Sinop Balatlar Kazısında Ortaya Çıkarılmaya Başlanan Erken Bizans Dönemi Döşeme Mozaikleriyle İlgili İlk Veriler

Yıl 2018, Sayı: 11, 121 - 135, 30.11.2018

Gülgün Köroğlu Emine Tok

https://doi.org/10.26658/jmr.440580

Cited By: 2

Öz

Sinop’ta Balatlar kilisesi adıyla tanınan yapı kalıntısı, aslında Geç Roma dönemine ait bir imparatorluk hamam kompleksidir. 2010 yılından beri yapılan arkeolojik kazılar, yapının daha erken döneme ait kalıntılar üzerine, Geç Roma dönemi hamamı olarak inşa edildiğini, buluntuların da İÖ 6. yüzyıldan 20. yüzyıla kadar geçen uzun bir sürece ait olduğunu ortaya çıkarmıştır. Hıristiyanlığın resmi din olarak ilan edildiği 4. yüzyıl. sonu ya da 5. yüzyılda hamamın caldariumu kiliseye, tepidariumu avluya ve frigidarium bölümü de mezarlık /gömü alanına dönüştürülmüştür. 7. yüzyılın ilk yarısında büyük kilisenin tahrip olmasından sonra sıcaklığın güney haç koluna ve palaestranın batısına yeni kiliseler inşa edilmiştir. 13. yüzyıldan-20. yüzyılın ilk yarısına kadar geçen süreçte ise yapı kompleksinin içinde başka bir kilise varlığını sürdürmüştür.

Balatlar’daki en eski kilise 4. yüzyıl sonu ya da 5. yüzyıla tarihlenen VIII no.lu mekândaki (caldarium) kilisedir. Kilisenin içinde, avlusunda ve frigidariumda geniş bir mezarlık alanı bulunmuştur. Bu çalışma kapsamında, 2016-2017 yılı kazı sezonlarında bir bölümü gün ışığına çıkarılmış erken Bizans dönemine ait mezarlık alanındaki döşeme mozaikleri tanıtılacaktır. Bağışçı yazıtları içeren ve Hıristiyan inancıyla ilişkili ikonografik anlam taşıyan mozaik panolarda çok renkli dekoratif geometrik, bitkisel ve figürlü desenler birlikte kullanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sinop, Balatlar Kilisesi, mezar mozaikleri, kartal, kuş mozaikleri, kartal

First Data on the Floor Mosaics of an Early Byzantine Church Being Excavated Recently in Sinop Balatlar

Öz

The remains of the structure known as the Balatlar Church in Sinop are originally an imperial bath complex from the Late Roman period. The archaeological excavations since 2010 have revealed that the bath was built in the late Roman period on the remains of an earlier structure and the finds that covers quite a wide range of time from 6th century BC to 20thcentury AD. When the Christianity became the official religion; at the end of 4th century or in the 5th century caldarium of the bath was transformed into a church, while tepidarium was turned into a courtyard and frigidarium into a graveyard/burial area. After the destruction of the bigger church in the first half of the 7th century, new churches were built to the southern cross of caldarium and western part of palaestra. From the 13th century until the first half of the 20th century another church within the building complex continued to exist.

The oldest church in Balatlar is the one in area no VIII (caldarium) dated to the 5th-6th centuries. A large cemetery has been found within the church, in the courtyard and at the frigidarium. In this study, floor mosaics from early Byzantine period unearthed at the cemetery during the 2016-2017 excavation seasons will be introduced. In those mosaics, which also contain inscriptions of the benefactors, we observe that multi-colored decorative geometric, floral and figurative designs that are connected to Christian iconographic repertoire were used together.

Anahtar Kelimeler

Sinop, Balatlar Church, funeral mosaics, eagle, birds mosaics, eagle

Kaynakça

• Bayburtluoğlu 2007 C. Bayburtluoğlu, “Arykanda Kazıları 2006”, ANMED, Anadolu Akdenizi Arkeoloji Haberleri 2007-5, 1-5.
• Buchwald- Mcclanan 2015 H. Buchwald - A. McClanan, Churches Ea and E at Sardes, (Archaeological Exploration of Sardis Report 6), Cambridge - Massachusetts - London.
• Cimok 1999 F. Cimok, Antioch Mosaics, İstanbul.
• Cimok 2000 F. Cimok, A Corpus Antioch Mosaics, İstanbul.
• Décor I C. Balmelle – M. Blanchard Lemée – J. Christophe – J.-P. Darmon – A.-M. Guimier Sorbets – H. Lavagne – R. Prudhomme – H. Stern, Le Décor Géométrique de la Mosaïque Romaine I, Paris, 1985.
• Décor II C. Balmelle – M. Blanchard Lemée – J.-P. Darmon – S. Gozlan – M.-P. Raynaud, Le Décor Géométrique de la Mosaïque Romaine II, Paris, 2002.
• Dunbabin 1999 K. M. D. Dunbabin, Mosaics of the Greek and Roman World, Cambridge.
• Ergeç 2011 R. Ergeç, Belkıs Zeugma ve Mozaikleri, İstanbul.
• Ferguson 1961 G. Ferguson, Signs and Symbols in Christian Art, London.
• Habas 2015 L. Habas, “Crosses in the Mosaic Floors of Churches in Provincia Arabia and Nearby Territories, Against the Background of The Edict of Theodosius II”, JMR 8, 33-60.
• Hachlili 2009 R. Hachlili, Ancient Mosaic Pavements, Themes, Issues and Trends, Leiden - Boston.
• Hill 1995 S. Hill, “The First Season of Rescue Excavation at Çiftlik (Sinop)”, AS 45, 219-235.
• Işık 1999 F. Işık, “Patara 1997”, 20. KST 2, 159-171.
• Işıklıkaya-Laubscher 2016 I. R. Işıklıkaya-Laubscher, “Perge Mozaik Atölyeleri ve Akdeniz Havzası Mozaik Ekolleri”, Adalya 19, 169-228.
• Jobst 1977 W. Jobst, Römische Mosaiken aus Ephesos I. Die Hanghäuser des Embolos, FiE VIII/2, Wien.
• Kitzinger 1951 E. Kitzinger, “Studies on Late Antique and Early Byzantine Floor Mosaics: I. Mosaics at Nikopolis”, DOP 6, 83-122.
• Kitzinger 1974 E. Kitzinger, “A Fourth Century Mosaic Floor in Pisidian Antioch”, Mansel’e Armağan/Mélanges Mansel, Ankara, 385-395.
• Köroğlu 2012 G. Köroğlu, “2010 Yılı Sinop Balatlar Kilisesi Kazısı”, 33. KST 3, 65-76.
• Köroğlu vd. 2014 G. Köroğlu - F. İnanan- E. Güngör Alper “Sinop Balatlar Kilisesi Kazısı 2012 ve 2013 Yılı Çalışmaları”, 36. KST 1, 511-534.
• Magdalino 1991 P. Magdalino, “Anagnostes”, ODB 1, 84.
• Maguire 1987 H. Maguire, Earth and Ocean The Terrestrial World in Early Byzantine Art, Pennsylvania - London.
• Nassar- Al Muheisen 2010 M. Nassar - Z. Al Muheisen, “Geometric Mosaic Pavements of Yasileh in Jordan”, PEQ 142/ 3, 182–198.
• Nassar vd. 2017 M. Nassar - M. Asfour - N. Turshan, “Geometrical Mosaic Decorations at Qasr Al-Hallabat: A Comparative Study”, Mediterranean Archaeology and Archaeometry 17/ 3, 84-96.
• Okçu 2009 R. Okçu, “Prusia ad Olympum Mozaikleri”, JMR 3, 31-52.
• Önal 2009 M. Önal, “Danae Evi’nin Mozaikleri”, JMR 3, 53-69.
• Önal 2013 M. Önal, Poseidon-Euphrates Evleri Belkıs/Zeugma, İstanbul.
• Önal 2017 M. Önal, Urfa-Edessa Mozaikleri, Şanlıurfa.
• Piccirillo 1989 M. Piccirillo, Madaba, Le Chiese e i Mosaici Documentazione Grafica a cura di Eugenio Alliata, Milano.
• Piccirillo 1993 M. Piccirillo, The Mosaics of Jordan, T. A. Dailey – P. M. Bikai (ed.), Amman.
• Podany 2006 J. Podany, “From Floor to Wall: Lifting and Exhibition Practices Applied to Ancient Floor Mosaics”, A. Ben Abed (ed.), Stories in Stone Conserving Mosaics of Roman Africa, Masterpieces From the National Museums of Tunisia, Los Angeles, 115-128.
• Quatember vd. 2006 U. Quatember - V.Scheibelreiter - A. Sokolicek, “Die Sogenannte Alytarchenstoa an der Kuretenstrasse von Ephesos”, S. Ladstäter, (ed.), Neue Forschungen zur Kuretenstrabe von Ephesos: Akten des Symposiums Für H. Thür vom 13.12.2006 an der Österreichischen Akademie der Wissenschaften Vienna, 111-154.
• Raynaud 2008 M. P. Raynaud, “Quelques Remarques à propos de I’ étude des Sols in situ”, JMR 1-2, 83-101.
• Raynaud 2009 M. P. Raynaud, Corpus of The Mosaics of Turkey I - Lycia - Xanthos, Part 1 The East Basilica, İstanbul.
• Sevim 1993 A. Sevim, “Gümüşhane İli, Kelkit İlçesi, Yenice Köyü Kurtarma Kazısı”, III. Müze Kurtarma Kazıları Semineri (27-30 Nisan 1992 Efes), Ankara, 373-376.
• Şimşek 2015 C. Şimşek, Laodikeia Kilisesi, Lykos Vadisi’nde Hıristiyanlık, Denizli.
• Talgam 2014 R. Talgam, Mosaics of Faith, Floors of Pagans, Jews, Samaritans, Christians and Muslims in the Holy Land, Jerusalem, Pennsylvania.
• Taşlıalan 1997 M. Taşlıalan, “Pisidia Antiocheiası 1995 Yılı Çalışmaları”, VII. Müze Kurtarma Kazıları Semineri (8-10 Nisan 1996 Kuşadası), Ankara, 221-252.
• Tatlıcan 1997 İ. Tatlıcan, “Sinop, Çiftlikköyü Mozaik Kurtarma Kazısı”, VII. Müze Kurtarma Kazıları Semineri (8-10 Nisan 1996 Kuşadası), Ankara, 333-356.