ЖЕНСКИЙ ОБРАЗ В КОНТЕКСТЕ ЯЗЫКОВЫХ И ГЕНДЕРНЫХ ОТНОШЕНИЙ В ПЛЕМЕНИ СЫНА ДИРСЕ ХАНА БОГАЧ ХАН ПО “РАССКАЗАМ ДЕДЕ КОРКУТ

Yıl 2016, Sayı: 29, 225 - 245, 24.03.2016

Merve Kolikpınar

https://doi.org/10.17498/kdeniz.11899

Öz

“Рассказы Деде Коркут” содержат информацию о жизни Огузских племён и о приключениях огузских бейев, собравшихся вокруг Байндыр хана. Эти рассказы сахранились до сегодняшнего дня и являются источником для изучения тюркской культуры. Это произведение даёт возможность определить место женщины и мужчины в обществе огузов.  

Статья состоит из четырёх разделов. Первый раздел содержит информацию о произведении как о источнике. Во второй части под заглавием Язык и общество речь идёт о обществоведении. В третьей части исследуется гендерные и языковые отношения, а  четвёртая, посвещается   к исследованиям данного произведения. 

Целью нашей статьи является изучение положении и роли женщины и мужчины в обществе, связь между языком повести и пола в тюркской культуре. 

Anahtar Kelimeler

“Рассказы Деде Коркут”, роль пола в обществе, обществоведение, связь между полом и языком

DEDE KORKUT ANLATILARINDAN DİRSE HAN OĞLU BOĞAÇ HAN BOYU’NDA TOPLUMSAL CİNSİYET VE DİL İLİŞKİSİ BAĞLAMINDA KADIN İMGESİ

Öz

Konargöçer Oğuz topluluğunun yaşayışı ile ilgili bilgilerin Bayındır Han’ın etrafında toplanmış Oğuz beylerinin başından geçen maceralarla günümüze ulaşmasını sağlayan Dede Korkut Anlatıları, Türk kültür araştırmalarına kaynaklık etmektedir. Dönemin yaşam koşullarını ve toplumun değer yargılarını bilmemize olanak sağlayan eser, çalışmada toplumsal cinsiyet-dil ilişkileri düzleminde incelenerek Oğuz topluluğunda kadının ve erkeğin toplumsal konumunu değerlendirmemize kaynaklık etmiştir. Çalışma dört bölümde şekillenmiştir. İlk olarak çalışmaya kaynaklık eden eser hakkında bilgi verilmiş, ardından Dil ve Toplum başlığı altında toplumdilbilim anlatılmıştır. Üçüncü bölümde, toplumdilbilim ekseninde kurulan toplumsal cinsiyet ile dil ilişkileri araştırılmıştır. Dördüncü bölüm, çalışmanın inceleme alanını oluşturmaktadır. Çalışma için Dede Korkut anlatılarını seçmemizin temel nedeni anlatıda yer alan kadın ve erkek tiplerinin birbirlerine yakınlığı, toplumsal rollerin benzerliğidir. Anlatılarda hem kadın hem erkek söylemlerine yer verilir. Bu durum bize toplumsal cinsiyetin dile olan etkisini araştırmanın kapılarını açtı. Çalışmanın amacı Dede Korkut anlatılarındaki toplumsal yaşamdan hareketle Türk kültüründe toplumsal cinsiyet rollerini belirleyip dil ile olan ilişkisini ortaya koyabilmektir. Çalışma Dirse Han oğlu Boğaç Han Boyu anlatısı ile sınırlandırılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Dede Korkut Anlatıları, Toplumsal Cinsiyet Rolleri, Toplumdilbilim, Dil-Cinsiyet Bağıntısı

THE FEMALE IMAGE IN THE CONTEXT OF GENDER LANGUAGE RELATIONS IN BOGHACH KHAN, SON OF DHIRSE KHAN, FROM DEDE KORKUT NARRATIVES

Öz

Dede Korkut Narratives, which make information about the migrant Oghuz community, their lives, traditions, conception of life and values possible to survive up to the present through the portrayal of characters around Bayındır Khan, are still a great source of research for Turkish cultural studies. The literary work enables researches to deduce information about the life conditions of the day as well as their values. It will also be our main source in this study as regards evaluation of gender roles in Oghuz community and language-gender realtions. 

This study is comprised of four chapters. First, the source work is explained. Second, Sociaolinguistics is explained in the contet of Language and Society. In the third chapter, social gender and language relations are explored with a view to sociolinguistics. The main reason why Dede Korkut narratives are chosen for this study is the closeness of both sexes and the similarity in thier social and cultural roles. Both female and male discourses find a place in the narratives, which has opned the gate of research on the influence of gender upon language. The purpose of the research is to determine gender roles in the Turkish culture as they are presented in Dede Korkut narratives, and then analyze the relations between gender roles and language use. The study is limited to one narrative titled, “Boghach Khan, Son of Dhirse Khan”. 

Anahtar Kelimeler

Dede Korkut Narratives, Gender Roles, Sociolinguistics, Language-Gender Relations

Kaynakça

• ABDULLA, Kamal. (2015). Gizli Dede Korkut (Ali Duymazakt.). İstanbul: Ötüken.
• AKARSU, Bedia. (1984). Wilhem von Humboldt’da Dil-Kültür Bağlantısı. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• AKSAN, Doğan. (2015). Her Yönüyle Dil. Ankara: TDK.
• AŞKAROĞLU, Vedi, (2013). “Dede Korkut Hikâyelerinden Dirse Han Oğlu Buğaç Han Anlatısı Üzerine Simgesel / Arketipsel Bir Çözümleme”, Dergi Karadeniz, S.17, ss. 120-132.
• BOURDİEU, Pierre. (2015). Eril Tahakküm (Bediz Yılmaz Çev.) İstanbul: Bağlam.
• BOYNE, Roy, (2011). Foucault ve Derrida’da Feminizm ve Ayırım (Ayşe Banu Karadağ Çev.) İstanbul: Sel.
• CHODOROW, Nancy, (2007). Duyguların Gücü (Jale Özata Dirlikyapan Çev.) İstanbul: Metis.
• ÇORUHLU, Yaşar, (2011). Türk Mitolojisinin Ana Hatları. İstanbul: Kabalcı.
• DAĞABAKAN, Fatma Öztürk, (2012). “Toplumdilbilimsel Bir Kavram Olarak Kadın-Erkek Dil Ayrımına Türkçe ve Almanca Açısından Bir Yaklaşım”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 87-106.
• DEMİRCİ, Kerim, (2014). Türkoloji İçin Dilbilim. Ankara: Anı.
• DÖKMEN, Zehra, (2015). Toplumsal Cinsiyet. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• ERCAN, G. Songül; YAĞCIOĞLU, Semiramis, (2007). “Gazete Köşe Yazılarında Kaçınma Kullanımı ve Cinsiyet İlişkisi”. Dilbilim Araştırmaları, 1-16, ERGİN, Muharrem, (1969). Dede Korkut Kitabı. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• ERGİN, Muharrem, (2009). Dede Korkut Kitabı, c.1, . Ankara: TDK.
• FROMM, Erich, (1990). Rüyalar Masallar Mitoslar, (Aydın Arıtan Çev.) İstanbul: Arıtan.
• FROMM, Erich,(2013). Sevme Sanatı (Özden Saatçi Karadana Çev.) İzmir: İlya.
• GENÇ, Reşat, (1997). Türk İnanışları ile Millî Geleneklerinde Renkler ve Sarı-
• Kırmızı-Yeşil. Ankara:Atatürk Kültür Merkezi Yay.
• GIDDENS, Anthony, (2012). Sosyoloji (Cemal Güzel Yay. Haz.) İstanbul: Kırmızı.
• GÖKYAY, Orhan Şaik, (1973). Dedem Korkudun Kitabı. İstanbul: Millî Eğitim Basımevi.
• İMER, Kâmile, (1990). Dil ve Toplum, İstanbul: Gündoğan.
• İMER, Kâmile; KOCAMAN Ahmet; ÖZSOY, A. Sumru, (2013). Dilbilim Sözlüğü, İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• KAPLAN, Mehmet, (1951). “Dede Korkut Kitabında Kadın”, Türkiyat Mecmuası, c.9, 99-112.
• KARAAĞAÇ, Günay, (2013). Dil Bilimi Terimleri Sözlüğü. Ankara: TDK.
• KIRAN, Zeynel; EZİLER KIRAN, Ayşe, (2013). Dilbilime Giriş. Ankara: Seçkin.
• KORKMAZ, Mehmet, (2012). Mitoloji Sözlüğü. Ankara:Alter.
• KORKMAZ, Ramazan, (2012). “Arketipsel Sembolizm Açısından Dede Korkut Anlatılarındaki Yüce-Birey ve Alp-Bilge Tipi”, Şerif Aktaş’a Armağan, 255-262.
• KÖNİG, Güray Çağlar, (1992). “Dil ve Cins: Kadın ve Erkeklerin Dil Kullanımı”. Dilbilim Araştırmaları, 25-36.
• MARSHALL, Gordon, (1999). Sosyoloji Sözlüğü (Osman Akınhay, Derya Kömürcü Çev.)Ankara: Bilim ve Sanat Yay.
• REITER, Rayna, (2014). Kadın Antropolojisi. (Bürge Abiral Çev.). Ankara: Dipnot.
• RİFAT, Mehmet,(2008). XX. Yüzyılda Dilbilim ve Göstergebilim Kuramları, c.2.
• İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• SAKAOĞLU, Saim, (1998). Dede Korkut Kitabı, c.1. Konya: Selçuk Üniversitesi Yaşatma ve Geliştirme Vakfı Yay.
• SAYDAM, Bilgin, (2013).“‘Korku’(t) Ata”. Suret,S.2, 95-123.
• SOMAY, Bülent, (2013).“Doğu’da ve Batı’da Baba İşlevi”. Suret, S.2, 17-35.
• TEZCAN, Semih, (2001). Dede Korkut Oğuznameleri. İstanbul: YKY.
• TDK, (2011). Büyük Türkçe Sözlük. Ankara: TDK.
• VARDAR, Berke, (2001). Dilbilimin Temel Kavram ve İlkeleri. İstanbul: Multilingual.
• WILKINSON, Kathryn, (2011). Kökenleri ve Anlamlarıyla Semboller & İşaretler/Binlerce Yıllık Görsel Bir Yolculuk (Seda Toksoy Çev.) İstanbul: Alfa.