Pamukta Gossypol

Yıl 2009, Cilt: 12 Sayı: 1, 93 - 101, 30.06.2017

M. Said Fidan Yüksel Bölek Mustafa Oğlakçı Adem Bardak

Öz

Pamuk tohumu, dünyada protein kaynağı olarak soya fasulyesinden sonra ikinci sırada; yağ üretiminde ise,
besinci sırada yer almaktadır. Ancak, pamuk tohumunun gerek protein ve gerekse yağ kaynağı olarak insan ve
hayvan beslenmesinde kullanımını tohumun içerdiği gossypol maddesi sınırlandırmaktadır.
Gossypol, pamuk (Gossypium spp.) bitkisinde pigment bezelerinde bulunan polifenolik bir bilesiktir. Bu
bezelerin çapları 0.01-0.04 mm arasında değismektedir. Pamuk tohumunun gossypol içeriği %0.0 ile %9.0 oranında
değisebilmekle birlikte ticari pamuk çesitlerinin tohum gossypol oranı %0.6 ile %2.0 arasında değismektedir. Bu
bilesik insan ve monogastrik hayvanlara çok toksik olduğundan dolayı, pamuk unundan yapılan bütün besin ve yem
ürünlerinde düsük oranda tutulmak zorundadır. Diğer taraftan, gossypol ve ilgili bilesikler savunma mekanizmasının
bir parçası olup bitkiyi böceklere ve muhtemelen bazı hastalıklara karsı da korumaktadırlar. Bu bilesiğin aynı
zamanda, antikanserojen, antifungal ve antitümör aktivitesinin yanında tıbbi etkileri ve kısırlastırıcı etkileri de
vardır.
Bitki ıslahçıları; bitki aksamında yoğun gossypol bezeleri (glands) bulunan ancak tohum iç kısmında (kernel)
gossypol bezesi içermeyen genotipler üzerinde çalısmaktadır. Ancak böyle bir özellik (bezesizlik) ile pamuk verimi
arasında da ters bir iliski bulunmaktadır.
Anahtar Kelimeler: Gossypol, Beze, Tohum, Pamuk, Gossypium.

Anahtar Kelimeler

Gossypol, Beze, Tohum, Pamuk, Gossypium

Kaynakça

• Anonim, 2007. World Trade Report, World Trait Organization, 385p (http://www.wto.org/english/res _e/booksp_e/anrep_e/world_trade_report07_e.pdf), (12.09.2008).
• Altman, D.W., Stelly, D.M., Kohel, R.J. 1987. Introgression of Glanded-Plant and Glandless-Seed Trait from Gossypium sturtianum Willis into Cultivated Upland Cotton Using Ovule Culture. Crop Science., 27: 880-884.
• Beisel, C.L., Dowd, M.K., Reilly, P.J. 2005. Conformational Analysis of Gossypol and Its Derivatives by Molecular Mechanics. Journal of Molecular Structure: Theochem, 730: 51-58.
• Bell, A.A., Stipanovic, R.D., Obrien, D.H., Fryxell, P.A. 1978. Sesquiterpenoid Aldehyde Quinones and Derivatives in Pigment Glands of Gossypium. Phytochemistry, 17: 1297-1305.
• Benbouza, H., Lognay, G., Palm, R., Baudoin, J.P., Mergeai, G. 2002. Development of a Visual Method to Quantify the Gossypol Content in Cotton Seeds. Crop Science, 42: 1937-1942.
• Benson, C.G., Wyllie, S.G., Leach, D.N., Mares, C.L., Fitt, G.P. 2001. Improved Method for the Rapid Determination of Terpenoid Aldehydes in Cotton. Journal of Agricultural and Food Chemistry, 49(5): 2181-2184.
• Berardi, L.C., Goldblatt, L.A. 1980. Gossypol. In Toxic Contituents of Plant Foodstuff, ed. I.E. Liener, New York, 183p.
• Buser, M.D., Abbas, H.K. 2001. Update on the Impact of Dry Extruding Cottonseed to Reduce Aflatoxin and Gosspyol Levels. Proceedings of the Beltwide Cotton Conference, 2: 1392-1403.
• Cai, Y., Zhang, H., Zeng, Y., Mo, J., Bao, J., Miao, C., Yan, F., Bai, J., Chen, F. 2004. An Optimized Gossypol High Performance Liquid Chromatography Assay and Its Application in Evaluation of Different Gland Genotypes of Cotton. Journal of Biosciences, 29(1): 101-105.
• Calhoun, M.C., Houston, J.F., Khlman, S., Balduin, B.C., Engdahl, B.S., Bales, K.W. 1989. Free Gossypol Intake in Erythrocyte Fragility of Lamps for Cottonseed Meal Processed by Different Methods. Journal of Animal Science, 68: 53.
• Calhoun, M.C., Holmberg, C. 1991. Safe Use of Cotton By-Products as Feed Ingradients for Ruminants: A Review. In L.A. Jones (ed). Cattle Research with Gossypol-Containies Feeds. National Cottonseed Prod. Assoc. Memphis, TN, 97-129.
• Cass, Q.B., Tiritan, E., Matlin, S.A., Freire, E.C. 1991. Gossypol Enantiomer Ratios in Cotton Seeds. Phytochemistry, 30(8): 2655-2657.
• Coutinho, E.M. 2002. Gossypol: A Contraceptive for men. Contraception, 65: 259-263. Dilday, R.H. 1986. Development of a Cotton with Glandless Seed and Glanded Foliage. and Fruiting Forms. Crop Science, 26: 639-641.
• Emiroğlu, S.H. 1974. Gossypol Glandı Tasımayan Pamuk Islahı ve Glandsız Bazı Đntrodüksiyon Pamuklarının Ticari Çesitlerle Karsılastırmalı Verim ve Kaliteleri Üzerinde Arastırmalar. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi, Doçentlik Tezi, Đzmir, 1-20.
• Emiroğlu, S.H., Yazıcıoğlu, G., Turan, Z.M., Akdemir, H. 1989. Gossypol’süz Yeni Pamuk Çesitleri Islahı. Doğa TÜBĐTAK Türk Tarım ve Ormancılık Dergisi. 13(2): 204-215.