Eti Yenilen Canlı Evcil Hayvanların Bedenlerinden Ayrılan Bazı Maddelerin Taharet Açısından Değerlendirilmesi

Yıl 2018, Sayı: 32, 167 - 198, 31.12.2018

Mustafa Genç Mehmet Barbaros

Öz

Yaratılanların
en şereflisi olan
insanın, yediği, içtiği,
giydiği ve başka amaçlarla
kullandığı ve husûsen
ibadetlerini îfâ etmek üzere faydalandığı madde ve eşyaların temizliğinden emin
olmasını gerektirir. Bu sebeple insan hayatının ayrılmaz bir parçası olan hayvanların bu
konudaki yerinin ve ahkâmının bilinmesi büyük bir önem arzetmektedir.

Bu sebeple ayet-i kerimeler ve
hadis-i şeriflerde genel itibariyle temel sınırları çizilen bu konunun
inceliklerini ve detaylarını tespit etmek fakihlerin öncelikli hedeflerinden
olmuştur. Fıkıh kitaplarının ilk ana bölümünün taharet olması ve ibadetler
bölümünün bu konunun hemen ardından işlenmesi taharetin önemini ortaya
koymaktadır.Tabiatın ve insan hayatının ayrılmaz bir parçası olan hayvanların bedenleri
ve onlardan ayrılan çeşitli
maddelerin temizliği de, taharet babında önemli bir yer tutmaktadır.
Bundan dolayı hayvanların varlıkları ve bedenlerinden ayrılan maddelerin
yapıları itibariyle temizlikleri ve ibadet için gerekli şartlara etkileri
çeşitli açılardan değerlendirilmiştir.

Bu çalışmada eti yenilen canlı
evcil hayvanların sindirim ve boşaltım sisteminden meydana gelen maddeler hem
yapı ve vasıfları hem de mezheplerin yaklaşımları açısından incelenmiştir. 

Anahtar Kelimeler

İslam Hukuku, Evcil Hayvanlar, Temiz, Necis

Kaynakça

• ʿAbdurrahîm b. İbrahîm, ʿAbdurrahîm b. İbrahîm b. ʿAbdurrahman es- Seyyidi’l-Hâşim (ʿAbdurrahîm b. İbrahîm). el-Câmiʿu li-beyâni’n-necâsât ve ahkâmihâ. Riyâd: Dâru İbni’l- Cevzî, 1434/2013.
• Ahmed b. Hanbel, Ebû ʿAbdillah Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî el-Mervezî. Musnedu Ahmed b. Hanbel (Ahmed b. Hanbel). 6 Cilt. Kahire: Muessesetu Kurtuba, ts.
• Ahmed Muhtar, ʿAbdulhamit ʿÖmer. Muʿcemu’l- lugati’l- ʿArabiyyeti’l-muʿasıra. 4 Cilt. Kahire: Dâru’l-ʿalemi’l-kutub, 1429/2008
• Bâbertî, Ekmelüddîn Muhammed b. Mahmûd b. Ahmed el-Bâbertî. el-‘İnâye (Fethu’l-kadîr ile birlikte).10 Cilt. Kahire: Mektebetu ve matbaʿatu Mustafa el-Bâbî el-Halebî, 1389/1970.
• Beki, Abdulaziz. “Cellâlenin Şer'i Hükmü”. Altınoluk Dergisi 124 (Haziran 1996): 41-45.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. Hüseyn b. ʿAlî el-Beyhakî. Sunenu’l-kubrâ. Thk. Muhammed ʿAbdulkadir Aʿtâ. 11 Cilt. Beyrut: Dâru’l- Kutubi’l- İlmiyye, 2003.
• Buhârî, Ebû ʿAbdillâh Muhammed b. İsmâʿîl el- Buhârî. Sahîhu’l-Buhârî (el-Câmiʿu’s-sahîh), 2. Baskı. 8 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, İstanbul 1413/1992.
• Dârekutnî, Ebü'l-Hasen ʿAlî b. ʿÖmer b. Ahmed ed- Dârekutnî. es Sünen. Beyrut: Daru İbn Hazm, 2011/1432.
• Derdîr, Ebu’l-Berekât Ahmed b. Muhammed b. Ahmed ed-Derdîr el-ʿAdevî.eş-Şerḥu’l-kebîr ʿalâ Muḫtaṣari Sîdî Ḫalîl. (meʿa Hâşi-yetu’d-Desûkî cale’ş-Şerhi’l-kebîr). 4 Cilt. Kahire: Matbaʿatu ʿÎsâ el-Bâbî el-Halebî, ts.
• Derdîr, Ebu’l-Berekât Ahmed b. Muhammed b. Ahmed ed-Derdîr el-ʿAdevî (Derdîr). eş-Şerhu's-sağir ʿalâ akrabi’l-mesâlik ilâ Mezhebi’l-İmâm Mâlik (meʿa Haşiyeti’s-Sâvî ʿa’lâ’ş- şerhi’s-Sâğir)(eş-Şerhu's-sağir). 4 Cilt. Kahire: Matbaʿatu ʿÎsâ el-Bâbî el-Halebî, ts.
• Dubyân b. Muhammed, Ebû ömer Dubyân b. Muhammed Dubyân. Mevsuatu Ahkami’t-Tahâre. 2. Baskı. 13 Cilt. Riyâd: Mektebetu’r-Rüşd, 1426/2005.
• Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eşʿas es-Sicistânî. Sunenu Ebî Dâvûd (es-Sunen). 2. Baskı. 5 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınla-rı, 1413/1992.
• Habbat, Yusuf. Yusuf Habbat, Muʿcemu’l- mustalahâti’l-‘ilmiyye ve’l-fenniye (Arapça, Fıransızca, İngilizce, Latince). Beyrut: Daru’l- lisanu’l-‘Arab, ts.
• Hâkim, Ebû ʿAbdillâh Muhammed b. ʿAbdillâh b. Muhammed el-Hâkim en-Nîsâbûrî. el-Mustedrek ʿala’s-Sahîhayn (Hâfız Ze-hebî’nin Telhis zeyli ile beraber). Beyrut: Daru’l-Marife, ts.
• Heyet. el-Mevsûʿatu’l-fıkhiyye, 2. Baskı. 45 Cilt. Kuveyt: Vezâretu’l-Evkaf ve’ş-Şuûni’l-İslâmiyye, 1993/1404.
• Heyet. el-Muʿcemu’l-vesît. 4. Baskı. Kahire: Mektebetu’ş- şûrûki’d-duveliye, 2004/1425.
• Heyet. Türkçe Sözlük. (Hazırlayanlar: İsmail Parlatır, Nevzat Günaydın, Hamza Zülfikar, Begin Tezcan Aksu, Seyfullah Türkmen, Yaşar Yılmaz), 9. Baskı. 2 Cilt. Ankara: Türk Dil Kurumu, 1998.
• İbn ʿÂbidîn, Muhammed Emîn b. ʿÖmer b. ʿAbdilazîz el-Hüseynî ed-Dımaşkī. Hâşiyetu Reddi’l-muhtâr ʿale’d-Durri’l-muhtâr şerhuTenvîru’l-ebsâr (Hâşiyetu Kurreti ʿuyûni’l-ahyâr tekmile-tu Reddi’l-muhtâr ile) (Reddu'l-muhtâr).6+2= 8 Cilt. Kahra-man Yayınları: İstanbul 1984.
• İbn Hacer el-ʿAskalânî, Ebu’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. ʿAlî b. Muhammed el-ʿAskalânî. Fetḥu’l-bârî bi-şerḥi Ṣaḥîḥi’l-Buḫârî (Fetḥu’l-bârî). Thk. Muhammed Fuâd Abdulbâkî - Kusay Muhibbuddin el-Hatîb. 13 Cilt. Medine: Mektebetu’s-selefiyye, 1407/1986-1987.
• İbn Hacer el-ʿAskalânî, Ebu’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. ʿAlî b. Muhammed el-ʿAskalânî. et-Temyîz fî tahrîci ehâdîsi’l-Vecîz, et-Telhîsü’l-habîr fî tahrîci ehâdîsi’ş-şerhi’l-Vecîzi’l-kebîr. 4 Cilt. Kahire: Muessesetu Kurtuba, 1995/1416.
• İbn Hazm, Ebû Muhammed ‘Ali b. Ahmed b. Sa‘îd b. Hazm. el-Muhallâ.11 Cilt. thk. Ahmed Muhammed Şâkir. Beyrût: el- Mektebetu’t-ticarî li’t-tibâ‘a ve’n-neşr, ts.
• İbn Kudâme, Muvaffakuddîn Ebû Muhammed ʿAbdullâh b. Ah-med b. Muhammed b. Kudâme el-Makdisî. el-Muğnî.10 Cilt. Kâhire: Mektebetu’l- Kâhire, 1416/1996.
• İbn Manzûr, Ebu’l-Fazl Cemâluddîn Muhammed b. Mukerrem b. ʿAlî b. Ahmed el-Ensârî er-Ruveyfiʿî. Lisânü’l- ‘Arab. 15 Cilt. Beyrut: Dâru Sâder, 1990.
• İbn Munzir, Ebû Bekr Muhammed b. İbrâhîm b. el-Munzir en-Nîsâbûrî. el-İcmaʿ. (Riyâd: Daru’t-Taybe, 1402/1981).
• İbn Rüşd, Ebu’l-Velîd Muhammed b. Ahmed b. Muhammed b Ahmed b Rüşd el-Kurtûbî. Bidâyetu’l-müctehid ve nihâyetu’l-muktesıd.5 Cilt. Kâhire: el-Mektebetu’t-ticâriyyetu’l-Kubrâ, ts.
• İbn Teymiyye, Ebu’l-Abbâs Takıyyuddîn Ahmed b. Abdilhalîm b. Mecdiddîn Abdisselâm el-Harrânî. Mecmûʿu Fetâvâ Şeyḫilislâm Aḥmed İbn Teymiyye (Mecmûʿu Fetâvâ). Riyâd: Dâru’l- Buhûs, 1398/1978.
• İbnu’l-Humâm, Kemâluddîn Muhammed b. ʿAbdilvâhid İbnu’l-Humâm es-Sîvâsî el-İskenderî. Fethu’l-kadîr li’l-‘âcizi’l-fakîr (Netâ’icu’l-efkâr fî keşfi’r-rumûz ve’l-esrâr ile).(Fethu’l-kadîr). 10 Cilt. Kahire: Mektebetu ve matbaʿatu Mustafa el-Bâbî el-Halebî, 1389/1969.
• Kalʿacî, Muhammed Revâs Kalʿacî. (İngilizce; Hamid Sadık Kanîbî, Fransızca; Kutub Mustafa Sair). Muʿcemu luğatu’l- fukahâ. (Arapça, İngilizce, Fransızca). 2. Baskı. Beyrut: Dâru’n- Nefâis, 1431-2010.
• Kâsânî, ʿAlâuddîn Ebî Bekr b. Mesʿûd el-Kâsânî. Bedâʾiʿu’s-sanâʾiʿ fî tertîbi’ş-şerâʾiʿ (Bedâʾiʿ). thk. ʿAli Muhammed Muʿavved -ʿAdil Ahmed ʿAbdulmevcut. 3. Baskı. 10 Cilt. Beyrut: Daru’l-kutubi’l-ʿilmiyye, 2010.
• Kurtûbî, Ebû ʿAbdullah Muhammed b. Ahmed b. Ebû Bekr el-Kurtûbî el-Ensârî. el-Câmiʿ li-ahkâmi’l-Kur’ân. 23 Cilt. Beyrût: Dâru’r-risâleti’l-ʿilmiyye, 1433/2016.
• Mergînânî, Burhânüddîn el-Mergînânî. el-Hidâye şerhu Bidâye-ti’l-mubtedî (Fethu’l-kadîr ile birlikte). (el-Hidâye). Kahire: Mektebetu ve Matbaʿatu Mustafa el-Bâbî el-Halebî, 1389/1969.
• Mevsilî, ʿAbdullâh b. Mahmûd b. Mevdûd el-Mevsılî. el-İhtiyâr li- taʿlîli’l-Muhtâr (el-İhtiyâr). 4 Cilt (bir mücellette). İstanbul: Çağrı Yayınları, 1980.
• Mustafa es-Suyûtî, Mustafa b. Saʿd b. ʿAbdeh es-Suyûtî er-Ruhaybânî el-Hanbelî. Metalibu uli’n- nuhâ fi şerhi Gayeti’l- muntehâ. şerh: Hasan eş- Şetî. 6. Cilt. Dımeşk: el- Mekte-betu’l- islâmi, ts.
• Mahmûd b. Muhammed es-Subkî, Ebû Muhammed Mahmûd b. Muhammed b. Ahmed b. Hattab es- Subkî. ed-Dînu’l-hâlis ev irşâdû’l-halk ilâ dîni’l-hak. Thk. Emîn Mahmûd Hattab. 9 Cilt. Medîne: el-Mektebetu’l-mahmûdiyye, 1977/1397.
• Müslim, Ebu’l-Hüseyn Müslim b. Haccâc el-Kuşeyrî. SahîhuMüs-lim (el-Câmiʿu’s-sahîh). Thk. Muhamed Fuâd ʿAbdulbâkî, 2. Baskı. 3 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1413/1992.
• Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şuʿayb en-Nesâî. Sunenu Nesâî. 2. Baskı. 8 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1413/1992.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref b. Murî en-Nevevî. el-Mecmûʿ şerhu’l-Mühezzeb (el-Mecmûʿ). 20 Cilt. Medîne: Mektebetu’s-selefiyye, ts.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref b. Murî en-Nevevî. Ravda-tu’t-talibîn ve umdetu’l-müftîn. Beyrut: Mektebetu’l-İslâmî, 1991/1412.
• Öğüt, Salim. “Tahâret”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklope-disi. 39: 382-385. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• Sâgircî, Esʿad Muhammed Saʿîd es-Sâgircî. Delilleriyle Hanefi Fıkhı. Trc. Halil Aldemir, Savaş Kocabaş, Soner Duman. İs-tanbul: Polen/Karınca Yayınları, 2009.
• Serahsî, Ebû Bekr Şemsu’l-eimme Muhammed b. Ebî Sehl Ah-med es-Serahsî. Kitâbu’l-Mebsût. 30 Cilt. Beyrût: Dâru’l-ma‘rife, 1406/1986.
• Şirbînî, Şemsuddîn Muhammed b. Ahmed el-Hatîb eş-Şirbînî el-Kāhirî. Muğni’l-muhtâc ilâ maʿrifeti meʿânî elfâzi’l-Minhâc (Muğni’l-muhtâc). 5 Cilt. Dîmaşk: Dâru’l- feyha’ ve Dâru’l-menhel nâşirûn, 1430/2009.
• Şîrâzî, Ebû İshâk Cemâlüddîn İbrâhîm b. Alî b. Yûsuf eş-Şîrâzî. el-Muhezzeb fî fıkhi’l-İmâm eş-Şâfi’î. (el-Mecmu’ ile birlikte). 20 Cilt. Medîne: Mektebetu’s-Selefiyye, ts.
• Tirmizî, Ebû ʿÎsâ Muhammed b. ʿÎsâ et-Tirmizî. Sunennu’t-Tirmizî (el-Câmiʿu’s-sahîh). Thk. Muhammed Fu’âd ʿAbdulbâkî. 2. Baskı. 5 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1413/1992.
• Venşerîsî, Ebu’l-ʿAbbâs Ahmed b. Yahyâ el-Venşerîsî et-Tilimsânî el-Fâsî. el-Miʿyârü’l-muʿrib ve’l-câmiʿu’l-muġrib ‘an fetâvâ ‘ulemâ’i İfrîķiyye ve’l-Endelüs ve’l-Maġrib (el-Miʿyârü’l-muʿrib).13 Cilt. Rabat: Vezâretü’l-Evkaf ve’ş-Şuûni’l- İslâmiyye, 1981/1401.
• Yaran, Rahmi. “Bevl”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedi-si. 6: 11. İstanbul: TDV Yayınları, 1992.
• Zühaylî, Vehbe ez-Zühaylî. el-Fıkhu’l-İslâmî ve edilletuh. 4. Baskı. 10 Cilt. Dımaşk: Dâru’l-fikr, 418/1997.