THE ROLE OF PHİLOSOPHY IN THE CONTEXT OF FAİTH AND DENİAL

Yıl 2017, Cilt: 4 Sayı: 6, 0 - 0, 15.06.2017

Hasan Peker

Öz

Whether from a philosophical point of view or
religious, what is essential for human beings is the “search for the truth”. As it points to the difference
between the truth and falsehood, it also demonstrates the norms that lets one
to differentiate them and shows existence of deviations. This dilemma, in the
axis of religious beliefs, leaves the person in a case that will result with
belief or disbelief. For instance, faith in the existence of God, as its not a subject of empirical proving,
requires making choice in terms of confirmation or disconfirmation and making
choice requires reasoning. But choosing, cannot be an inevitable result of sole
reasoning. A complete and genuine will is required. The will of the person is
required to be realised with respect to his decision, which is open to desires
and tendencies. Therefore, formation of the belief world cannot be explained by
rationality of philosophical discourse only. That being the case, elucidating
believing or disbelieving by philosophies that can be attributed to persons and
can be related with personalities seems more understandable than explaining
this phenomenon by a generally accepted philosophy -since it’s existence is
controversial too- This also helps us to understand different and anomalous
positions of so many philosophers and scientists in terms of religious belief,
from past to
the present.

Anahtar Kelimeler

Faith, Disconfirmation, Reason, Will, Philosophy

İMAN VE İNKÂR BAĞLAMINDA FELSEFENİN ROLÜ

Öz

İster felsefi ister dini açıdan bakılsın, insan için
esas olan “hakikati
aramak”tır. Bu, hak olan ve hak
olmayan ayrımını gösterdiği gibi, aralarında ayrım imkânı veren normlar ve
sapmaların varlığını da gösterir. Bu ikilem, dini inanç esasları ekseninde
kişiyi, inanç yahut inançsızlık ile neticelenecek bir durumla karşı karşıya
bırakır. Örneğin, empirik bir kanıtlanmaya konu olmadığından Tanrı’nın
varlığına iman, tasdik ya da tekzip bağlamında bir seçimde bulunmayı, seçimde
bulunmak ise düşünmeyi gerektirir. Lakin seçim,
salt düşünmenin kaçınılmaz sonucu olamaz. Tam ve gerçek anlamda bir iradeye
ihtiyaç vardır. Kişinin kendi arzu ve eğilimlerine açık, karar verme yönündeki
iradesinin tayin edici rolünü görmek lazımdır. Bu sebeple kişinin inanç
dünyasının biçimlenmesi, sadece felsefî söylemlerin rasyonalitesi ile izah
edilemez. Durum böyleyken,
inanmayı ya da inanmamayı, genel geçer bir felsefeyle değil  -ki varlığı tartışılır-, kişilere izafe
edilebilecek ve kişilikle de ilişkilendirilebilecek felsefelerle izah etmek
daha anlaşılır görünmektedir. Bu, geçmişten
bugüne, bunca filozof ve bilim adamının dini
inanç noktasında farklı, daha açık ifadeyle aykırı tutumlarını anlamaya da
imkân verir.  

Anahtar Kelimeler

İman, İnkâr, Akıl, İrade, Felsefe

Kaynakça

• Açıkgenç, Alparslan, Bilgi Felsefesi, İnsan Yay., İstanbul, 1992.
• Adıbelli, Ramazan, “Monoteizm ve Yüce Varlık Konusunda Wilhelm Schmidt ile Raffaele Pettazzoni Arasındaki Tartışma”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 50: 2, 2009, [ss.113-152].
• Ahmet, Kadirüddin, İslam Dinamizmi ve Entellektüel Atalet, Çev.: Ertuğrul Aytekin, 1.B., İlke Yay., İstanbul, 1992.
• Albayrak, Mevlüt, “Skolastik Felsefede Tanrı’nın Varlığı İle İlgili Deliller ve Kant’ın Eleştirileri”, Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Yıl: 1995, Sayı: 2, [ss.277-298].
• Altar, Cevad Memduh, “Çağdaş Sanat Yaratıcılığında Eleştirinin Yeri”, Erdem, Atatürk Kültür Merkezi Dergisi, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, Mayıs-1986, Cilt:: ll, Sayı: 5.
• Aristoteles, Metafizik, Çev.: Ahmet Arslan, Sosyal Yay., 2.B., İstanbul, 1996.
• Arslan, Ahmet, Felsefeye Giriş, 4. Basım, Vadi Yayınları, Ankara, 1999.
• Arslan, Ahmet, İslam Felsefesi Üzerine, Vadi Yayınları, 1.B, Ankara, 1999.
• Aybek, Birsel, Örneklerle Düşünme ve Eleştirel Düşünme, Nobel Kitabevi, Adana, 2010.
• Aydın, Hasan, “Ateizmin İmkânsızlığı Tezi Bağlamında İnanmanın Doğası Üzerine Fenomenolojik Bir Çözümleme”, bkz., Özne -Felsefe ve Bilim Yazıları-, Cilt: 11, Sayı: 21, İstanbul, 2015, (ss. 33-53).
• Aydın, Mehmet, Din Felsefesi, 2.B., Dokuz Eylül Üniversitesi Yay., İzmir, 1990.
• Baggini, Julian ve Antonia Macaro , Psikolog ve Filozof, Çev.: Özgü Çelik, 1.B., Pegasus Yay., İstanbul, 2014.
• Baymur, Feriha Balkış, Genel Psikoloji, 15.B., İnkılâp Yay., İstanbul, 1972.
• Bayraktar, Mehmet, Din Felsefesine Giriş, Fecr Yay., 1.B., Ankara 1997.
• Bolay, S. Hayri, Türkiye’de Ruhcu ve Maddeci Görüşün Mücadelesi, 3.B., Akçağ Yay., Ts.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâil, el-Câmiʻu’s-sahîh, thk. M. Züheyr en-Nâsır, Dâru tavkı’n-necât, 1422.
• Cevizci, Ahmet, Felsefeye Giriş, 1.B., Say Yay, İstanbul., 2012.
• Cevizci, Ahmet, Paradigma Felsefe sözlüğü, Paradigma Yay., İstanbul, 2013.
• Çetin, İsmail, “İman ve İnkârın Rasyonel Değeri”, Uludağ Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi, Cilt: 11, Sayı: 1, 2002, [ss.88-102].
• Çevik, Mustafa, Felsefe Bayiliği, 1.B., C Planı, İstanbul, 2015.
• Çotuksöken, Betül, “Antropolojik Açıdan İnanma ve Bilme Üzerine”, bkz., Özne -Felsefe ve Bilim Yazıları-, Cilt: 11, Sayı: 21, İstanbul, 2015, (ss.27-32).
• Çubukçu, İbrahim Agah, “Türk Filozofu Farabi ve Düşüncesi”, Belleten, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, Ağustos-1985, XLIX, Sayı: 194, [ss. 273-286].
• Çüçen, A. Kadir, Klasik Mantık, 4.B., Sentez Yay., Ankara, 2012.
• Dalkılıç, Bayram, Bertrand Russell -Yirminci Yüzyılda Bir Ateist Düşünür-, Kendözü, Konya, 2001.
• Dimer, Alwin, “Felsefe”, Günümüzde Felsefe Disiplinleri, Doğan Özlem (Der./Çev.), 2.B. İnkılâp Kitabevi, İstanbul, 1997.
• Eflatun, Devlet, Remzî Kitabevi, Çeviren, Selahattin Eyüboğlu, M. Ali Cimcoz, İstanbul, l993.
• Erdem, Hüsameddin, Bazı Felsefe Meseleleri -Felsefeye Giriş-, Hü-Er Yay., 3.B., Konya, 2012.
• Erdem, Hüsameddin, Problematik Olarak Din-Felsefe Münasebeti, 4.B., Hü-Er Yay., Konya, 2010.
• Faruki, İsmail R., Bilginin İslamileştirilmesi, Çev.: Fehmi Koru, Risale Yay., İstanbul, Ts.
• Fromm, Erich, Barışın tekniği ve Stratejisi, Çev.: Fevzi Emir ve Kaan H. Ökten, 1.B., Arıtan Yay., İstanbul, 1996.
• Fromm, Erich, Sahip Olmak ya da Olmak, Çev.: A. Arıtan, İstanbul, 1991.
• Gökberk, Macit, Felsefe Tarihi, Remzi Kitabevi, İstanbul, 1961.
• Gündoğdu, Cengiz, Eleştiri, Süreç Yay., İstanbul, 1987.
• Gündüz, Şinasi, Yaşayan Dünya Dinleri, Diyanet İşleri Başkanlığı, 1.B., Ankara, 2007.
• Hançerlioğlu, Orhan, Felsefe sözlüğü, 21.B., Remzi Kitabevi, İstanbul, 2013.
• Hanefi, Hasan, “Müslüman Aklın Eleştirisi ya da İslâm Düşüncesinin yeniden İnşası”, II. Uluslararası İslâm Düşüncesi Konferansı, İstanbul, 25-27 Nisan 1997, [ss.117-129].
• Hood, Ralph W., Jr ve Diğerleri, “Dinî Şüphe”, Çeviren: M. Doğan Karacoşkun, bkz. Dinî ve Sosyal Psikoloji Yazıları, Derleyen: M. Doğan Karacoşkun, db Kitapları,1.B., Samsun, 2006.
• Hume, David, Insan Zilıni Üzerine Bir Araştırma, Çev.: Selmin Evrim, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul, 1986.
• Işık, Aydın, İnanç Krizi -Augustinus, Gazalî, Kant, Russell-, Ötüken Yay., İstanbul, 2009.
• Keha, Mine Kaya, “Hume’un Nedensellik Eleştirisi ve Şüpheciliği”, Ekev Akademi Dergisi, Yıl: 12, Sayı: 37 (Güz 2008), [ss.195-206].
• Kılıç, Recep, “Din ve Ahlak İlişkisi”, Din Felsefesi, Kılıç, Recep-Reçber Mehmet Sait (Edit.), Grafiker Yayınları, Ankara, 2014.
• Köse, Ali ve Ali Ayten, Din Psikolojisi, 2.B.,Timaş Yayınları, İstanbul, 2012.
• Köse, Ali, Neden İslâm’ı Seçiyorlar, İsam Yayınları, İstanbul, 1997.
• Kösemihal, Nurettin Şazi, Sosyoloji Tarihi, 4. B., İstanbul, 1989.
• Kuşpınar, Bilal, İbn Sina’da Bilgi Teorisi, M.E., Basımevi, Ankara, 2001.
• Küçük, Abdurrahman vd., Dinler Tarihi, Berikan Yay., 3.B., Ankara, 2011.
• Leibniz, Gotfried Wilhelm, Theodicee, Çev.: Levent Özşar, 1.B., Biblos Kitabevi, İstanbul, 2009.
• Maggini, Julian ve Antonia Macaro, Psikolog ve Filozof, Çev.: Özgü Çelik, 1.B., Pegasus yay., İstanbul, 2014.
• Maverdi, Ebu’l Hasan, Maddi ve Manevi Yüce Hedefler, Çev.: Bergamalı Cevdet Efendi, Haz. Yaşar Çalışkan, MEB. Yay., İstanbul, 1993.
• Mengüşoğlu, Metin Önal, Düşünmek Farzdır, 8.B., Metamorfoz Yay., İstanbul, 2015.
• Mengüşoğlu, Takiyettin, Felsefeye Giriş, 4.B., Remzi Kitabevi, İstanbul, 1988
• Müslim, Ebu’l-Hasen Müslim b. el-Haccâc, el-Müsnedu’s-sahîh, M. Fuâd Abdulbâkî, Dâru ihyâi’t-turâsi’l-arabî, Beyrût, Ts.
• Nasr, Seyyid Hüseyin, Bilgi ve Kutsal, Çev.: Yusuf Yazar, İz yay., İstanbul, 1999.
• Nosich, Gearld M, Eleştirel Düşünme ve Disiplinlerarası Eleştirel Düşünme Rehberi, Çev.: Birsel Aybek, Anı Yay., Ankara, 2012.
• Nursî, Said, Hutbe-i Şâmiye, Envar Neşriyat, 1990.
• Nutku, Uluğ, İnanmanın Felsefesi -Özebakışçı Bir Giriş-, 1.B., Anı yay., Ankara, 2012.
• Öner, Necati, “Niçin Felsefe?”, Erdem, Atatürk Kültür Merkezi Dergisi, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, Mayıs-1985.
• Öner, Necati, “Zihniyet Farklılıkları ve Kültür”, Erdem, Atatürk Kültür Merkezi Dergisi, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, Ocak-1985.
• Özcan, Zeki, “Din Felsefesinin Felsefesi”, bkz. Gelen-eksel ve Çağdaş metinlerle Din Felsefesine Dair Okumalar, l-ll, Hazırlayan, Recep Alpyağıl, 2.B., İz Yay., İstanbul, 2012, Cilt: 1, (ss. 51-89).
• Paul, Richard ve Linda Elder, Kritik Düşünce, Çev.: Selami Kardaş, Nobel Akademik Yay., Ankara, 2016.
• Peker, Hasan, “Dinde Tanrı’yı İdrak İmkânı Bağlamında Şüphenin Varlık İmkânı Sorunu”, Kilis 7 Aralık Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: 3, Sayı: 4, 2016/1, (ss.13-42).
• Portakal, Hüseyin, Felsefeden Dine Ortaçağ Dönemeci, 1.B., Cem yay., İstanbul, 2007.
• Ritzer, George, Modern Sosyoloji Kuramları, 2.B., De Ki Basım Yayım, Ankara, 2011.
• Russell, Bertrand, Sorgulayan Denemeler, Çev.: Nermin Arık, 19.B., Tübitak Yay., Ankara, 2005.
• Schultz, Duane P. ve Sydney Ellen Schultz, Modern Psikoloji Tarihi, Çev.: Yasemin Aslay, 2.B., Kaktüs Yay., İstanbul, 2002.
• Sena, Cemil, Filozoflar Ansiklopedisi, I-IV, Remzi Kitabevi, 1976.
• Schuon, Frithjof, Varlık, Bilgi ve Din, Der./Çev.: Şehabeddin Yalçın, İnsan Yay., İstanbul, 1997.
• Sezen, Yümni, İslâm Sosyolojisine Giriş, Turan Kültür Vakfı, İstanbul, 1994.
• Sönmez, Bülent, Peygamber ve Filozof, Araştırma yay., Ankara, 2002.
• Sözer, Önay, Felsefenin ABC’si, Simavi Yay., İstanbul, 1992.
• Şentürk, Habil, Din Psikolojisine Giriş, 2. B., İz Yayıncılık, İstanbul, 2013.
• Timuçin, Afşar, Düşünce Tarihi, BDS. Yayınları, İstanbul, l992.
• Turner, Jonathan H. vd., Sosyolojik Teorinin Oluşumu, Çev.: Ümit Tatlıcan, 4. B., Sentez Yay., Ankara, 2013.
• Urhan, Veli, Kant ve Gazali’de Akıl-İrade-İnanç İlişkisi, Özne -Felsefe ve Bilim Yazıları-, 21. Kitap-Güz 2014, [ss.69-74].
• Ülken, Hilmi Ziya, Bilgi ve Değer, Kürsü Yay., Ankara, Ts.
• Yavuz, Yusuf Şevki, Kur’an-ı Kerim’de Tefekkür ve Tartışma Metodu, İlim ve Kültür Yay., Bursa,1983.