Birinci Dönem Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde Antep Milletvekili Mehmet Ali Cenani Bey ve Faaliyetleri

Yıl 2008, Cilt: 7 Sayı: 2, 405 - 425, 01.12.2008

Cengiz Şavkılı

Öz

Birinci Dönem Türkiye Büyük Millet Meclisi üzerine yapılan çalışmalar, dönemin devlet felsefesini, siyasî ve sosyo-ekonomik yapısını ortaya koyması bakımından oldukça önemlidir. Ayrıca Birinci Dönem Türkiye Büyük Millet Meclisinde yer alan milletvekilleri ile ilgili yapılan çalışmalar, 1920’lerin Ankara’sında milletvekillerin olağanüstü zor şartlar altında çalıştıklarını göstermektedir. Birinci Dönem Türkiye Büyük Millet Meclisi, katılımcıları açısından oldukça renkli, düşüncelerin özgürce tartışılabildiği, bağımsız ve demokratik yapısıyla örnek bir meclistir. Birinci Meclis için Mustafa Kemal Paşa’nın direktifleri doğrultusunda Antep’ten de altı milletvekili seçilerek Meclisteki yerlerini almışlardır. Bu milletvekilleri arasında memleket savunmasında Kılıç Ali Bey gibi doğrudan katkısı olanlar da mevcuttur. Bazıları ise idarî görevleri ile ön plana çıkmışlardır. Ali Cenani Bey ise İstanbul’un işgalinden sonra, Malta’ya sürgüne gönderilmiş ve 1919 seçimlerinin geçerli sayılmasıyla TBMM’de milletvekili olmuştur. Mecliste en aktif Antep Milletvekili olan Ali Cenani Bey, hemen hemen her konu da söz almış, bazı konularda takrir (önerge) vermiş, “Gaziantep Ahalisine Yardım” ile ilgili verdiği bir kanun teklifi de 169 sayılı kanun olarak kabul görmüştür

Anahtar Kelimeler

Meclis, Mustafa Kemal Paşa, Milletvekili, Antep, Ali Cenani Bey

Antep Deputy Mehmet Ali Cenani Bey on the First Term Turkish Grand National Assembly and His Activities

Öz

The studies done on the First Term Turkish Grand National Assembly, are substantially important in terms of presenting that period’s state philosophy, political and socio-economic structure. Besides, the studies done about the deputies who have taken place on the First Term Turkish Grand National Assembly, shows that in 1920’s Ankara, deputies worked on incredibly difficult conditions. The First Term Turkish Grand National Assembly is very colourful in terms of its deputies. It is an assembly where the ideas have been discussed independently and it’s a model assembly with its independent and democratic structure. For the First Assembly, six deputies from Antep were chosen and took their places in the Assembly with the commands of Mustafa Kemal Pasha. In the deputies there were ones who had contribution directly in defending country as Kılıç Ali Bey. Some came forward with their administrative tasks. And after İstanbul’s invasion, M. Ali cenani Bey was sent to exile to Malta and became a deputy with the acception of 1919 elections. Ali Cenani Bey, who was the most active deputy in the assembly, spoke in the assembly almost in every subject and made motion about some subjects. And the bill given by him about “Help to Antep People” admitted as 169 numbered law

Anahtar Kelimeler

Assembly, Mustafa Kemal Pasha, Deputy, Antep, Ali Cenani Bey

Kaynakça

• A) RESMİ YAYINLAR
• DÜSTUR. (1929). Üçüncü Tertip, c.I-IV, Başvekâlet Müdevvenat Müdüriyeti, Milliyet Matbaası, İstanbul.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Gizli Celse Zabıtları. (1985). Devre: I, c.I-IV, II. Baskı, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Senem Matbaası, Ankara.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Kavanin Mecmuası. (1943). I. Devre, c.I-II, TBMM Matbaası, Ankara.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi. (1940-1961). Devre: I, c.I-XXIX, II. Baskı, TBMM Matbaası, Ankara. B) ARŞİV BELGELERİ
• Abdurrahman Lami Bey, Tercüme-i Hal Kâğıdı, TBMM Arşivi, Şahsi Dosya No: 174.
• Ali Cenani Bey, Tercüme-i Hal Kâğıdı, TBMM Arşivi, Şahsi Dosya No: 175.
• Kılıç Ali Bey, Tercüme-i Hal Kâğıdı, TBMM Arşivi, Şahsi Dosya No: 177.
• Mehmet Şahin Bey, Tercüme-i Hal Kâğıdı, TBMM Arşivi, Şahsi Dosya No: 176.
• Mehmet Yasin Sani Bey, Tercüme-i Hal Kâğıdı, TBMM Arşivi, Şahsi Dosya No:179.
• Ragıp (Yoğun) Bey, Tercüme-i Hal Kâğıdı, TBMM Arşivi, Şahsi Dosya No:178.
• C) BAŞVURU ESERLERİ VE SÜRELİ YAYINLAR
• Akgüç, Ö. (1975). Cumhuriyet Döneminde Bankacılık Alanında Gelişmeler. Türkiye Bankalar Birliği Yayınları No: 71, Ankara.
• Atatürk, M. K. (1970). Nutuk. c.I, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul.
• Atay, F. R. (1965). Çankaya. Doğan Kardeşler Matbaası, İstanbul.
• Boratav, K. (1982). Türkiye’de Devletçilik. Savaş Yayınları, Ankara.
• Çoker, F. (1995). Türk Parlamento Tarihi Milli Mücadele ve TBMM I. Dönem 1919- 1923. c.III, TBMM Vakfı Yayınları, No: 6, Ankara.
• Dağlı, N., Aktürk, B. (1988). Hükümetler ve Programları. TBMM Basımevi, Ankara.
• Demirel, A. (1995). Birinci Mecliste Muhalefet: İkinci Grup. İletişim Yayınları, İstanbul.
• Devellioğlu, F. (1998). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lüğat. 15. Baskı, Aydın Kitabevi Yayınları, Ankara.
• Ezherli, İ. (1998). Türkiye Büyük Millet Meclisi (1920-1998) ve Osmanlı Meclisi Mebusan (1877-1920). Genişletilmiş II. Baskı, TBMM Kültür, Sanat ve Yayın Kurulu Yayınları, No: 54, Ankara.
• Frederick W. F. (1965). The Turkish Political Elite. The M. I. T. Pres, Cambridge.
• Goloğlu, M. (1970). Üçüncü Meşrutiyet. Başnur Matbaası, Ankara.
• Gülekli, N. C., Onaran, R. (1973). Türkiye Birinci Büyük Millet Meclisi 50. Yıl Dönümü (1920-1970). Milli Eğitim Basımevi, İstanbul.
• Güneş, İ. (1997). Birinci Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin Düşünce Yapısı (1920-1970). T.İ.B.Yayınları, Eskişehir.
• Güzelbey, C. C. (1984). Cenaniler. Ufuk Matbaası, İstanbul.
• Kılıç A. (1955). İstiklâl Mahkemesi Hatıraları. Sel Yayınları, İstanbul.
• Kılıç A. (1955). Kılıç Ali Hatıralarını Anlatıyor. Sel Yayınları, İstanbul.
• Sanal, T. (1995). Türkiye Cumhuriyeti ve 50 Hükümeti. Sim Matbaacılık, Ankara.
• Saral, A. H. (1966). Türk İstiklal Harbi Güney Cephesi. c.IV, Ankara.
• Sertoğlu, M. (1970). Kendini Kurtaran Şehir Kahramanmaraş’ın Kurtuluş Destanı. Tercüman, 1 Mart 1970.
• Tarhan, E. (1982). Anayasalar ve Seçim Kanunları (1876-1982). Milliyet Yayınları, No: 7, İstanbul.
• Tuncer, E. (2002). Osmanlı’dan Günümüze Seçimler. TESAV Yayınları No: 17, Ankara.
• Turan, R. (1994). İlk Türkiye Büyük Millet Meclisine Girenlerin Özellikleri. AAMD, I’nci Uluslararası Atatürk Sempozyumu (Açılış Konuşmaları Bildiriler 21-23 Eylül 1987).
• Turhan, M. (1991). Siyasal Elitler. Gündoğan Yayınları, Ankara.
• Uzel, S. (1952). Gaziantep Savaşının İç Yüzü, Doğuş Ltd. O. Matbaası, Ankara.
• Yalman, A. E. (1970). Yakın Tarihte Gördüklerim ve Geçirdiklerim, c.II, İstanbul.