceleri felsefe, tarih ve sosyoloji bilimi boyutlarıyla ele alınmış, onun devlet ve topluma ilişkin görüşleri irdelenmiştir. Bu çalışmalarda, birtakım ideolojik yaklaşımlar dolayısıyla, daha ziyade İbn Haldun’un düşüncelerinin hümanist yönü üzerinde durulmuş ve İbn Haldun’un görüşleri sınıf olgusu bağlamında ele alınmıştır. Bu dönemde İbn Haldun’un çalışmaları aynı zamanda tarihçilerin ve şarkiyatçıların ilgisini çekmiş ve tarihçiler özellikle Kuzey Afrika toplumlarının tarihini araştırmak için İbn Haldun’un Kitab el-İber adlı eserini ana kaynaklardan biri olarak kabul etmişlerdir. İbn Haldun’a Marksist bakış açısıyla yaklaşan çalışmalar, onun en fazla iktisat ve tarih ile ilgili görüşlerini ele almıştır. Bununla birlikte, Mukaddime’nin Rusçaya henüz tam olarak çevrilmediği dikkate alınacak olursa, İbn Haldun’la ilgili Rus literatüründe söz konusu olan çalışmaların bir bakıma yetersiz kaldığı söylenebilir. SSCB dönemi sonrasında da İbn Haldun’un ilim geleneğine olan yoğun ilgi devam etmiş, hem Rusya hem de bağımsızlıklarını kazanan yeni Türk Cumhuriyetleri’nde konuya ilişkin çok sayıda eserler verilmiş ve ayrıca düşünürün görüşlerini pek çok yönden ele alan doktora tezleri yapılmıştır. Özellikle İbn Haldun’un “asabiyet” kuramı bu ülkelerin bağımsızlığı bağlamında ortaya çıkan yeni durumları açıklamak üzere sıkça başvurulan bir görüş haline gelmiştir.

Anahtar Kelimeler

İbn Haldun, SSCB, Avrasya, Türk Cumhuriyetleri, felsefî ve sosyolojik öğretiler

Kaynakça

• Abdulrazzak, M. (1965). Filosofskiye i soçiologiçeskiye vozzreniya İbni Halduna. (Doktora Tezi) Moskova Devlet Üniversitesi.
• Abdulhonov F. M. (2005). Muammoi inson dar falsafasi Ibni Haldun. Payomi Donişgoxi omuzgori, 2.
• Agadjanov S.G. (1991). Gosudarstvo Seldjukidov i Srednyaya Aziya v XI-XII vv. Moskova: Nauka.
• Alekseyev I. L. (2008). Vozvraşayas k İbni Haldunu (vmesto predisloviya). Pax islamica
• “Al-Mukaddima”, (2004). Kazaxstanskaya naçionalnaya ençiklopediya, Almatı: Tom I.
• Arabi B. (1990). İbn Xaldun – osnovoplojnik arabskoy soçiologii, Soçiologicheskiye islledovaniya, tom, 11, 107-109.
• Barthold, V. (1992). İslam i kultura musulmanstva, Moskova: MQTU.
• Barthold, V. (1963). Obşiye rabotı po istorii sredney azii rabotı po istorii kavkaza i vostochnoy yevropı. Moskova: İzdatelstvo Vostochnoy Literaturı.
• Batsieyeva, S. (1965). İstorika sosiologiçeskiy traktat İbni Halduna “Mukkaddima”. Moskova.
• Batsiyeva, S. (1979). İbn Haldun’un toplumsal ortamı ve İktisadi Fikirleri, Yeni Ülke, 8.
• Belyayev, E. (1940). İstoriko- soçiologiheskaya. teoriya İbn Halduna, İstorik Marksist, 4-5
• Buniyatov Z. (1986). Gosudarstvo Horezmşahov-Anuşteginidov (1097-1231). Moskova.
• Bolşaya Sovetskaya Ençiklopediya (1969), v 30 t. Ed: Prohorov, A. 3b. Moskva. Sovetskaya Ençiklopediya 1969-1978.
• Filosofskiy Ençiklopediçeskiy Slovar. (1983). Moskova, Sovetskaya Ensiklopediya. Gl. redakçiya: L. F. İliçyov, P. N. Fedoseev, S. M. Kovalyov, V. G. Panov.
• Fomina, D. (2003). Vlast i gosudarstvo v filosofiyi İbn Halduna. (Doktora Tezi). Rossiyskiy Universitet Drujbı Narodov, Moskova.
• Guseynov R. (1969). Seldjuki i zakavkazye, (Doçentlik Tezi), Baku.
• Habudtinov, A. (2011a). İbn Haldun i Husayin Fazihanov: Metodologiya istoriçeskoy nauki i analiz sovremennosti. Fazihanovskiye Çteniya. 8.
• Habudtinov, A. (2011b). Liderstvo u Musulman okruga orenburgskogo magometanskogo duhovnogo sobraniya v svete teorii İbn Halduna ob asabiyi: Opıt postroyeniye gipotezı. Jurnal Pax İslamixa 2(7)
• Halak, M. (1991). Pedogogiçeskiye idei İbn Halduna. (Doktora Tezi). Nİİ Teoriyi i Istoriyi Pedagogiki, Moskova.
• Haldun, İ. (1969). (Per. Batsiyeva) İzbrannıye Proizvedeniya Mısliteley Stran Blijnego i Srednego Vostoka IX—XIV vv. Vvedeniye (fragmentı). Moskova
• İgnatenko, A. (1980). İbn-Haldun. Moskova.
• İsaxanlı H. (2011). Keçmişin fəlsəfəsi və ya tarix necə yazılır? İbn Xəldun və tarix fəlsəfəsi. Xəzər X əbər 2 93, Erişim adresi: http://hisaxanli.org/wp-content/uploads/2012/06/293.pdf
• İvanov, N. (1959). “Kitab al-İbar” İbn Halduna kak istoçnik po istoriyi stran severnoy Afriki v XIV v. v kn. Moskova: Arabskiy Sbornik.
• Kananikina . E. (2012). Politiko ideologiçeskiye tendençiyi v razvitiye instuta obrazovaniya. Erişim adresi: http:/enotabene.ru/pp/article_447.html
• Kirabayev, N. (1987). Soçialnaya filosofiya musulmanskovo vostoka. Moskva: İzdatelstvo Universiteta Drujbı Narodov.
• Kiriçenko, O. (2009). İstoriosofskaya konçepçiya İbn Xalduna. Vestnik Maykopskogo Gosudarstvennogo Texnologicheskogo Universiteta, 1, 15-17.
• Kuçinov, A. (2013). Vliyanie İbn Xalduna na razvitie obşestvennoy mısli, Sessiya “Vostokovedenie, afrikanistika”, Konferantsiya Lomonosov
• Levin İ. (1926). İbn-Haldun - Arabskiy Soçiolog XIV v. Novıy Vostok. 12, 241-263.
• Lenin, V., Gorkiy, A. (1958). Pisma, vospominaniya, dokumentı. Moskova.
• Gumilev, L (2011). Etnogenez i biosfera zemli. Moskova.
• Musaelyan, L. (2000). Konçepçiya filosofii istorii İbn Xalduna. Filosofiya i Obşesctvo 3 (20).
• Nasırov, İ. (2016). “İbn-Haldunizm” v osmanskoy intellektualnoy tradisiyi (XVI-XX Vv.) Filosofskiy Jurnal. 9 (3), 106 -120.
• Okumuş, E. (2006). İbn Haldun’un osmanlı düşüncesine etkisi. İslam Araştırmalar Dergisi, 15, 141-185.
• Rozov, N. (2011). Emoçionalnaya energiya istoriko sosiologiçeskiy analiz. Soçiologiçeskiye İssledovaniya, 2, 12-23.
• Rozov, N. (2006). Zakon İbn Halduna. K çemu mojet privesti rost korrupsiyi i silogovo prinujdeniya v rossii. Politiçeskiy klass, 16, 74-84
• Rüstəmov, İ. Cavadova, H. Əliyeva Y. (2013). İbn Xəldun dövlət idarəçiliyi haqqında. Bakı Universitetinin Xəbərləri. Sosial-Siyasi Elmlər Seriyası 4.
• Saad, İ. (1992). Filosofsko-soçiologiçeskoe Uçeniya İbn Halduna (Doktora Tezi) Sankt- Peterburg. un-t. St.-Petersburg.
• Smirnov, A. (2008). İbn Haldun i evo novaya nauka. İstoriko filosofskiy ejegodnik Moskva. Sovetskaya İstoriçeskaya Ençiklopediya. V 16 tomah, M. Sovetskaya Ensiklopediya. 1973-1982.
• Stepanyanç, M. (2001). İbn Haldun. Vostoçnaya Filosofiya, Moskva.
• Süleymanov, A. (2006) “İbni-Xaldunun sosyoloji görüşləri”, Fəlsəfə ve Sosyal-Siyasi Elmlər Jurnalı, 3 (4), 100-112.
• Süleymanov, A. (2011). Türk dünyası’nda bütüncül karakterde bir türk kimliğinin inşası açısından İbn Haldun’un önemi, Özne Dergisi, 15, 57-67
• Suleymanov, A. (2010). Challenges of sociology in Azerbaijan”, facing an unequal world: Challenges for a global sociology. ISA Conference of the Council of National Associations, Conference Publications, 2, 118-126.
• Mehdioğlu, A. (2006). İbn Xəldun və onun fəlsəfəsi. M.Adilov (Ed), Bakı: Nurlan.
• Xəlilov, S. (2009). İbn Xəldun – materialist, K.Marks isə idealist simasında. Fəlsəfə v e S osyal-Siyasi E lmlər Jurnalı, 2, 10-23.
• Yakupov, M. (2015). Vvedeniye v filosofskoye izmereniye tragiçeskih sobitiy na Ukraine s konçeptualnıh poziçiy İbn Halduna i d overtona. Vestnik Razvitiya nauki I obrazovaniye, 1.
• Zeydan, M. (1982). Soçialno-ekonomiçeskiye Vozreniya İbni Halduna po “Al-Mukaddime (Doktora Tezi), Moskova.
• Zikirov, H. ( 2009). Soçialno -politiçeskaya filosofiya İbni Halduna. (Doktora Tezi), A. M. Bogoutdinova, Duşanbe.
• Zolohutin, V. (2009). Filosofiya İbni Halduna. (Doktora Tezi), Moskova.