One Hadith: Two Generations

Yıl 2018, Cilt: 5 Sayı: 10, 41 - 69, 01.07.2018

Mustafa Işık

https://doi.org/10.17050/kafkasilahiyat.385752

Öz

The word “The only thing that does not change
is change” reflects a social reality. Islam has come to a living society and
has made important changes in community life in a short time. However, due to
the rules of change, there is also the possibility of making no progress
(deadlock) or going forward or backward in the tradition formed before.

After the pre-islamic age
of ignorance, where the weak sections like women, slaves, etc. who are trying
to improve their situation in society came with the Qur'an and the Sunnah were
thought to be the 'final point of revelation'. The thought of  “not doing what he 'The Messenger of Allah
(s.a.s.)’didn’t do” couldn’t  have broken
yet. Some rights gained on be half of women in the time of the Prophet, were
either made no progress or lost. The male-dominated society has used the concept
of 'fitnah' as an excuse for the with drawal of women from society Despite the
fact that these breakthroughs are desired to reach the target, historical
practices in the form of making no progress (deadlock) and going backwards,
were later patched to Islam. While Prophet (s.a.s.)’s word of "Let your
women go to the mosque at night," is a fact, immediately after the
Companions of the Prophet Muhammad, some of tabiun generation came who
said". In truth, we will stop them; or they exploit it."  Given this situation in the father-son
circle, it brings to mind there may be an axis deviation in such matters of
womens’ going to the mosque at night, the continuation of slavery, the
equivalence in marriage, etc.  We would like
to examine the issue of obstruction of womens’ going to the mosque at the time
of the tabiun generation despite the order of "Do not obstruct your women
to go to the mosque at night" is a "deviation from
circumcision"or not.

Anahtar Kelimeler

Hadith (The Prophet Muhammad’s Sayings/Deeds), Generation, Sociology, Woman, Mosque

Bir Hadis: İki Kuşak

Öz

“Değişmeyen
tek şey, değişimdir” sözü sosyolojik bir gerçeği yansıtmaktadır. İslam, yaşayan
bir topluma gelmiş, kısa sürede toplum hayatında önemli değişiklikler
gerçekleştirmiştir. Ancak değişimin kuralları gereği oluşan geleneğin yerinde
sayma, ileriye veya geriye doğru gitme imkânı da bulunmaktadır. Cahiliye
sonrası, toplumda durumu düzeltilmeye çalışılan kadın, köle vb. zayıf
kesimlerin, Kur’an ve Sünnetle geldikleri yerin ‘vahyin
son noktası olduğu’ düşünülmüş; ‘Rasûlullah’ın (s.a.s.) yapmadığını yapmama’
düşüncesinin aşılamadığını düşünüyoruz. Hz. Peygamber zamanında, kadınlar adına
kazanılan bazı haklar, ya yerinde saymış ya da kaybedilmiştir. Kadınların toplum içinden
geriye çekilmeleri konusunda erkek egemen toplum, ‘fitne’ kavramını bahane
etmiştir. Aslında bu atılımların hedefe ulaşması
istenmesine rağmen, yerinde sayma ve geriye gitme şeklindeki tarihî
uygulamalar, daha sonra İslam’a mal edilmiştir. Nebi’nin (s.a.s.) “Kadınlarınızın geceleyin camiye
gitmelerine izin verin” sözü bir vakıa iken, Sahabe kuşağının hemen ardından
“Vallahi, onlara engel olacağız; yoksa bunu istismar ederler” diyen tabiûn
kuşağından bazıları gelmiştir. Baba-oğul kuşağında gerçekleşen bu durum göz
önüne alınınca, kadınların gece camiye gitmesi, köleliğin devamı, evlilikte
denklik vb. konularda ‘eksen sapması’ olabileceği akla gelmektedir. Biz,
“Kadınlarınızın geceleyin camiye gitmelerine engel olmayın” buyruğuna karşın
daha tabiûn kuşağında buna engel olunmasının ‘sünnetten sapma örneği’
sayılıp/sayılmayacağı konusunu incelemek istiyoruz.

Anahtar Kelimeler

Hadis, Kuşak, Sosyoloji, Kadın, Mescit

Kaynakça

• A’zamî, M. Mustafa, İlk Devir Hadis Edebiyatı, çev. H. Yavuz, İz, İstanbul, 1993.
• Abdurezzâk b. Hemmam, el-Musannef, thk. Habiburrahman Azamî, Meclisu’l-İlmî, Pakistan, 1972.
• Ahmed b. Hanbel, el-Müsned, Çağrı, İstanbul, 1992.
• Akyüz, Niyazi-Çapcıoğlu, İhsan, Ana Başlıklarıyla Din Sosyolojisi, Ankara, 2011.
• Apak, Âdem, Anahatlarıyla İslam Tarihi II (Hulefâ-i Râşidîn Dönemi), İstanbul, 2013.
• Apak, Âdem, Anahatlarıyla İslam Tarihi III (Emeviler Dönemi), İstanbul, 2012.
• Bardakoğlu, Ali, “Cahiliyye Döneminde Kadın”, Sosyal Hayatta Kadın, Hazırlayanlar: Dr. İsmail Kurt-S. Ali Tüz, Ensar Neşriyat, İstanbul, 2005.
• Beyhakî, Ebû Bekr, Ahmed b. el-Hüseyin b. Ali, el-Medhal ile's-Süneni'l-kübra, thk. M. Ziyaurrahman A'zami, Dârü'l-Hulefa li'l-Kitâbi'l-İslamiyye, Kuveyt, [t.y.]
• Beyhakî, Şuabu’l-İman, thk. A. Abdulhamid Hamid, Mektebetü’r-Rüşd, I-XIV, Riyad, 2003.
• Browne, Cristopher, Gazetecinin El Kitabı, çev. Öykü Coşkun, Ankara, 2001.
• Buharî, Ebû Abdullah, Muhammed b. İsmail, Sahih, Çağrı, İstanbul, 1992.
• Buharî, et-Tarihü'l-Kebîr, Dairetü’l- Meârifi’l-Osmanîyye, Haydarabad, t.y.
• Bülbül, A. Rıdvan, Yazılı Anlatım ve Yazı Türleri, Ankara, 2000.
• Darimî, Ebû Abdillah b. Abdirrahman et-Temimî, es-Sünen, Çağrı, İstanbul, 1992.
• Ebû Avâne, Yakub b. İshak b. İbrâhim el-İsferayini, Müstahrecu Ebî Avane, Dârü'l-Ma'rife, Beyrut, 1998.
• Ebu Davud et-Tayâlisî, Süleyman b. Davud, Müsned, Beyrut, thk. M. b. Abdi’l-Muhsin el-Türkî, Dârü'l-Ma'rife, 1999.
• Ebû Davud, Süleyman b. Eş’as es-Sicistanî, es-Sünen, Çağrı, İstanbul, 1992.
• Ebu Yûsuf, Yakub b. İbrâhim b. Habib el-Ensârî el-Kufi, el-Âsâr, thk. Ebü'l-Vefa, Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, t.y.
• Ebû Şehbe, Muhammed b. Muhammed, el-Vasît fî Ulûmi ve Mustalahi’l-Hadîs, Cidde, 1983.
• Ebü'ş-Şeyh, Ebû Muhammed Abdullah b. Muhammed b. Ca’fer b. Hayyan Ensarî İsfahanî, Tabakatü'l-Muhaddisin bi-İsbahan ve'l-Varidine Aleyha, thk. A. Abdülhak Hüseyin el-Beluşî, Müessesetü'r-Risâle, Beyrut, 1992.
• Erdoğan, Mehmet, Vahiy-Akıl Dengesi Açısından Sünnet, İstanbul, 2014.
• Ertürk, Mustafa, Hadis Metinlerinin/Sünnetin Yeniden Okunmasında /Yorumlanmasında Bir Yöntem Olarak “Hz. Peygamber Şimdi Yaşasaydı/Görseydi” Söylemine Kısa Bakış (Tarîhî ve Güncel Değeri)Dinî ve Felsefî Metinler Yirmibirinci Yüzyılda Yeniden Okuma, Anlama ve Algılama Sempozyumu, İstanbul, 2012.
• Hatîb el-Bağdadî, Ebû Bekr, Ahmed b. Ali b. Sabit, el-Esmaü'l-mübheme fi'l-enbai'l-muhkeme, thk. İzzeddin Ali Seyyid, Mektebetü'l-Hanci, Kahire, 1997.
• Hatîb el-Bağdadî, Târîhu Bağdad, thk. Beşşar Avvad Maruf, Dârü'l-Garbi’l-İslami, Beyrut, 2002.
• Hatiboğlu, İbrahim, Şu‘be b. el-Haccâc, DİA, Ankara, 2010.
• Humeydî, Abdullah b. Zübeyr, el-Müsned, thk. H.S. Esed el-Daranî, Daru’s-Sakâ, Dımaşk, 1996.
• Itr, Nureddin, Menhecu’n-Nakd,Daru’l-Fikr, Dımaşk, 1985.
• İbn Abdilber, Ebû Ömer, Cemaleddin Yusuf b. Abdullah b. Muhammed Kurtubî, el-Nemeri, İstizkar, thk. Salim Muhammed Atâ- M. Ali Muavvız, Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 2000, II/468, III/80.
• İbn Abdilber, et-Temhid lima fi'l-Muvatta mine'l-meani ve'l-esanid; thk. Mustafa b. Ahmed Alevi-M. Abdülkebir Bekri, Vizaretü’l-Evkaf ve’ş-Şuuni’l-İslâmiyye, Magrib,1387.
• İbn Abdilber, Câmiu beyâni'l-ilm ve fazlihi [ve ma yenbagi fî rivayetihi ve hamlihi], thk. Ebü'l-Eşbal ez-Züheyri, Dâru İbni'l-Cevzi, Demmâm,1994.
• İbn Ebi Hâtim, Ebû Muhammed, Abdurrahman b. Muhammed b. İdris, el-Cerh ve't-Ta'dil, Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, [t.y.]
• İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekr, Abdullah b. Muhammed b. İbrâhim, Müsnedu İbn Ebi Şeybe, thk. Adil b. Yusuf el-Gazavî-Ahmed Ferid el-Mezidi, Darü’l-Vatan, Riyad 1997.
• İbn Ebî Şeybe, el-Kitâbü'l-Musannef fi'l-Ehâdîs ve'l-Âsar, haz. Kemâl Yûsuf el-Hût, Mektebetü’r-Rüşd, Riyad, 1409.
• İbn Hacer, el-Askalânî, Fethü'l-Bârî bi-Şerhi Sahîhi'l-Buhârî, M. Fuad Abdulbaki, Daru’l-Marife, Beyrut, 1379.
• İbn Hibbân, Ebû Hâtim, Muhammed b. Hibban b. Ahmed et-Temîmî, Kitâbü's-Sikat, Dâiretü'l-Maârifi'l-Osmaniyye, Haydarabad, 1973.
• İbn Hibbân, Sahihu İbn-i Hibban el-Müsnedu’s Sahîh ale’t-Tekâsîm ve’l-Enva’, thk. M. Ali Sönmez-H. Aydemir, Daru İbn Hazm, Beyrut, 2012.
• İbn Huzeyme, Ebû Bekr, Muhammed b. İshak b. Huzeyme es-Sülemi, Sahihu İbn Huzeyme, thk. M. Mustafa A'zamî, el-Mektebü’l-İslâmî, Beyrut, 1975.
• İbn Mâce, Muhammed b. Yezid, es-Sünen, Çağrı, İstanbul, 1992.
• İbn Maîn, Ebû Zekeriyyâ, Yahyâ b. Ma'în b. Avn el Bağdadî, Yahyâ b. Ma'în ve Kitâbuhü't-Tarih, thk. A. Muhammed Nurseyf, Merkezü'l-Bahsi'l-İlmi ve İhyai’t-Türasi’l-İslami, Mekke 1979.
• İbn Mencûye, Ebû Bekr, Ahmed b. Ali Muhmamed el-İsfahani, Ricalu Sahihi Müslim, thk. Abdullah Leysi, Dârü'l-Ma'rife, Beyrut 1987.
• İbn Sa'd, Ebû Abdullah, Muhammed b. Sa'd b. Meni' ez-Zühri, et-Tabakatü’l-Kübra, thk. M. Abdulkadir Atâ, Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, I-VIII, Beyrut, 1990.
• İbn Vehb, Ebu Muhammed, Abdullah b. Vehb b. Müslim el-Mısrî, el-Câmi' fi'l-Hadis, thk. M. Hasen Muhammed, Daru İbn Cevzî, Riyad, 1995.
• İbn Hazm, Ebû Muhammed b. Ali b. Ahmed b. Saîd ez-Zahiri, el-İhkam fî usuli'l-ahkâm, thk. A. Muhammed Şakir, Daru’l-âfaki’l-cedide, [t.y.]
• İclî, Ebü'l-Hasan, Ahmed b. Abdullah b. Salih, Tarihü's-Sikat, Dârü'l-Bâz, 1984.
• İshak b. Raheveyh, İbrâhim b. Mahled, Müsnedu İshak b. Raheveyh, thk. A. Abdulhak el-Belûşî, Mektebeül’l-İman, Medine, 1991.
• Kandemir, M. Yaşar, Abdullah b. Ömer, DİA, İstanbul, 1988.
• Karacabey, Salih, “Hadislerin Metin Tenkidinde Fiilî Sünnete Müracaatın Önemi Bağlamında Kadınların ve Çocukların Camiye Gitmeleri İle İlgili Hadislerin Değerlendirilmesi”, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı: 9, Cilt: 9, 2000.
• Karakoç, Sezai, Kıyamet Aşısı, İstanbul,1974.
• Kelabazî, Ebû Nasr, Ahmed b. Muhammed b. Hüseyin el- Buharî, Ricalu Sahihi'l-Buharî, thk. Abdullah Leysî, Dârü'l-Ma'rife, Beyrut, 1987.
• Malik b. Enes, Muvatta, thk. M. F. Abdulbakî, Çağrı, İstanbul, 1992.
• Martı, Huriye, “Değer ve Hak Bağlamında Hz. Peygamber'in Sünnetinde Kadın Eğitimi, Aile ve Eğitim (Tartışmalı İlmî Toplantı), İstanbul, 2010.
• Mizzî, Ebü'l-Haccac, Cemaleddin Yusuf b. Abdurrahman b. Yusuf, Tehzibü’l-Kemal fî Esmai’r-Rical, thk. Beşşar Avvad Ma'ruf, Müessesetü'r-Risâle, Beyrut, 1980.
• Müslim b. el-Haccac, Ebü'l-Hüseyin el-Kuşeyrî en-Nisaburi, Kitâbü'l-Küna ve'l-Esma, thk. A. M. Ahmed el-Kaşkarî, İmadetü’l-Bahsi’l-ilmi bi’l-Camiati’l-İslamiyye, Medine, 1984.
• Müslim b. el-Haccac, Sahih, Çağrı, İstanbul, 1992.
• Nesâî, Ebû Abdurrahman, Ahmed b. Ali b. Şuayb, Sünenü'l-Kübra, thk. Hasen Abdulmun’im Şelebi, Müessesetü’r-Risale, Beyrut, 2001.
• Özkan, Halit, Tayalisî, DİA, Ankara, 2011.
• Öztürk, Osman, Mecelle, İstanbul, 1973.
• Polat, Salahattin, Hadis Araştırmaları, İstanbul, 2014.
• Serrac, Ebu’l-Abbas, Muhammed b. İshak b. İbrahim b. Mihran el-Horasanî en-Nisaburî, Hadisü’s-Serrac, thk. Ebu Abdullah, Hüseyin b. Ukkaşe b. Ramazan, el-Faruk el-hadise li’t Tıbaati ve’n-neşr, 2004.
• Sıbt İbnü'l-Cevzî, Ebü'l-Muzaffer, Şemseddin Yusuf b. Kızoğlu, İsarü'l-insaf fî âsâri'l-hilaf, thk. Nasır Ali Nasır Halifi, Dârü's-Selam, Kahire,1987.
• Şevkanî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ali b. Muhammed el-Havlani, Neylü'l-evtar şerhu Münteka'l-ahbar, thk. Isamuddin es-Sababatî, Daru’l-Hadis, Mısır, 1993.
• Taberânî, Süleymen b. Ahmed, el-Mu’cemu’l-Evsât, Kahire, 1415.
• Taberânî, Mucemu’l-Kebîr, thk. A. Abdulmecid es-Silefî, Mektebetu İbn Teymiyye, Kahire, 1994.
• Uğur, Mucteba, A’meş, DİA, Ankara, 1991.
• Yücel, Ahmet, Hadis Usulü, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, İstanbul, 2013.
• Zehebî, Ebû Abdullah, Şemseddin Muhammed b. Ahmed b. Osman b. Kaymaz, Siyeru A’lâmi’n-Nübelâ, thk. Şuayb el-Arnaut, Müessesetü'r-Risâle, 1985.