Aristoteles ve Descartes Bağlamında Akıl ve Zekâ Kavramlarının Farkları

Yıl 2019, Cilt: 18 Sayı: 1, 172 - 187, 15.03.2019

Ferhat Bayık

https://doi.org/10.20981/kaygi.529827

Cited By: 2

Öz

Akıl Nedir?
Zekâ Nedir? Bu kavramlar arasındaki ayrım ve ilişki ne olabilir? İnsanın
neliğini belirleyen akıl ve zekâ hakkındaki bu evrensel sorular, zihnin
tarihsel evrimi bağlamında önemlidir. Bu eksende çalışmanın amacı; akıl ve zekâ
kavramlarının mahiyetini özellikle Aristoteles ve Descartes temelinde ele
alarak arasındaki farklılıkları, benzerlikleri, kullanım alanları ve bu
kullanıma bağlı olarak her iki kavramın da insan etiği açısından doğuracağı
muhtemel felsefi sonuçları ortaya koymaktır. İlkçağ felsefesinde önemli bir
kavram olan akıl (logos) sözcüğü
özellikle Aristoteles tarafından zihin-beden birliği bağlamında bütün
boyutlarıyla temellendirilmiştir. Ancak, modern felsefenin ilkelerini ortaya
koyan Descartes’in zihin ve bedeni kökten ayırmasıyla, yepyeni bir zekâ
anlayışı ortaya çıkmıştır. Kartezyen bilincin, akıl kavramını zekâya
indirgenmesi bu anlayışın en önemli doğurgusudur. Aristoteles’ten Descartes’e
değin tarihsel ve felsefi gelişmeler düşünüldüğünde, akıl ve zekâ bir üçgenin
kenarlarına benzetilebilir. Akıl üçgenin geniş tabanını oluştururken, daralarak
sivrilen kısım ise zekâdır. Üçgenin geniş tabanı aklın barındırdığı engin
anlamı temsil ederken, sivrilerek yukarı çıkan zekâ ise hem aklın anlamını
daraltır hem de onun görevini üstlenircesine yükselir. Yükselmesine bağlı
olarak daha keskin, daha sivri ve daha dar bir açı oluşturur. Bu yönüyle
düşünüldüğünde insani nitelikleri etraflıca ortaya koyabilmenin ön koşulu
Kartezyen zekâ değil, Aristotelesçi akıl kavramıdır.

Anahtar Kelimeler

Aristoteles, Descartes, Akıl, Zekâ, Logos, Nous

The Differences Between Mind and Intelligence in Aristotle and Descartes

Öz

What is Mind?
What is intelligence? What are the distinction and relationship between these
concepts? These universal questions about the mind and intelligence that
determine human wholeness are important in the context of the historical
evolution of the mind. Concerning these questions, the aim of this study is to
reveal the differences, similarities, domains of use and the possible
philosophical consequences of both concepts regarding human ethics especially
through perspectives of Aristotle and Descartes. The word mind (logos), which
is an important concept in ancient philosophy, had been grounded with all
dimensions by Aristotle's mind-body unity. However, a new understanding of
intelligence which reveals the principles of modern philosophy has emerged with
Descartes. Degrading "mind" into "intelligence" is the most
important outcome of Cartesian understanding. From Aristotle to Descartes, when
historical and philosophical improvements are considered, mind and intelligence
can be compared to the edges of a triangle. Mind constitutes the broad base of
the triangle, while the narrowing top part refers to intelligence. While the
wide base of the triangle represents the vast meaning of mind, the spiring
intelligence both narrows the meaning of mind and rises up to take over the
role of mind. Due to its elevation, it creates a sharper, more pointed and
narrower angle. Considering this aspect, the prerequisite of revealing human
qualities is not the Cartesian intelligence, but the Aristotelian mind.

Anahtar Kelimeler

Aristotle, Descartes, Mind, Intelligence, Logos, Nous

Kaynakça

• ARISTOTLE (1893). The Nichomachean Ethics of Aristotle. trans. F. H. Peters, Kegan Paul, Trench, Truebner & Co.
• ARİSTOTELES (2014). Nikomakhos’a Etik, çev. F. Akderin , İstanbul: Say Yayınları.
• AYGÜN, Ö. (2017). The Middle Included: Logos in Aristotle, Northwestern University Press.
• DESCARTES, R. (1994). Metot Üzerine Konuşma, çev. K. Sahir Sel, İstanbul: Sosyal Yayınları.
• FURLEY, D. (1997). From Aristotle to Augustine, Routledge.
• GIRARD, D. (1965). Cassell’s New French-English Dictionary, London: Cassell & Co. Ltd.
• GÖKBERK, M. (1993). Felsefe Tarihi, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• KELLY, D. R. (2017). The Descent of Ideas: The History of Intellectual History, New York: Routledge.
• KERFERD, G. B. (1967). “Logos”, Encyclopedia o f Philosophy, Volume 5.
• LEGG, S. ve HUTTER, M. (2006). A Collection of Definitions of Intelligence https://arxiv.org/abs/0706.3639. Erişim Tarihi: 13.01.2019.
• LONG, A. A. (1986). Hellenistic Philosophy Stoics, Epicureans, Sceptics, University of California Press.
• ROSS, W. D., Smith J. A., MURE ve diğerleri (1908). The Works of Aristotle, Oxford: The Clarendon Press.
• ROSS, W. D. (1995). Aristotle, New York: Routledge.
• ROSS. W. D. (2011). Aristoteles, İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• STERNBERG, R. J & KAUFMAN S. B. (2011). The Cambridge Handbook of Intelligence, Cambridge University Press.
• TOULMIN, S. (1990). The Hidden Agenda of Modernity, The University of Chicago Press.
• URIARTE C.; CAÑEQUE, S. T. ve SUNAL, C. B (2010) Diccionario Turco-Español, Navalcarnero.
• ÜLKÜ, V. (2005) Büyük Almanca- Türkçe Sözlük, İstanbul: İnkılap Yayınevi.
• WEBSTER, M. (1986). Webster’s Third New International Dictionary, USA.
• WEDIN, M. V. (1988). Mind and Imagination in Aristotle, Yale University Press.