İslam Hukuku Bağlamında Organ Naklinde Çözüme Açık Alanlar

Yıl 2018, Cilt: 15 Sayı: 2, 751 - 770, 31.10.2018

Alpaslan Alkış

Öz

Tıp teknolojisi ve cerrahi alandaki gelişmeler kalp,
böbrek, karaciğer, akciğer, pankreas, kornea, kemik iliği gibi pek çok organ ve
dokunun naklini mümkün kılmıştır. Ancak bu alandaki faaliyetler İslam hukuku
açısından bir takım sorunları gündeme taşımıştır. Zira organ naklinin
taraflarının insan olması, nakillerde verici ile alıcı arasındaki mutlak yarar
zarar dengesinin belirsizliği, verici rızasının geçerliliği, organların dağıtım
şekli, bedel karşılığı organ ve doku nakli, beyin ölümü kavramının üzerindeki
şüpheler, devamlı ilaca bağlılık ve fahiş ilaç fiyatları gibi durumlar, İslam
hukukunun kabul ettiği insan bedeninin bütünlüğü, dokunulmazlığı ve saygınlığı
ilkeleri ile nasıl bağdaştırılacağı tartışmalı bir husus olmaya devam
etmektedir. Bu çalışmada özellikle beden üzerinde tasarrufun sınırlarının ne
olduğu ve beyin ölümü gibi sorunlar İslam hukuku açısından incelenerek organ
nakline yeni bir bakış açısı kazandırılmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

İslam Hukuku, Organ Nakli, Zaruret, Beyin Ölümü

Kaynakça

• Acar, H. İbrahim, Organ Bağışının Dinimizdeki Yeri, Atatürk Ünv. İlahiyat Fakültesi Dergisi Sayı:27, Erzurum, 2007.Banak, Selim, Etik ve Hukuki Yönleriyle Organ ve Doku Nakilleri, Yüksek Lisans Tezi, Çağ Ünv. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarsus/Mersin, Ocak, 2014.Beki, Abdulaziz, İslam Hukuku Prensipleri Işığında Organ Nakli, Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Ünv., Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri, 1991.Derdir, Ebû Abdullah Şemseddin Muhammed b. Ahmed b. Arafe, Hâşiyetü'd-Desuki ala Şerhi'l-Kebir, Dârü'l-Fikr, [t.y.].Diyanet İşleri Başkanlığı Güncel Dini Meseleler İstişare Toplantısı II, Ankara, 16-18 Kasım 2007.Gazzâlî, Muhammed b. Muhammed b. Muhammed [505/1111] (1974), İhyâu Ulûmi’d-Dîn, (Çeviren:Ahmed Serdaroğlu). İstanbul:Bedir Yayınevi.İbn Âbidîn, Muhammed Emin [1252/1836] (1984). Hâşiyetü Reddü'l- Muhtâr ale'd-Dürri’l-Muhtâr. İstanbul: Kahraman Yayınları.İbn Hazm, Ebu Muhammed Ali b. Ahmed b. Said [456/1064] (t.y.). el-Muhallâ, Beyrut: Darü'l-Fikr.İbn Kayyım el-Cevziyye, Kitâbıı'r-ruh, 242vd.; İbn Kudâme, Ebû Muhammed Muvaffakuddîn Abdullah b. Ahmed b. Muhammed [620/1223] (1985). el-Muğnî, Beyrut: Dârü'l-Fikr Yayınları.İbn Nüceym, el-Eşbâh ve'n-Nezâir, Dârü’l-Fikr, Dımaşk 1983.İbn Receb el-Hanbelî, Câmiu’l-Ulûmi ve’l-Hikem, Müessesetü’r-Risâle, 2. baskı, 1413.İbn Rüşd el-Hafîd, Ebü’l-Velîd Muhammed b. Ahmed b. Muhammed [595/1198] (t.y.). Bidâyetü'l-Müctehid ve Nihayetü'l-Muktesıd, Mektebetü’t-Tevfîkıye.İbnü’l-Hümâm, Kemâlüddîn Muhammed b. Abdilvâhid b. Abdilhamîd [861/1457] (1316 H.). Fethu'l-Kadîr, Beyrut: Dârü's-Sadr Yayınları.Karâfî, Ebü’l-Abbas Şihâbuddin Ahmed b. İdris b. Abdürrahîm (684/1285), el-Furûk: Envarü’l-Burûk fî Envâ‘i’l-Furûk, Âlemü’l-Kütüb, Beyrut [t.y.].Kâsânî, Alauddîn Ebû Bekir b. Mes'ûd b. Ahmed [587/1191] (1974). Kitabu Bedâiu's-Sanâî Tertîbü'ş-Şerâî, Beyrut: Dâru'l-Kitâbi'l-Arabî Yayınları.Merdâvî, el-İnsâf fî ma’rifeti’r-râcihi mine’l-hilâf alâ mezhebi İmam Ahmed, Daru ihyâi’t-türâsi’l-Arabî.Merğinânî, Ali b. Ebu Bekir [593/1197] (1990). el-Hidâye Şerhu Bidâyetü'l-Mübtedî, Beyrut: Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye.Nevevî, Ebu Zekeriya Muhyiddin b. Şeref [676/1277] (t.y.). el-Mecmu' Şerhu'l-Mühezzeb liş-Şîrâzî, Cidde: Mektebetü'l-İrşad Organ ve Doku Alınması, Saklanması, Aşılanması ve Nakli Hakkında Kanun, (1979). T.C. Resmi Gazete, No:2238, 16655, 29 Mayıs 1979.Organ ve Doku Nakli Hizmetleri Yönetmeliği (2012). T.C. Resmi Gazete, sayı:28191, 01 Şubat 2012.Özdemir, Merve, İslam Hukukuna Göre Beden Üzerinde Tasarruf ve Organ Nakli, Doktora Tezi, Sakarya Ünv., Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya, Ekim, 2017.Özşaker, Esma, Organ Nakli ve Yaşam kalitesi, Balıkesir Sağlık Bilimleri Dergisi, cilt:3, sayı:3, Balıkesir, Aralık 2014.Remlî, Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Hamza el-Ensarî [1004/1596] (1976). Nihayetü'l-Muhtâc ilâ Şerhi'l-Minhâc, Beyrut: Mektebetü ve Matbaatü Mustafa el-Bâbî.Şahin, Nurten Zeliha, İslam Hukuku ve Biyoetik, Doktora Tezi, Süleyman Demirel Ünv., Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta, 2013.Şâtıbî, Ebû İshak İbrâhim b. Musa b. Muhammed el-Gırnatî (190/1388), el-Muvâfakât fî Usûli 'ş-Şerîa, el-Mektebetü’t-Ticâriyyetü’l-Kübrâ, Mısır [t.y.]Şener, Mehmet, İslam Hukukuna Göre Organ Nakli Üzerine Bir Deneme, Dokuz Eylül Ünv. İlahiyat Fakültesi Dergisi VII, İzmir, 1992.Yaman, Ahmet, İslam Hukuku Açısından Organ Nakli ve Beyin Ölümü, Tıp, Etik, Din, Sosyoloji ve Hukuk bağlamında Organ Nakli Sorunları ve Çözüm Önerileri Sempozyumu, 09 Mayıs 2014, Malatya.Zeydân, Hâletü’z-zarûrafi’ş-şerîati’l-lslâmiyye, Müessesetü’r-Risâle, Beyrut 1988.