РАЙОН КУЗАЙ (ТЕНИСТОЕ МЕСТО) В САНДЖАКЕ ПОЦХОВ В ПРОВИНЦИИ ЧИЛДИР В КОНЦЕ XVI ВЕКА

Yıl 2015, Sayı: 27, 96 - 138, 17.09.2015

Iasha Bekadze

https://doi.org/10.17498/kdeniz.20353

Öz

В статье рассмотрены и оценены социально и экономического структура района
Кузай (Тенистое место) Поцховского Санджака в Чилдирской провинции согласно
«Пространному реестру Гюрджистанского вилаета», датируемого 1595 г.
Соответственно этому в районе Кузай Поцховского санджака имеются 3 крепость
Рабат, 27 село и 2 поместье. В нахие всего 363 семья.
В работе также были рассмотрены система налогооблажения и количество
взимаемые налоги, которые применялись в районе Кузай. В районе Кузай в основном
посеялись пшеница и ячмень. Кроме того. были развиты овцеводство, свиноводство и
пчеловодство. В районе действовали мелкие промышленные предприятия типа
водяная мельница и маслобойня.
В конце нашей работе дано приложение транскрипция текста «Нахие-и Кузай
Дер Лива-и Поцхов» с арабской графики старо турецкого (османского) языка на
современный турецкий график. 

Anahtar Kelimeler

Провинция Чилдир, Поцховский санджак, Нахие Кузай (Тенистое место), Крепость Рабат, Мельница, Маслобойня

XVI. YÜZYIL SONLARINDA ÇILDIR EYÂLETİ POSOF SANCAĞI’NIN KUZAY NAHİYESİ

Öz

Makalemizde, 1595 tarihli “Defter-i Mufassal Vilâyet-i Gürcistan” adlı tahrir defterine
göre Çıldır Eyâleti Posof Sancağı Kuzay Nahiyesi’nin sosyal ve ekonomik yapısı ele
alınmış ve değerlendirilmiştir. Buna göre Posof Sancağı Kuzay Nahiyesi'nde 3 Rabat Kale,
27 köy, 2 çiftlik yer almaktadır. Nahiyede toplam 363 hane bulunmaktadır.
Çalışmada, incelenen konulardan bir diğeri de Kuzay Nahiyesi’nde uygulanan vergi
sistemi ve alınan vergi miktarlarıdır. Kuzay Nahiyesi'nde ağırlıklı olarak buğday, arpa
üretimi yapılmakta olup koyunculuk, domuzculuk ve arıcılık da gelişmişti. Nahiyde küçük
sanayi tesisi olarak bezirhane ve su değirmenler faaliyet göstermektedir.
Çalışmamızın sonunda Posof Sancağı Kuzay Nahiyesi’nin arap harfleriyle yazılmış
Eski Türkçe (Osmanlıca) metninin günümüz Türkçesinde transkripti verilmiştir. 

Anahtar Kelimeler

Çıldır Eyâleti, Posof Sancağı, Kuzay Nahiyesi, Rabat Кале, Değirmen, Bezirhane

KUZAY (SHADOW) REGION OF POSOF DISTRICT IN CHILDIR PROVINCE IN THE LATE 16TH CENTURY

Öz

In our article, we handled and evaluated the subjects of social and economic structure
of Kuzay Region of Posof District (Sanjack) in Çıldır Province according to cadastral
recording book named "Survey Register of Georgia Province" ("Defter-i Mufassal Vilayet-i
Gürcistan"). Accordingly, there were 3 Rabat Castles, 27 villages, 2 farmsteads. There were
a total of 363 residences.
In the study, another subject is the adopted tax system and amount of taxes that were
collected in Kuzay Region. In Kuzay Region, there were mainly barley and wheat
production, and also sheep and pig breeding and beekeeping were developed. Linseed
production factory and water mills operated as small industrial facilities in the region.
At the end of our study, texts in modern Turkish transcript translated from Old Turkish
(Ottoman) and written in Arabic alphabet of Kuzay region in Posof District have been
presented.
Key Words: Childir Province, Posof District (Sanjak), Shadowy (Kuzay) Region,
Rabat Castle, Water Mills, Creamery

Anahtar Kelimeler

Childir Province, Posof District (Sanjak), Shadowy (Kuzay) Region, Rabat Castle, Water Mills, Creamery

Kaynakça

• AHUNDOV M. F. (1961). Esərləri. 3 cilddə, II c. Bakı: Azerbaycan SSR ЕA Basımevi.
• AHVELDİANİ G. C. ve TOPURİYA B. T. (1950). Kartul-rusul leksikoni (Gürcüce
• Rusça Sözlük, Sakartvelos SSR Sahelmsipo gamomsemloba (Gürcistan SSR Devlet Neşriyatı), Tbilisi AKDAĞ, Mustafa (1979). Türkiye’nin İktisadi ve İçtimai Tarih, C. II. İstanbul: Tekin Yayınevi.
• AKGÜNDÜZ Ahmet (1994). Osmanlı Kanunnameleri ve Hukuki Tahlilleri. 7/1.
• Kitap. Kanuni Devri Kanunnameleri (IV ), 7/II. Kitap. II. Selim Devri Kanunnameleri, VI.Bölüm: Gürcistan Eyaleti Kanunnameleri. AKGÜNDÜZ Ahmet (1994). Osmanlı Kanunnameleri ve Hukuki Tahlilleri. 7//II.
• Kitap, II. Selim Devri Kanunnameleri. Dördüncü Bölüm. Diyârbekir Eyaleti Kanunnâmeleri (Harpurd Sancağı Kanunnâmesi); Altıncı Bölüm. Gürcistan Eyaleti Kanunnâmeleri (Gürcistan Vilâyeti Kanunnâmesi), Osmanlı Araştırmaları Vakfı, İstanbul AKGÜNDÜZ Ahmed: (2006). Osmanlı Kanunnameleri ve Hukuki Tahlilleri, 1.
• Kitap. Osmanlı Hukukuna Giriş ve Fatih Devri Kanunnâmeleri, 2. Baskı, İstanbul, Osmanlı Araştırmaları Vakfı. AYYILDIZ Erol (1991). Türkçe-Arapça, Arapça-Türkçe Sözlük, 8. Baskı, İstanbul, Ensar Neşriyat
• BARKAN, Ömer Lütfü (1941). “Türkiye’de İmparatorluk Devirlerinin Büyük Nüfus ve Arazi Tahrirleri ve Hakana Mahsus İstatistik Defterleri”. İstanbul: İstanbul Üniversitesi
• İktisat Fakültesi Mecmuası, II/I. BAYRAKTAROĞLU Fehmi (1998). Posof "Her Yönüyle", İzmir, Hürriyet Matbaası
• BEKADZE Shota (2013A). " XVI. Yüzyılda Posof ve Çevresine bağlı Antroponim ve Toponimlerin Lengüistik Özellikler"i. Bildiriler Kitabı: 13. Uluslararası Dil, Yazın ve Deyişbilim Sempozyumu: Basit Üslup, 26-28 Eylül 2013; Kars. Book of Proseedings 13- th International Language, Literature and Stylistics Symposium: Simle Style. September, 26-28, 2013, s. 885-887, Kars.
• BEKADZE Shota (2013B). “XVI. Yüzyılda Osmanlı Kaynaklarında Ahıska Çevresi ile Bağlı Antroponim ve Toponimlerin Lengüstik Özellikleri”, İnternational Symposium on Language and Communication: Exploring Novelties, June 17-19, 2013, s. 851-864, İzmir.
• BEKADZE Shota (2013C). "1595 Yılında Çıldır Eyaleti Ahıska Sancağı’nın Otskhe
• Nahiyesi", Türkish Studies-İnternational Periodical For The Languages Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 8/11 Fall 2013. p. 81-98, Ankara-TURKEY
• BEKADZE, Shota (2014A). "XVI. Yüzyilda Ahiska Sancaği’nin Aspinza
• Nahiyesi’nde Sosyal ve Ekonomik Yaşam", Akademik Bakiş Dergisi, Sayı: 40 Ocak- Şubat 2014. Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler E-Dergisi ISSN: 1694-528X. İktisat ve Girişimcilik Üniversitesi, Türk Dünyası Kırgız-Türk Sosyal Bilimler Enstitüsü, Celalabad
• KIRGIZİSTAN. JEL KOD: M-Y...ID 70 K: 92. ss. 1-20, http://www.akademikbakis.org BEKADZE Shota (2014B). "XVI. Yüzyılda Ahıska Şehrinde Sosyal ve Ekonomik
• Hayat", V. Karadeniz Uluslararası Sempozyumu, "Tarihi ve Güncel Siyasi Konular: Görüşler& Öneriler" 6-7 Aralık 2012, Sempozyum Bildirileri, V. Black Sea Internatıonal
• Sempozyum "Historical and Current Political Issuez: Opinions & Suggestions", December 6-7 2012, Symposıum Papers, ss. 561-623. EkoAvrasya Yayınları, Editörler: Gül Sarıkaya- Fatma Çoban, Ankara
• BÜNYADOV Ziya ve MEMMEDOV (Qaramanlı) Hüsameddin (2001), NAXÇIVAN
• SANCAĞININ MÜFƏSSƏL DƏFTƏRİ 9 məhərrəm 1140 (27 avqust 1727), Bakı- "Elm"
• CELALİ, Mir Cemal (2010). "Türkçe-Farsça Sözlük". Ankara, PalmeYayıncılık.
• CİKİA Sergey (1947), Defter-i Mufassal Vilâyet-i Gürcistan, I. Kitap, Tbilisi,
• İzdatelstvo Akademi Nauk Gruzinskoy SSR. ÇAĞATAY Neş’et (1947). “Osmanlı İmparatorluğunda Reayadan Alınan Vergi ve Resimler”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, Cilt 5, Sayı 5, ss. 483-511.
• DALGALI, Fatih (2008). 45 Numaralı Tapu Tahrir Defterine Göre Simav
• Nahiyesi. (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Kütahya: Dumlupınar Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü. ELMALILI M. Hamdi Yazır (2012). Bilgisayar Hatlı 5'li Kur'an-ı Kerim ve Meali.
• İstanbul: Aktif Dağıtım Yayınları EMECEN Feridun (1989). XVI. Asırda Manisa Kazası, Ankara, TTK Yayınları
• EMECEN Feridun (1993). TDV İslam Ansiklopedisi, Cilt 8 “Çıldır Eyaleti’’, İstanbul: TDV.
• EVLİYA ÇELEBİ (1314/1896). Evliya Çelebi Seyahatnamesi, İkinci Cilt. Maarif-i
• Nezaret-i Celilesi’nin Ruhsatıyla, “Der Searde “İkdam” Matbaası. EVLİYA ÇELEBİ (2006). Evliya Çelebi Seyahatnamesi, Bursa-Bolu-Trabzon
• Erzurum-Azerbaycan-Kafkasya-Kırım-Girit. Hazırlayanlar: Yücel Dağlı-Seyit Ali Karaman. 2. Cilt- 2. Kitap. İstanbul: YKY EYUBOĞLU İsmet Zeki (2004). Türk Dilinin Etimoloji Sözlüğü, İstanbul: Sosyal Yayınlar
• GÖYÜNÇ Nejat (1979). "Hane Deyimi Hakkında", İstanbul Üniversitesi Edebiyat
• Fakültesi Tarih Dergisi, ss. 331-348
• GÖYÜNÇ, Nejat (1997). “Hane”. TDVİA, C. XV, ss. 552-553, İstanbul: Türkiye
• Diyanet Vakfı Yayınları. HAİG, T. W. (1967). “Karye”, İstanbul: İA, C. 9.
• HEZARFEN HÜSEYİN EFENDİ (1998). Telhısü'l-Beyan Fı Kavanin-i Al-i Osman
• (Haz.Sevim İlgürel. Ankara: TTK Yay. İNALCIK Halil (1956). ‘‘V. Beynelmilel Onomastik İlimler Kongresi’’, V.
• Beynelmilel Onomastik İlimler Kongresi (Salamanca, 12-15 Nisan). s. 226. Ankara: TTK. İNALCIK Halil (1987). “Hicri 835 Tarihli Suret-i Defter-i Sancak-i Arvanid”. Ankara: TTK.
• İNALCIK Halil (2000). ‘‘Ağırlıklar ve Ölçüler’’. Osmanlı İmparatorluğu’nun
• Ekonomik ve Sosyal Tarihi, C. I. İstanbul: Eren Yayıncılık. İNALCIK Halil (2003). Osmanlı İmparatorluğu Klasik Çağ 1300-1600, Çeviren Ruşen Sezer, İstanbul: YKY.
• KAŞGARLI Mahmud (2006). Divanü Luğat-it-Türk (Çeviri), Çev. Besim Atalay, 5. Baskı, Cilt 1, Ankara.
• KATİP ÇELEBİ (2013). Cihannüma I-II, 1. Baskı, Ed. Said Öztürk, İstanbul, MEDAM
• KIRZIOĞLU [MEHMET] FAHRETTİN (1998). Osmanlıların Kafkaz Ellerinin
• Fethi/1451-1590, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi
• LOMSADZE Şota (1999). Mesheti i meshi, Tbilisi: ‘‘Merani-3’’.
• ÖZCAN Abdülkadir (1993). "Çeribaşı", DİA, Cilt: 8, ss 270-272, İstanbul.
• ÖZCAN Doğukan (2014). “XVI. Yüzyılda Çıldır, Posof ve Büyük Ardahan
• Sancaklarında Zeyrek Tarımı”, Karadeniz-Black Sea- Черное море, Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi, Ardahan Üniversitesi İnsani Bilimler ve Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, Ardahan / Türkiye PAKALIN Mehmet Zeki (1946). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, I.
• İstanbul, Millî Eğitim Basımevi. PAKALIN Mehmet Zeki (1952). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü,
• II, XIII. Fasikol. İstanbul, Millî Eğitim Basımevi. PAKALIN Mehmet Zeki (1954). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü,
• III, XVIII. Fasikol. İstanbul, Maarif Basımevi. PARLATIR İsmail (2011). Osmanlı Türkçesi Sözlüğü, 4. Baskı, Ankara, Yargı Yayınevi
• PODOLSKAYA Natalia Vladimirovna (1988). Slovar Russkoy Onomastiçeskoy
• Terminalogii. Akademi Nauk SSSR İnstitut Yazıkoznaniya. Moskva: İzdatelstvo “Nauka”. PÜSKÜLLÜOĞLU Ali (2012). Türkçe Sözlük, Ankara, Arkadaş Yayıncılık
• SERTOĞLU Midhat (1992). Sofyalı Ali Çavuş Kanunnamesi, İstanbul, Marmara
• Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Yay. SUPERENSKAYA A.V. (1985). Çto Takoe Toponimika (Toponomika nedir?), Moskva.
• SVANİDZE M. (1999). Osmanlı Tarihi, c. 1. Tiflis: Chronografi Yayınevi.
• ŞEMSEDDİN SAMİ (2011), Kâmûs-ı Türkî (Latın Harfleriyle), Haz.
• GÜNDOĞDU Raşit, ADIGÜZEL Niyazi, ÖNAL Faruk, İstanbul, İdeal Kültür Yayıncılık TURAN Şerafettin (1963). “XVII. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’nun İdari
• Taksimatı”/1631-32 tarihli bir İdari Taksimat Defteri”, Atatürk Üniversitesi 1961 Yıllığı, s. 222-2
• TÜRK DİL KURUMU [TDK], Türkçe Sözlük, I-II (1998), 9. Baskı, Haz. İsmail
• Parlatır, Nevzat Gözaydın, Hamza Zülfikar, Ankara: TDK Yayınları. YATSENKO Nikolay Emelyanoviç; E. Tolkovıy slovar obşestvovedçeskikh terminov, Sankt-Peterburg, İzdatelstvo “Lan”, 1999.
• YEGİN Abdullah, BADILLI Abdülkadir, HEKİMOĞLU İsmail, Çalım İlham (2006),
• Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Büyük Lûgat, İistanbul, Ssebat Basım Yayım Ddağıtım Hiz. LTD. ŞTİ YILMAZ Fehmi (2010), Osmanlı Tarih Sözlüğü, İstanbul, Gökkube
• ZELİNSKİY Stepan Pavloviç (1889). ‘‘Obyasnitelnıy Slovar Tatarskikh,
• Gruzinskikh i Armyanskikh Slov’’. Tiflis: Rotinians, M.D. Matbaası. ELEKTRONİK KAYNAKLAR ERGENÇ Özer (1984), “Osmanlı Şehrindeki «Mahalle» nin İşlev ve Nitelikleri
• Üzerine”, The Journal Of Ottoman Studıes IV, s. 69, Editörler, Halil İnalcık-Nejat Göyünç, Heath W. Lowry, İstanbul, Edebiyat Fakültesi Matbaası, http://www.isam.org.tr/documents/dosyalar/pdfler/osmanli_arastirmalari_dergisi/osmanl% C4%B1_sy4/1984_4_ERGENCO.pdf (Erişim Tarihi: 10 Nisan 2015).
• YALINKILIÇ Mustafa Kemal (2009), T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı Doğa