Post-Modern Epistemoloji Otopsisine Karşı Bilgi Kuramsal Bir Tez: Kant-Popper-Rorty

Yıl 2019, Cilt: 18 Sayı: 1, 75 - 113, 15.03.2019

Ömer Faik Anlı

https://doi.org/10.20981/kaygi.520269

Öz

Bu makale, epistemolojinin ölümü
tezini, epistemolojinin varlık nedeni olan gerçek bir problemin var olup
olmadığı temelinde tartışmaya açmaktadır. Bu tartışma iki alt konum üzerinden
yürütülürken (Rorty’ye karşı Popper), epistemolojinin metinler-arası olmayan ve
dil oyunlarını aşan gerçek bir probleminin var olduğu (yani Poppercı konum)
savunulmaktadır. Bu savunu, özellikle bilim teorisi üzerinden geliştirilmekte
ve günümüzün somut probleminin bilim problemi olduğu savlanmaktadır. Buna göre,
iki karşıt konum özellikle Kant’ın epistemolojisinden hareketle farklılık
göstermektedir. Bu savı çerçeveleyen meta-hipotez epistemoloji-bilgi
teorisi-bilim teorisi tarihsel hattının, Kant ile birlikte çeşitlenen evrimsel
bir süreç olduğudur. Kant, bu hipotezin kaynağında yer alan Popper Teorisinin
genetik atasıdır. Diğer yandan, bir meta-teori olarak Rorty Teorisinin
çerçevelediği epistemolojinin ölümü tezinde Kant, epistemolojinin ölümünün
tarihsel kırılma anı ve hatta kanıtıdır. Popper Teorisi, epistemoloji üzerine
bir meta-teori olarak kullanıldığında, iki meta-teori Kant’ta kesişmekte ve
Kant üzerinden çeşitlenen kuzen-teoriler olarak konumlanabilmektedirler. Bu hipotez
kabul edilerek izi sürüldüğünde, bilim problemine ilişkin bilim teorilerinin
empirik içerikleri olduğu ve doğru oldukları ölçüde gerçekliğe müdahale
edebilecekleri hipotezinin güçlü olduğu gösterilmeye çalışılmıştır. Hipotezin
gücü ‘temsil’ kavramından ve pragmatizmden gelmektedir. Epistemoloji,
nesnesiyle ilişkisinde evrimsel olarak dönüşen ve mevcut hali Einstein
Devrimine verdiği tepki üzerinden biçimlenmiş bir meta-teoridir ve
‘ölmemiştir’. Ulaşılan bu ‘sonuç’, epistemoloji üzerine geliştirilebilecek bir
meta-hipotezdir (en azından bu çalışma sınırlarında) ve “epistemolojinin ölümü”
problemiyle ilişkili bütün bir problem ağını aydınlatma ve bu ağın büyük bir
bölümüne çözüm getirme potansiyelini barındırmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Epistemoloji, Kant, Rorty, Popper, Temsil, Pragmatizm

An Epistemological Thesis Against a Post-Modern Autopsy of Epistemology: Kant-Popper-Rorty

Öz

This article opens a discussion on the
thesis of the death of epistemology on the basis of whether there is a real
problem that is the cause of epistemology. While this discussion is carried out
in two sub-positions (Popper versus Rorty), it is argued that epistemology has
a real problem beyond intertextual contexts and language games. This advocacy
is developed especially through the theory of science and it is argued that
today's concrete problem of epistemology is a science problem. Accordingly, the
two opposing positions differ in particular over Kant’s epistemology. This
framework of the advocacy is based on the meta-hypothesis that the historical
line of epistemology-theory of knowledge- theory of science is an evolutionary
process that diversifies with Kant. Kant is the genetic ancestor of the Popper
Theory at the source of this hypothesis. On the other hand, in the thesis of
the death of the epistemology framed by the Rorty Theory as a meta-theory, Kant
is the historical break and even proof of the death of epistemology. When the
Popper Theory is used as a meta-theory on epistemology, two meta-theories
intersect in Kant and can be positioned as cousin-theories diversified through
Kant. When this hypothesis is accepted and followed it has been tried to show
that the hypothesis is very strong which argued that theories of science on
science problem has empirical contents and that they can intervene in reality
as long as they are true. The power of the hypothesis comes from the concept of
representation and pragmatism. Epistemology is a meta-theory that has evolved
evolutionarily in its relation to its object, and its current form is the
response to the Einstein Revolution, and so epistemology is still alive. This
result is a meta-hypothesis that can be developed on epistemology (at least at
the limits of this study) and has a potential to illuminate an entire network
of problems associated with the problem of the death of epistemology. Also it
has a potantial to solve a large part of this network.

Anahtar Kelimeler

Epistemology, Kant, Rorty, Popper, Representation, Pragmatism

Kaynakça

• AYER, A. Jules (1998). Dil, Doğruluk ve Mantık, çev. Vehbi Hacıkadiroğlu, 2. Basım, İstanbul: Metis Yayınları.
• BAUM, Manfred (1979). “Transcendental Proofs In Critique of Pure Reason,” Transcendental Arguments and Science -Essays in Epistemology-, ed. Peter Bieri, Rolf-P. Horstmann, Lorenz Krüger, pp. 3-26. London: D. Reidel Publishing Company.
• BHASKAR, Roy (2017). İnsan Bilimlerinin Felsefi Eleştirisi -Natüralizmin Olanaklılığı-. çev. Vefa Saygın Öğütle, Ankara: Nika Yayınevi.
• CARNAP, Rudolf (1966). “The Elimination of Metaphysics Through Logical Analysis of Language,” trans. by Arthur Pap, Logical Positivism, ed. A. J. Ayer, pp. 60-81, New York: The Free Press.
• COMTE, Auguste (2015). Pozitif Felsefe Dersleri ve Pozitif Anlayış Üzerine Konuşma, çev. Erkan Ataçay, Ankara: BilgeSu Yayıncılık.
• FRIEDMAN, Michael (2015). Kant ve Kesin Bilimler, çev. Sibel Şan Öğet, İstanbul: Alfa Basım Yayım.
• HAACK, Susan (2017). “Fight For Our Philosophy, The Real Question: Can Philosophy Be Saved?”, Free Inquiry, 37 (6): 40-43.
• HACKING, Ian (2016). Temsil ve Müdahale -Doğa Bilimleri Felsefesine Girişte Temel Konular-, çev. Ozan Altan Altınok, İstanbul: Alfa Basım Yayım.
• KANT, Immanuel (2000). Gelecekte Bilim Olarak Ortaya Çıkabilecek Her Metafiziğe Prolegomena, çev. İonna Kuçuradi-Yusuf Örnek. 4. Baskı [4. Baskıyı yayına hazırlayan: Harun Tepe], Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu.
• KANT, Immanuel (2015). Arı Usun Eleştirisi, çev. Aziz Yardımlı, 4. Baskı. İstanbul: İdea Yayınları.
• MASTERMAN, Margaret (2017). “Paradigmanın Doğası”, çev. Nur Küçük, Eleştiri ve Bilginin Gelişmesi, ed. Imre Lakatos, Alan Musgrave, ss.80-122, İstanbul: İthaki Yayınları.
• MIELANTS, Eric (2007). “Tepki ve Direniş: Doğa Bilimleri ve Beşerî Bilimler, 1789-1945”, çev. Aysun Babacan, İki Kültürü Aşmak, ed. R. E. Lee, I. Wallerstein, ss. 50-76, İstanbul: Metis Yayınları.
• POPPER, Karl R. (2002). Conjectures and Refutations, London: Routledge.
• POPPER, Karl R. (2005). Unended Quest – An Intellectuel Autobiography, London: Routlegde.
• POPPER, Karl R. (2009). Two Fundamental Problems of the Theory of Knowledge. trans. by Andreas Pickel, ed. Troels Eggers Hansen, London and New York: Routledge
• POPPER, Karl R. (2010). Daha İyi Bir Dünya Arayışı -Son Otuz Yılın Makaleleri ve Bildirileri-, çev. İlknur Aka, 3. Baskı, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• POPPER, Karl R. (2010b). Açık Toplum ve Düşmanları –Cilt 1-, çev. Mete Tunçay, 4. Baskı, İstanbul: Liberte Yayınları.
• POPPER, Karl R. (2012). Bilimsel Araştırmanın Mantığı, çev. İlknur Aka – İbrahim Turan, 5. Baskı, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• POPPER, Karl R. (2015). Hayat Problem Çözmektir –Bilgi, Tarih ve Politika Üzerine-, çev. Ali Nalbant, 5. Baskı, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• REICHENBACH, Hans (1936). “Logistic Empiricism in Germany and the Present State of its Problems”, The Journal of Philosophy, 33(6): 141-160.
• REICHENBACH, Hans (1938). Experience and Prediction, USA, Chicago: The University Of Chicago Press.
• REICHENBACH, Hans (1968). The Rise of Scientific Philosophy, Berkeley and Los Angeles: University of California Press.
• REISCH, George A. (2016). Soğuk Savaş Bilim Felsefesini Nasıl Dönüştürdü –Mantığın Buzlu Yokuşlarında-, çev. Meriç Mete, İstanbul: İdea Yayınları.
• RORTY, Richard (1995). Olumsallık İroni ve Dayanışma, çev. Mehmet Küçük, Alev Türker, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• RORTY, Richard (1997). “Introduction”, Objectivity, Relativism and Truth -Philosophical Papers Volume 1-, pp. 1-20, Cambridge: Cambridge University Press.
• RORTY, Richard (1997b). “Solidarity or Objectivity”, Objectivity, Relativism and Truth -Philosophical Papers Volume 1-, pp. 21-34, Cambridge: Cambridge University Press.
• RORTY, Richard (1997c). “Science as Solidarity”, Objectivity, Relativism and Truth -Philosophical Papers Volume 1-, pp. 35-45, Cambridge: Cambridge University Press.
• RORTY, Richard (1997d). “Pragmatism without Method”, Objectivity, Relativism and Truth -Philosophical Papers Volume 1-, pp. 46-77, Cambridge: Cambridge University Press.
• RORTY, Richard (1997e). “Texts and Lumps”, Objectivity, Relativism and Truth -Philosophical Papers Volume 1-, pp. 78-92, Cambridge: Cambridge University Press.
• RORTY, Richard (1997f). “Inquiry as Recontextualization”, Objectivity, Relativism and Truth -Philosophical Papers Volume 1-, pp. 93-110, Cambridge: Cambridge University Press.
• RORTY, Richard (1997g). “Non-Reductive Physicalism”, Objectivity, Relativism and Truth -Philosophical Papers Volume 1-, pp. 113-125, Cambridge: Cambridge University Press.
• RORTY, Richard (1997h). “Pragmatism, Davidson and Truth”, Objectivity, Relativism and Truth -Philosophical Papers Volume 1-, pp. 126-150, Cambridge: Cambridge University Press.
• RORTY, Richard (1999a). “Philosophy as Science, as Metaphor, and as Politics”, Essays on Heidegger and Others -Philosophical Papers Volume 2-, pp. 9-26, Cambridge: Cambridge University Press.
• RORTY, Richard (1999b). “Heidegger, Contingency, and Pragmatism”, Essays on Heidegger and Others -Philosophical Papers Volume 2-, pp. 27-49, Cambridge: Cambridge University Press.
• RORTY, Richard (1999c). “Two Meanings of ‘Logocentrism’”, Essays on Heidegger and Others -Philosophical Papers Volume 2-, pp. 107-118, Cambridge: Cambridge University Press.
• RORTY, Richard (2006). Felsefe ve Doğanın Aynası, çev. Funda Günsoy Kaya, İstanbul: Paradigma Yayınları.
• RUSSELL, Bertrand (1996). Dış Dünya Üzerine Bilgimiz, çev. Vehbi Hacıkadiroğlu, İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• SCHLICK, Moritz (1966). “The Turning Point in Philosophy”, trans. by David Rynin, Logical Positivism, ed. A. J. Ayer, pp. 53-59. 2nd Printing, New York: The Free Press.
• SNOW, Charles P. (2010). İki Kültür, çev. Tuncay Birkan, Ankara: Tübitak Popüler Bilim Kitapları.
• WITTGENSTEIN, Ludwig (2006). Tractatus Logico-Philosophicus, çev. Oruç Aruoba, İstanbul: Metis Yayınları.