THE SYMBOL OF “EARTH” IN WORLD MYTHOLOGIES

Yıl 2018, Cilt: 1 Sayı: 1, 23 - 35, 13.12.2018

Mustafa Aça

Öz

Since the very early periods of
history when mythical thought based on oral tradition began to develop myths have
been formulated in order to give meaning to the concept of creation, which has
always been a basic turning point in the culturization processes of the
societies. These myths have usually provided similar explanations and similar
symbols for creation regardless of the place and the society they were born.
Mythology, which has also been called the “science of metaphors and symbols”,
contains universal elements among its symbols and metaphors. One of these
symbols is “the soil (earth)”, which occupy a central role among the symbols.
In all mythologies, Egyptian, Greek, Turkish, Indian and Far Eastern most
significantly, it is widely observed that “the soil (earth)” has been one of
the central symbols that has been loaded with various meanings. The works and
findings of the pioneering scholars such as Mircea Eliade, Joseph Cambell and
Branislaw Malinowski, and other Western scholars such as Jack Goody, Maurice
Bloch and Adam Neville in the field, complemented with the studies of the
recently translated works and findings of the Russian ethnologists and scholars
of mythology have contributed to the development of new approaches and
different views in respect to “mythical symbolism” in wide contextual studies
such as traditional worldviews. This study subjects “the earth (soil)” metaphor
in the creation myths, the definition of the levels of earth in these stories,
“the earth” as the symbol of “good” and “benevolence”, and as a symbol of
purity, cleanness and purification, “the earth” in the context of “returning to
the womb”, “birth”, “death” and physical and cultural transition, “the earth”
as a symbol of sex and sexuality, as the symbol of maturity, healing and social
participation as well as the role “the soil (earth)” plays in the determination
of economic roles. This study aims at formulating a general explanation on the
symbolic and metaphorical meanings of “the earth (soil)” by selecting examples
from different mythologies.

Anahtar Kelimeler

Mythology, earth (soil), symbol, maturation, woman

DÜNYA MİTOLOJİLERİNDE TOPRAK SİMGECİLİĞİ

Öz

Söz merkezli
mitik düşüncenin gelişmeye başladığı erken dönemlerden itibaren toplumların
kültürlenme süreçlerindeki temel dönüm noktalarından biri olan yaratılış
olgusunu açıklamayı amaçlayan mitler, farklı coğrafyalarda ve topluluklarda
çoğu zaman benzer simgeler üzerinden benzer açıklamalar ortaya koymuşlardır.
Semboller ilmi şeklinde de ifade edilen mitolojinin sembol ve simgeleri içinde
pek çok evrensel ögeye yer verilmiştir. Bu simgeler arasında toprak oldukça
önemli bir yere sahiptir. Mısır, Yunan, Türk, Hint ve Uzak Asya mitolojileri
başta olmak üzere, hemen bütün mitolojilerde toprağın farklı anlamlar yüklenen
merkezi simgelerden biri olduğu anlaşılmaktadır. Mircea Eliade, Joseph
Campbell, Bronislaw Malinowski gibi öncü isimlerin dışında Jack Goody, Maurice
Bloch ve Adam Nevill gibi batılı mitolog ve etnologların çalışmalarının yanı
sıra, son yıllarda Türkçeye kazandırılmaya başlanan Rus etnoloji ve mitoloji
okuluna ait çalışmalarda mitik simgeciliğe dair bulgu ve tespitler, geleneksel
dünya görüşü gibi geniş kapsamlı araştırmalarda farklı bakış açılarının ve yeni
yaklaşımların gelişmesinde etkili olmaktadır. Bu çalışmada mitolojilerde
yaratılış tasavvurlarındaki toprak simgesi ve toprağın (yerin) katmanları ile
bunların tasvirleri, doğurganlığın, iyiliğin ve cömertliğin simgesi olarak
toprak, temizliğin, saflığın ve arınmanın simgesi olarak toprak, ana rahmine
geri dönüş simgeciliği bağlamında toprak, erginlenme, sağaltma ve katılım
ritlerinde toprak, kültürel varlık sahası ile doğal varlık sahası arasındaki
geçişlerde toprak (doğum ve defin), cinsiyet kavramının gelişiminde/fark
edilişinde toprak, iktisadi rollerin tayininde kadın ve toprak gibi konular
yoğunlaştırılmış biçimde değerlendirilmeye çalışılacaktır. Farklı
mitolojilerden seçilecek örneklemlerle toprağın ortak simgesel anlamlarına
dönük genel bir nazariye ortaya konulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Mitoloji, toprak, simge, erginlenme, kadın

Kaynakça

• ACIPAYAMLI, Orhan (1961). Türkiye’de Doğumla İlgili Âdet ve İnanmaların Etnolojik Etüdü. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları.
• AND, Metin (1985). Geleneksel Türk Tiyatrosu-Köylü ve Halk Tiyatrosu Gelenekleri. İstanbul: İnkılap Kitabevi.
• ATEŞ, Mehmet (2002). Mitolojiler ve Semboller (Ana Tanrıça ve Doğurganlık). İstanbul: Milenyum Yayınları.
• ELÇİN, Şükrü (1991). Anadolu Köy Orta Oyunları (Köylü Tiyatrosu). Ankara: Türk Kültürünü Geliştirme Enstitüsü Yayınları.
• ELİADE, Mircea (1991). Kutsal ve Dindışı. (Çev. M. Ali Kılıçbay), Ankara: Gece Yayınları.
• ELİADE, Mircea (1993). Mitlerin Özellikleri. (Çev.: Sema Rifat), İstanbul: Simavi Yayınları.
• ELİADE, Mircea (2003). Zalmoksis’ten Cengiz Han’a. (Çev. Ali Berktay), İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• ELİADE, Mircea (2005). Dinler Tarihi-İnançlar ve İbadetlerin Morfolojisi. (Çev.: Mustafa Ünal), Konya: Serhat Kitabevi.
• ELİADE, Mircea (2009). Dinler Tarihine Giriş. (Çev. Lale Arslan), İstanbul: Kabalcı Yayınları.