17. yüzyılda Osmanlı Toplumunda Boşanma Hadiseleri (Ayıntâb Örneği; Talâk, Muhâla‘a ve Tefrîk)

Yıl 2011, Cilt: 10 Sayı: 1, 371 - 399, 01.06.2011

İsmail Kıvrım

Öz

Ayıntâb‟ta aile kurumunun oluşmasında iki temel faktör belirleyicidir: İslam hukuku ve örf adetler. Öte yandan ailenin sona erişi ise tamamen İslam hukuku çerçevesinde gerçekleşmektedir. Kocanın tek taraflı iradesiyle herhangi bir sebep göstermeksizin ve kocanın karısının rızasını aramaksızın evliliğe son vermesi (talâk), kadının bazı haklarından feragat etmek suretiyle karşılıklı anlaşarak ayrılma (hul‟ veya muhâla„a) ve evlenmenin belli sebeplerle kâdı kararıyla sona erdirilmesi (tefrîk) olmak üzere üç şekilde gerçekleşir. Bunlardan talâk, tamamen kocanın iradesiyle gerçekleşirken, muhâla„a ve tefrîk‟de boşanma isteği genellikle kadın tarafından gelirdi

Anahtar Kelimeler

Ayıntâb, aile, talâk, hul‟, tefrîk

Divorce Events in 17th Century Ottoman Society (Ayıntab Case Study: Talâk, Muhâla‘a and Tefrik)

Öz

In the province of Ayıntab, the formation of a family, that is, marriage is influenced by such decisive main factors as Islamic Law and Tradition. Moreover, in parallel with Islamic Law, the termination of a family i.e. divorce is performed in three ways: with a husband‟s one-sided will with no assertion of any reason or no consent of his wife (talak), with a mutual agreement to break-up the marriage, which declares the wife‟s renunciation from her rights (hul‟ or muhala‟a), the termination of the marriage with the decision of the judge (kadı) as a result of some specific reasons (tefrik). Talak, one way of divorce, is the termination of a marriage performed only with the will of the husband. However, muhala‟a and tefrik, the other two ways of divorce, are the termination of marriage only with the wife‟s demand for divorce

Anahtar Kelimeler

Ayıntab, Family, talak, hul‟, tefrik

Kaynakça

• I-Arşiv Vesikaları Başbakanlık Osmanlı Arşivi [=BOA], Tahrir Defteri [=TD], nr. 998, nr. 373. II-Şer’iye Sicilleri Gaziantep Şer„iye Sicilleri [=GŞS]
• 2, 17, 20, 21, 22, 24, 25, 26, 27, 29, 30, 31, 32, 33, 34, 35, 36, 39, 40, 43, 44, 45, 47, 49, 51, 54, 77, 114 ve 171 numaralı siciller.
• 2-Diğer Kaynaklar Abacı, Nurcan, Bursa Şehrinde Osmanlı Hukuku‟nun Uygulaması (17. Yüzyıl), Ankara 2001. Akyılmaz, Gül, İslâm ve Osmanlı Hukukunda Kadının Statüsü, Konya 2000.
• Altınöz, İsmail, “Dulkadır Eyaletinin Kuruluşunda Antep Şehri (XVI. Yüzyıl)”,
• Cumhuriyetin 75. Yılına Armağan Gaziantep, (Edt. Yusuf Küçükdağ), Gaziantep 1999, s. 89-146.
• Aydın, M. Akif, “Osmanlı Hukukunda Kazâi Boşanma “Tefrîk” , OA, S. IX, s.1-12. ________, İslâm-Osmanlı Aile Hukuku, İstanbul 1985.
• Bilgin, Vejdi, Fakih ve Toplum Osmanlı‟da Sosyal Yapı ve Fıkıh, İstanbul 2003. Bilmen, Ömer Nasuhi, Hukukı İslâmiye ve Istılahatı Fıkhiyye Kamusu, C. VI, İstanbul 1968.
• Canbakal, Hülya, 17. Yüzyılda Ayntâb Osmanlı Kentinde Toplum ve Siyaset, İstanbul 2009. Cin, Halil, Eski Hukukumuzda Boşanma, Konya 1988.