15. Yüzyıl Divanlarında Dinî Benzetmelerle Yapılan Sevgili Tasvirleri

Yıl 2012, Cilt: 11 Sayı: 1, 159 - 189, 01.06.2012

Nurgül Özcan

Öz

Klasik Türk şiirinin ana teması aşktır. Bu şiirde; somuttan soyuta, maddeden manaya, süflîden ulvîye aşkın her çeşidi işlenmiştir. Klasik edebiyatta aşkın çeşidi ne olursa olsun, aşkı ifade etme konusunda dinin ve tasavvufun etkisi büyüktür. Aşk duygusunun yoğun işlendiği bir edebiyatta onun tezahürünün ve çağrışımlarının fazla olması kaçınılmazdır. Bundan dolayıdır ki divan şairleri için “güzellik” kavramının işlenmesi hususi bir önem arz eder. Güzellik denilince şüphesiz akla ilk gelen sevgilidir. Sevgili, klasik edebiyatta aşkın tecelli ettiği en önemli unsurdur. En renkli hayaller en anlamlı kelime ve kavramlar sevgili etrafında gelişmiştir. Klasik Türk şiirindeki sevgilinin vasıflarının oluşmasında Fars edebiyatının etkisi büyüktür. Bunun yanında, Türk düşünce dünyasının, İslâm inancı ve tasavvufun da rolünü göz ardı etmemek gerekir. 14. yüzyılın sonu, 15. yüzyıl ile 16. yüzyıl klasik Türk şiirinde İslâm inancının gücü dikkat çekici boyuttadır. Bu dönem metinlerinde sevgiliyle ilgili yapılan benzetmelerde dinî unsurlar, zengin bir kullanım alanı oluşturmuştur. Dinî kaynaklı benzetmelerin, 17. yüzyıldan itibaren -daha önceki yüzyıllara nazaran- epey azaldığı dikkat çekicidir. Çalışmamızda; dinî kelime ve kavramların sevgiliyle birlikte, özellikle benzetmelerde nasıl kullanıldığı ve bu kavramların hangi yönde yoğunlaştığı ortaya koyulmuş bunun sebepleri üzerinde durulmuştur

Anahtar Kelimeler

Sevgili, Klasik Türk Edebiyatı, Benzetme, Teşbih, Dinî Unsurlar

The Description of the Beloved through Religious Metaphors in the Divans of 15th Century

Öz

The main theme of classic Turkish poetry is love. In this type of poetry we can find many kinds of poems, from concrete to spiritual, from material to meaning, from menial to sublime. The effect of religion and mysticism on all types of love in classic literature is great. It is inevitable that the feeling of love has lots of signs and connotations in a style of literature where love is studied intensively. Therefore, the treatment of the concept of beauty bears great importance for classical Ottoman poets. Undoubtedly it is the beloved that comes to mind first when beauty is concerned. The beloved is the most significant factor around whom love appears in classic literature. The most colorful dreams, meaningful words and concepts turn around the beloved. Moreover, the effect of Persian Literature is great on the formation of the features of the beloved in classic Turkish poems. Also, we cannot ignore the role of Turkish thought, Islam and mysticism in these poems. Through the end of 14th and 15th centuries the power of Islamic belief is very remarkable in Turkish poems. In this period, when describing the beloved a rich variety of religious images and metaphors are used. In the 16th and 17th centuries when the Ottoman Literature reached its peak, religious metaphors were used together with the beloved. However, when comparing first period texts with these texts many differences emerge. It is striking that uses of religious metaphors have decreased more since the 17th century than in the former centuries. In our research we try to show how religious words and concepts are used together with the beloved, especially with metaphors. Also, we investigate the areas in which these concepts are most often used and motivations for these patterns

Anahtar Kelimeler

Beloved, Classic Turkish Literature, Simile, Metaphor, Religious elements