Zeydiliğin Tarihsel Süreçte Oluşumu ve Zeydiliğin İmamiyye ve İran ile İlişkisi

Yıl 2019, Cilt: 24 Sayı: 94, 89 - 106, 28.06.2019

Selim Öztürk

Öz

Makalede
tarihsel olarak Zeydiliğin politik bir hareket olarak ortaya çıkışına
değinilmekte ve Haşimoğulların Emevilere karşı iktidar kavgasında Hz.
Hüseyin’in kıyamından sonra ikinci büyük Haşimi kıyamı olarak görülmektedir.
Zeydilik süreç içerisinde Mutezile itikadı ve Hanefi fıkhından beslenerek
mezhepsel özellikler edinmiştir. İmamiyye gibi gaip imamlara değil somut insani
özelliklere sahip cesur ve huruç başlatabilen imamların dini ideolojisi olan
Zeydiyye inancı, iktidarları yıkmayı başaramayınca bölgeselleşmiştir. Hazar
Denizinin güneyi ve İran’ın kuzeyindeki Taberistan, Deylem ve Gilan ile
Yemen’de bölgeselleşerek yayılan Zeydiyye’nin İran kolu 16. ve 17.yy’da
İmamiyye’nin güçlü nüfuzu altında erimiş fakat Yemen’deki kolu günümüze kadar
ayakta kalmayı başarmıştır. 9.yy’dan beri süregelen ve 1962 yılında iç savaş ve
devrim sonucunda sona eren Zeydi imamet 2004 yılında seyyid soyundan Husi
ailesi önderliğinde tekrardan huruç harekâtı başlatmış ve Suudi destekli Ali
Abdullah Salih rejimi ile çatışmaya girişmiştir. 2011’den sonra başlayan iç
savaş sonucunda Husiler İran ve Hizbullah tarafından desteklenmiş ve İmamiyye
mezhebinin etkisi de Yemen’in Husi bölgelerinde yayılma imkânı bulmaya
başlamıştır. 

Anahtar Kelimeler

Zeydilik, İmamiyye, Yemen, Husi, İran

Kaynakça

• KAYNAKÇA:ARIKAN, Adem. ‘’Gilan’da son Zeydi yönetim’’. İstanbul İlahiyat Fakültesi Dergisi, no.20, (2009):1-26.
• BÜYÜKKARA, Mehmet Ali. ‘’Sosyal, Siyasi ve Dini Yönleriyle Yemen Husi Hareketi’’. Divan Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi 16, no.30, (2011): 115-152.
• BENGİO, Ofra ve Litvak, Meir, ed. The Sunna and Shi'a in history : division and ecumenism in the Muslim Middle East. New York: Palgrave Macmillan, 2011.
• DEMİRCİ, Kadir. ‘’Günümüzün Önde Gelen Yemenli Zeydi Alimleri’’. Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 11,no.2, (2009): 169-186.
• DEMİRCİ, Kadir. ‘’Çağdaş Zeydi Âlimlerle Zeydiyye ve Hadis Üzerine’’. Hadis Tetkikleri Dergisi 4,no.1 (2006):151-165.
• DOĞAN, İsa.’’ Zeydiyye Mezhebi’’. On Dokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi,no.3, (1989):83-107.
• DURSUNOĞLU, Alptekin. ‘’Ensarullah ve Hizbullah’’. Yakın Doğu Haber,2014, http://www.ydh.com.tr/YD434_ensarullah-ve-hizbullah.html (Erişim Tarihi : 7 Mart 2019)
• GÖKALP, Yusuf. ‘’Zeydiyye Mezhebinin Doğuşu, Teşekkül Süreci ve Tarihçesi’’. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7,no.2 (Aralık 20017):55-93.
• GÖKALP, Yusuf. ‘’Politik-Karizmatik Liderci Anlayışın Bir Tezahürü Olarak Zeydilik’’. Dini Araştırmaları 10,no.30, (Aralık 2007) : 267-278.
• GÖKALP, Yusuf. ‘’Zeydiyye Mezhebinin Görüşleri, Kültürel Mirası ve İslam Düşüncesine Katkıları’’. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7,no.2, (Aralık 2007) : 95-112.
• GRONKE, Monika. Iran: a short history: from Islamization to the present. çev. Steven Rendall. Princeton: Markus Wiener Publishers, 2008.
• JUNEAU, Thomas. ‘’Iran’s policy towards the Houthis in Yemen: a limited return on a modest investment’’. International Affairs 92, no.3, ( Mayıs 2016): 647-663.
• LACKNER, Helen. Why Yemen Matters: A Society in Transition .Londra: Saqi Books,2014.
• LAOUST, Henry. İslam’da Ayrılıkçı Görüşler, İstanbul: Pınar Yayınları,1999.
• ÖZ, Mustafa. ‘’Zeyd b. Zeynelabidin ve Zeydiyye’’. M. Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi ,no.19, (2000) :43-58.
• POPP, Roland. ‘’War in Yemen: Revolutıon and Saudi Intervention’’.CSS Analyses in Security Policy,no.175,2015.
• SHAHRASTANİ, Muhammed b. Abdal Karim. Muslim Sects and Divisions. Çev. A.K. Kazi ve J.G. Flynn. London: Kegan Paul International, 1984.
• STENSLIE, Stig. Not too strong, not too weak: Saudi Arabia’s policy towards Yemen. Oslo: Norwegian Peacebuilding Research Center,2013.
• SHARP, J M. Yemen: Background and U.S. Relations. Washington: Congressional Research Service,2015.
• SHARP, J M. Yemen: Civil War and Regional Intervention. Washington: Congressional Research Service, 2018.
• TAMER, Cenk. İran’ın Kara Hakimiyeti Teorisi Bağlamında Yemen Politikası. Ankara: Ankasam, 2017.
• TRANSFELD, Mareike. ‘’Iran’s Small Hand in Yemen’’, Carnegie Endowment for International Peace,2017, https://carnegieendowment.org/sada/67988 (Erişim Tarihi: 20 Mart 2019)
• UYANIK, Mevlüt. ‘’Zeydiliğin Merkezi: Yemen ‘’. İslami ilimler Dergisi 6, No.1, (2011): 309-315.
• YOUSEFPOUR, A. ve Masoumi, S. ‘’Geopolitical Analysis of Al-Houthi Shiites in the Yemeni Revolution (2001 – 2012)’’. International Journal of Scientific Study 5,no.5, (2017): 257-262.