Gaziantep Geleneksel Mimari Dokusunun Sosyo-Kültürel Bağlamda Mekan Dizimsel Analizi

Yıl 2018, , 508 - 532, 01.04.2018

Esra Gürbüz Yıldırım Gülen Çağdaş

https://doi.org/10.21547/jss.357431

Cited By: 6

Öz

Bu
çalışmanın ana hedefi organik bir şekilde oluşan Gaziantep geleneksel kent
dokusunun oluşum sürecini kültürel ve mimari dinamiklerle birlikte
değerlendirmek ve anlamaktır. Geleneksel kent dokusunu anlamak ve yorumlamak
kentsel dönüşümler veya kentsel tasarımlar için ipucu verebilmesi ve altlık
olabilmesi bağlamında değerlidir. Hızlı bir dönüşüm ve değişim süreci içinde
olan kentlerde kent belleğinin korunabilmesi ve yorumlanabilmesi için bu tür
analizlere ihtiyaç vardır.

Bu
bağlamda mekan dizimi yöntemi kullanılarak, Gaziantep’in geleneksel kent dokusu
oluşum mekanizması ve sosyal ilişkiler ağının anlaşılması, kentsel oluşum
sürecine dair bilgi edinilmesi ve sosyo-kültürel farklılıkların kentsel dokuya
yansımalarının okunması amaçlanmıştır. Bu amaçla kentin mekan dizimi analizleri
yapılarak kente dair çeşitli sayısal veriler elde edilmiş ve bu veriler
mekânsal, kentsel ve sosyo-kültürel ilişkiler 
bağlamında yorumlanmıştır.

Çalışmanın
sonucunda Gaziantep geleneksel kent dokusuna dair mimari ve kentsel anlamda
genel bir bilgiye sahip olmak ve bu bilgileri günümüzde ve gelecekte yapılacak
olan geleneksel doku içindeki yeni kentsel tasarımlara yol göstermesi
amaçlanmıştır. Bu bilgiler ve araştırma yönteminin, benzer karakteristikteki
kentler için de yol gösterici olacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Gaziantep, mekan dizimi, geleneksel mimari, sosyo-kültür

Space Syntax Analysis of Traditional Arcitectural Pattern of Gaziantep in the Context of Socio-culture

Öz

The main purpose of this
paper is to understand and search the formation process of old historical
pattern of Gaziantep, which was formed organically, in context of cultural and
architectural dynamics. Understanding and interpreting traditional city pattern
is very essential in order to use them as a guideline for new urban designs.
Especially for cities, which are in a rapid transformation and change process,
these kinds of analyses are needed to sustain and interpret their urban memory.

In this context by using
space syntax method it was aimed to understand Gaziantep’s traditional urban
texture’s formation process, its relations with social networks and how
socio-cultural differences reflect on urban pattern. For this aim by space
syntax analysis some numeric values have been achieved and they were
interpreted in the sense of culture, society and urban texture.

At the end of this
research it was aimed to have architectural and urban knowledge about Gaziantep
and using these knowledge in order to guide new architectural and urban designs
in traditional urban texture. It’s thought that this logic of research and
knowledge can be used for cities, which have similar characteristics.

Anahtar Kelimeler

Gaziantep, Space syntax, traditional architecture, socio-culture

Kaynakça

• Aru, K. A. (1998). Türk kenti. İstanbul: YEM Yayınları.
• Al_Sayed, K., Turner, A., Hillier, B., Iida, S., Penn, A., (2014). Space syntax methodology, (4th Edition). Bartlett School of Architecture, UCL, London.
• Altman, I. (1976). Human behavior and the environment: Advances in theory and research. Plenum Press, New York.
• Cuinet, V. (1892). La Turquie d’Asie: Géographie administrative, statistique. Paris: E Leroux.
• Dawes, M., Ostwald, J. M. (2013). Precise locations in space: An Alternative Approachto Space Syntax Analysis Using Intersection Points. Architecture Research, 3(1), 1-11.
• Ergeç, R. (2007). Gaziantep’in tarihi dönemleri. Türkiye Mimarlık Politikasına Doğru Mimarlık ve Kent Buluşmaları, 12-13 Mayıs, TMMOB Mimarlar Odası.
• Evliya Çelebi Seyahatnamesi, Cilt IX. İstanbul: Üçdal Neşriyat.
• Gregory, D., ve Urry, J. (1985). Social relations and spatial structures. Basingstroke, Hampshire: Macmillan.

• Hanson, J. (1998). Decoding homes and houses. Cambridge University Press, Cambridge.
• Hillier, B. (1996). Space is the machine. Cambridge University Press
.
• Hillier B. (2001). A Theory of the city as object or how spatial laws mediate the social construction of urban space, 3rd International Space Syntax Symposium, (ss.02-28) Atlanta.
• Hillier, B. (2005). The art of place and the science of space. World Architecture, Special Issue on Space Syntax vol.185, ss. 96-102.
• Hillier, B. (2006). The golden age for cities. Urban Design. Autumn 2006, Issue 100, ss. 16-19.
• Hillier, B. (2014). Space syntax as a theory As well as a method. 21st. International Seminar on Urban Form: ISUF. Portekiz.
• Hillier, B. ve Hanson J. (1984). The social logic of space. Cambridge: Cambridge University Press.
• Hillier, B., Hanson, J. ve Peponis, J. (1987). Syntactic analysis of settlements. Architecture et Comportement/Architecture and Behavior, 3 (3), ss. 217- 231.
• Hillier, B., Vaughan, L. (2007). The city as one thing. Progress in Planning , 67 (3) ss. 205-230.
• Krier, R. (1979). Urban space. London: Academy Editions.
• Kuban, D. (1977). Gaziantep kenti koruma planı raporu. İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi.
• Kuban, D. (1982). Türk ve islam sanatı üzerine denemeler. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Kuban, D. (1996). Ev üzerine felsefe kırıntıları, tarihten günümüze Anadolu’da konut ve yerleşme. Tarih Vakfı Yayınları, ss. 1-5. İstanbul.
• Kubat, A. S. (2015). Kentlerin biçimlenmesinde sayısal mantık: Space syntax. Türkiye Kentsel Morfoloji Sempozyumu, Temel Yaklaşımlar ve Teknikler Bildiriler Kitabı, Mersin: Mersin Üniversitesi Yayınları no:44, Akdeniz Kent Araştırmaları Merkezi Yayınları No: 5, ss. 32-58.
• Lefebvre, H. (1991). The production of space. Oxford, UK; Cambridge.
• Turner, A., Penn, A., (1999). Making isovists syntatic: Isovist integration analysis. Proceedings of the 2nd International Symposium on Space Syntax Vol. 3, Universidad de Brasil: Brezilya.
• Rappaport, J. (1977). Community psychology: Values, research, & action. New York: Holt, Rinehart & Winston.
• Rapoport, A. (1969). House Form and Culture. Englewood Cliffs, N.J: Prentice-Hall.
• Tatlıgil, F. (2005). Gaziantep kentinin geleneksel konut dokusunun ve sosyo-kültürel yapısındaki değişimin incelenmesi (Yüksek Lisans). Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Yakar, H. İ., Uçaner, M. (2015). Barsumyan-Nazaryan Antep Şehir Planı, Şehitkamil Belediyesi Kültür Yayınları, Gaziantep.
• Yerasimos, S. (1992). Tanzimat’ın kent reformları üzerine, Modernleşme sürecinde Osmanlı kentleri. Dumont, P., Georgeon, F. (Ed.) İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Yüce, B. (2010). Osmanlı son dönemi ile erken Cumhuriyet dönemi arasında Gaziantep’te mimari dokunun değişimi (1839-1950) (Yüksek Lisans). İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Yürekli, H. ve Yürekli, F. (2007). Türk Evi Gözlemler-Yorumlar. İstanbul: YEM Yayın.
• Ünal, Z. G. (1998). Bilgisayar destekli Tarihi çevre koruma bilgi sistemi oluşturulması ve Gaziantep kentsel sit alanında örneklenmesi (Doktora Tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Uğur, H., (2004). Geleneksel şehirsel mekanlar, değerlendirme ve korunmaları bağlamında sistematik yaklaşım-Gaziantep örneği (Doktora Tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.