OĞUZ TOPLUMUNDA KİMLİK, KİŞİLİK VE İKİSİ ARASINDAKİ İLİŞKİ: DEDE KORKUT KİTABI BAĞLAMINDA BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2019, Cilt: 3 Sayı: 1, 53 - 74, 25.07.2019

Behram Hasanov

Öz

Bu çalışma Dede
Korkut Kitabı’nı kimlik ve kişilik bağlamında ele almaktadır. Daha açık şekilde
söylemek gerekirse, çalışma Dede Korkut Kitabı’nda toplumsal kimlik ile
bireysel kişilik arasında nasıl bir ilişki bulunduğunu, Oğuz kahramanlarının
sahip olduğu kişiliğin hangi toplumsal kimlik özelliklerine bağlı olarak
şekillendiğini ortaya koymaya çalışmaktadır. Aynı zamanda Oğuz toplumunda
bireylerin kişilik özelliklerinin şekillenmesi ve sürdürülebilmesi için nasıl
bir sosyal yapının ve toplumsal mekanizmanın hâkim olduğu incelenmektedir.

Oğuz kahramanlarının
sergiledikleri erdemli kişilik özellikleri onların kişilikleri ile ilgili
olduğu kadar, toplumsal kimlikleriyle de yakından bağlantılıdır. Oğuz
toplumunda bireyler bir erdemli kişilik özelliğinin sadece iyi ve değerli
olduğunu öğrenmekle kalmıyorlar, aynı zamanda o kişilik özelliğini somut olarak
gözlemleyebiliyorlar. Dahası kendilerinden de aynı erdemli kişiliği
sergilemeleri beklenmektedir. Bu kişiliği sergilemek, pratiğe dökmek için
toplum kendilerine fırsatlar sunmaktadır. Hatta sadece fırsatlar sunmakla da
kalmamakta, toplum erdemli kişilik sergileyenleri ödüllendirmektedir. Bütün
bunlar Oğuz toplumunda kalıplaşmış bir sosyal ilişkiler ağı sayesinde
gerçekleşmekte, söz konusu ilişkiler ağı varlığını sürdürdüğü müddetçe erdemli
kişi ve kişiliklerin yetişmesi için de uygun şartlar varlığını sürdürmektedir.

Anahtar Kelimeler

Sosyoloji, Oğuz Toplumu, Dede Korkut Kitabı, Kimlik, Kişilik

Kaynakça

• Deveci, Handan – Belet, Dilek – Türe Hatice. “Dede Korkut Hikâyelerinde Yer Alan Değerler”. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi 12/46 (Yaz 2013): 294-321., erişim: 3.03.2019, http://dergipark.gov.tr/download/article-file/70492.
• Ekici, Metin. ““Dede Korkut Kitabı”nda Kadın Tipleri”. Uluslararası Dede Korkut Bilgi Şöleni Bildirileri (Ankara, 19-21 Ekim 1999). Ed. Alev Kahya Birgül. 123-138. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi, 2000.
• Ergin, Muharrem. Dede Korkut Kitabı I. Giriş-Metin-Faksimile. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1958.
• Ergin, Muharrem. Dede Korkut Kitabı. 52. Baskı. İstanbul: Boğaziçi Yayınları, 2015.
• Günay, Umay. “Dede Korkut Hikâyelerindeki Karakterlerin Tahlili”. Milli Folklor 37 (1998): 3-12.
• Güzel, Abdurrahman. “Dede Korkut Hikâyeleri Bağlamında Dua”. Turkish Studies, 3/2 (Bahar 2008): 438-446.
• Köksel, Behiye. “Dede Korkut Kitabı’nda Dini-Mitolojik Yardımcı Kahraman Motifi”. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi 16/1 (2012): 73-88.
• Özbay, Murat – Karakuş Tayşi, Esra. “Dede Korkut Hikâyelerinin Türkçe Öğretimi ve Değer Aktarımı Açısından Önemi”. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi 1/1 (2011): 21-31.
• Serdar, Murat. “Dede Korkut Hikâyeleri’nde Türk-İslam İnanışlarının İtikādî Göstergeleri”. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi, 22/1 (Hazıran 2018): 489-513.
• Yılmaz, Kemale. ““Dede Korkut Destanı”nda Dua”. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 2 (2010): 144-157.