İNSAN, DİL VE KUR’AN

Yıl 2018, Cilt: 4 Sayı: 2, 153 - 164, 30.12.2018

Ali Taştekin

https://doi.org/10.34137/jilses.480357

Öz

          Kur’an-ı Kerim’deki altmış beş yerde “insân”, on sekiz yerde “ins”,
bir yerde de “insî” geçmektedir. Ayrıca bir ayette “enâsî”, beş ayette “ünâs”,
iki yüz kırk ayette de “nâs” şeklinde çoğul olarak yer almaktadır. Beş ayette görmek
manasında “ânese” şeklinde, bir ayette de izin alma anlamında “teste’nisû”
şeklinde kullanılmıştır. Bir ayette ise konuşma, ülfet, ünsiyet etme anlamında
“müste’nisîn” şeklinde özne kalıbında kullanılmıştır. Ayrıca vurulduğu zaman
ses çıkaran kuru balçık anlamına gelen “salsâ”l tabiri, insanı öteki canlı
türlerinden ayıran konuşma ve dil üretme yeteneğine, hem de insan varlığının
kolay kırılabilir ve zayıf yaratılışına işaret ettiği söylenmektedir.

Bu çalışmada; dil ve iletişimle ilgili olduğunu değerlendirdiğimiz
74 farklı ibarenin 924 suredeki 2077 ayette toplam 2162 kez geçtiği tespit
edilmiştir. Bütün ibarelerin sure, ayet ve geçiş frekansları verilerek, Diyanet
meali üzerinden Kur’an ve insan iletişiminde dilin önemi araştırılmıştır.

İnsan, dünya ve Kur’an çeşitli yönleriyle birbirine benzetilir.
“Peygamber yürüyen Kur’an, dürülen dünya insandır” madem, değişim ve dönüşüm
sürer her dem. Dil; her üçü için de gereklidir ve üç benzemezi birbirine
döndüren harikulade bir araç; ezelden ebede varlığını sürdüren kökü arzda,
dalları semada ve her mevsim meyve veren bir İlahî ağaçtır. İnsanca yaşamak,
doğru yolda buluşmak ve güzellikte yarışmak için dil, yani doğru iletişim
şarttır. Kur’an, dünya ve insan için hem doğru kılavuz hem de sağlam kaynaktır.
Onunla sürekli iletişim içinde bulunmak, ebedî hayat için mutlak bir hak ve
muhakkak olan ezelî varlığa ulaşmak bediî bir ihtiyaçtır.0

Anahtar Kelimeler

Kur’an, dil, iletişim

THE HUMAN, LANGUAGE AND THE QURAN

Öz

In the Holy Quran, the word “insân”
(meaning “human”) is mentioned sixty-five times, the word “ins” is mentioned
eighteen times and the word “insî” is mentioned one time. Also, the word
“enâsî” is mentioned in one verse, the word “ünâs” in five verses and the word
“nâs” (the plural form) is mentioned in two hundred forty verses in the Quran.
We see the word “ânese,” which means “to see” in five verses, and the word
“teste’nisû,” which means “to get permission,” in one verse. The “müste’nisîn”
form of the word, which means “to talk, to see someone as friends, to keep
company,” is also used in one verse in the subject form. The word “salsâl,”
whose literal translation is some kind of wet clay that makes a sound when
knocked on, is mentioned as well. This word is said to be used with reference
to two things: One is the human beings’ ability to talk and form languages
which separate them from other living creatures, the other is the vulnerable
and weak nature of human beings. In this study, we identified that 74
different expressions which we think of as related to language and
communication were used 2162 times in total in the 2077 verses of 924 surahs
(sections) of the Quran. The Turkish translation of the Quran prepared by
Turkish Directorate of Religious Affairs is used for this study. By specifying
the usage frequencies of all these expressions and identifying the verses and
surahs they were used in, the importance of language in Quran and human
communication is surveyed throughout the study. Human beings, the Earth and the Quran are
associated with each other in various ways. Since “the Prophet is a walking
Quran, the rolled up Earth is the human,” there shall always be change and
transformation. Language is a necessity for all three, and the wonderful tool
that transforms these three dissimilar beings is a divine tree with roots in
the ground and branches in the sky, that bears fruits in all seasons and lives
for all eternity. Language, namely accurate communication, is a necessity for
living humanely, meeting on the right path and competing in kindness. The Quran
is the true guide and a solid source for the Earth and the human beings. Being
in constant contact with the Quran and reaching the eternal being, which is an
absolute right and an unquestionable certainty for everlasting life, is an
aesthetic need.

Anahtar Kelimeler

The Quran, language, communication, Turkish

Kaynakça

• Aksan, Doğan (2015). Her Yönüyle Dil Ana Çizgileriyle Dilbilim, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.Arpa, Enver (2002). “İ'cazü'l - Kur'an Konusuna Farklı Bir Yaklaşım”, AÜİFD Cilt XL/LL, 1, 81-107.Atay, Hüseyin (2012). Kur’ân’a Göre Araştırmalar VI, Atay ve Atay Yayıncılık, Ankara.Avşar, Ziya (2007). “Şairlerin Görüp Unuttukları Bir Rüya: Belâgat”, Turkish Studies, International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 2/4.Aydar, Hidayet ve Ulutaş, İsmail (2010). “Dilin Kökeni: Kur’an-ı Kerim Ve Diğer Kutsal Kitaplara Göre Dil Olgusu”, Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 5/4.Aydın, Mehmet (2002). Din Felsefesi, İzmir İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, İzmir.Bilegil, Kaya (1989). Edebiyat Bilgi ve Teorileri (Belâgat), Enderun Kitabevi, İstanbul.Bilegil, Kaya (1989). Edebiyat Bilgi ve Teorileri (Belâgat), Enderun Kitabevi, İstanbul.Cebeci, Lütfullah (1987). “Kur’an Sosyolojisi Üzerine Bir Deneme”, İslami Araştırmalar Dergisi, Ankara.Certel, Hüseyin (2008). “Din-İletişim İlişkisi Ve İletişim Engelleri”, Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2/ 21.Cündioğlu, Dücâne (1995). Kur’an’ı Anlama’nın Anlamı –Hermenötik Bir Deneyim-, Kitabevi, İstanbul.Çağlayan, Harun (2014). “Rasyonalizm Bağlamında Dilbilim Ve Din Dili İlişkisi”, EKEV Akademi Dergisi, 18/ 58, 41-58.Dikme, Hüseyin (2012). “Semavî Dinlerde İbadete Çağrı İletişim”, The Journal of Academic Social Science Studies, International Journal of Social Science Volume 5 Issue 1, p. 97-114.Dizdaroğlu, Hikmet (1988). “Terimler Üzerine”, Dil Yazıları I, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.Dorman, Emre (2016). Allah’a Öğretilen Din, İstanbul Yayınevi, İstanbul. Eren, A. Cüneyt (2014). “Kur’ân Metninin Dil Özellikleri”, EKEV Akademi Dergisi, 18/59.Eren, Hasan ve Diğerleri (1998). Türkçe Sözlük II, Türk Dil Kurumu Yay., Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.Ergin, Muharrem (2013). Türk Dil Bilgisi, Bayrak Basım Yayım, İstanbul.Ertuğrul, Resul (2004). Kur’an’a Göre İnsanın Psiko-Sosyal Açıdan Değerlendirilmesi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel İslam Bilimleri (Tefsir) Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Tez Danışmanı Prof. Dr. Şevki Saka, Ankara. http://acikarsiv.ankara.edu.tr/browse/265/.Gümrükçüoğlu, Süleyman (2013). “Kur’an’da Allah Ve İnsan Arasındaki İletişim Kodları”, The Journal of Academic Social Science Studies International Journal of Social Science Volume 6 Issue 4, p. 837-862.Güven, Şahin (2012). “Kur’an Dilinin Özellikleri”, ERUIFD, 1/14, 7-20.http://www.atib16.at/Kuran-i_Kerim.pdf, (Son erişim tarihi: 07.11. 2018).Izutsu, Toshihiko (1975). Kur’an’da Allah ve İnsan, (Çev. Süleyman Ateş), Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, Ankara. http://kitaplar.ankara.edu.tr/dosyalar/pdf/617.pdf. (Erişim Tarihi: 21. 06. 2018).Kaddur, Ahmet Muhammed (2010). “Arap Dili Ve Dil Fikri”, Çeviri: Selahattin Bayram, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi The Journal of International Social Research Volume 3/10.Karaağaç, Günay (2002). Dil, Tarih ve İnsan, Akçağ Yayınları, Ankara.Karagöz, Mustafa (2007). “Dilin İşlevleri Açsından Kur'an'ın Üslubu”, KSÜ. İlahiyat Fakültesi Dergisi, 9, 171-206.Karataş, Ali (2012). “Mehmet Said Şimşek’in ‘Hayat Kaynağı Kur’ân Tefsiri’ Üzerine Bir İnceleme”, Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 12/2.Koç, Turan (1998). Din Dili, İz Yayıncılık, İstanbul.Koç, Turan (2001). “Kur'an Dili Açısından Söz Anlam İlişkisi”, Kur'an ve Dil, Dilbilim ve Hermenotik Sempozyumu, 17-18 Mayıs 2001, Van.Korkmaz, Zeynep (1992). Gramer Terimleri Sözlüğü, TDK. Yayınları, Ankara.Milli Eğitim Bakanlığı (1995). Örnekleriyle Türkçe Sözlük, MEB Yayınları, Ankara.Moran, Berna (2004). Edebiyat Kuramları ve Eleştiri, İletişim Yayıncılık, İstanbul.Önal, Recep (2008). “Kur’an’da Îmânî Ve Ahlâkî Bir Tavır Olarak Sabır”, C.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi XII/2, 439-466.Özdoğan, M. Akif (2015). “Klasik Arap Edebî Tenkidine Genel Bir Bakış”, KSÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 12/1.Öztürk, Mustafa (2015). Kur'an Dili ve Retoriği, Ankara Okulu Yayınları, Ankara. Saraç, Yekta (2001). Klasik Edebiyat Bilgisi Belâgat, Bilimevi Yayınları, İstanbul.Şenat, Fatma Asiye (2011). “İlahiyat Fakültesi Öğrencilerinin Anlayarak Kur’an Okuma Durumları Üzerine Bir Çalışma”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 52/1, 143-164.Türk Dil Kurumu (2011). Türkçe Sözlük, TDK Yayınları, Ankara.Vardar, Berke (2002). Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü, Multilingual Yayınları, İstanbul.Yalçın, Süleyman Kaan ve Şengül, Murat (2007). “Dilin İletişim Süreci İçerisindeki Rolü Ve İşlevleri”, Turkish Studies / Türkoloji Araştırmaları, Volume 2/2.Yavuz, Ö. Faruk (2006). Kur'an'da Sembolik Dil, Ankara Okulu Yayınlan, Ankara.Yazır, Elmalılı M. Hamdi (1979). Hak Dini Kur'an Dili, Eser Neşriyat, İstanbul.