Dala Vilayatınıñ Gazetı Sayfalarında İktisadî Meselelerle İlgili Çıkan Yazı ve Haberler-Articles and News Published On The Pages Of Dala Vilayatınıñ Gazetı That Are Related To Economic Issues

Yıl 2015, Cilt: 7 Sayı: 12, 245 - 269, 03.06.2015

Rıdvan Çitil Remzi Bulut

Öz

Dala Vilayatınıñ Gazetı, 1882 yılında kurulan Dala [Bozkır] Vilayeti’nin merkezî şehri olan Omsk’ta Akmolinskiye Oblastnıye Vedomosti [Akmola Eyaleti’nin Haberleri] isimli resmî Rus gazetesine askerî valinin emriyle ek olarak Rus ve Kazak dillerinde 1888-1902 yılları arasında haftalık olarak toplam 704 sayı yayımlanmış bir gazetedir. Dala Vilayatınıñ Gazetı, Kazak Bozkırı, Türkistan, İdil-Ural Boyu, Kırım, Kafkasya ve Sibirya’da takip edilmiş bir yayın organıdır. Yine bu geniş coğrafyada yaşayan birçok Rus ve Türk aydınının yazıları bu gazetede yayımlanmıştır.

Dala Vilayatınıñ Gazetı sayfalarında ele alınan konular Rus siyasetine uygun çizgiyi takip etmiştir. Gazetede çıkan haber ve yazılar, Kazak Türkçesinin yazı ve edebiyat dili hâline gelmesine büyük katkılar sağladığı gibi Kazak Türklerinin modernleşme sürecinde de önemli rol oynamıştır.

Dala Vilayatınıñ Gazetı, XIX. yüzyıldaki Kazak Türklerinin kültürü, edebiyatı, dili, eğitimi, medeniyeti, basını, yaşayışı, örf ve âdetleriyle, iktisadî ve ticarî hayatı, ziraat ve hayvancılığıyla ilgili geniş bilgiler ihtiva etmektedir.

Ayrıca o dönemin iktisadî meselelerinden biri olan hayvancılık ve panayır haberleri gazetede işlenen ve tartışılan konulardandır. Bu meselelere hem Kazak hem de Rus yazarlar yazılarıyla çözüm ve öneriler dile getirmişlerdir. Bu makalede Dala Vilayatınıñ Gazetı sayfalarında çıkan Kazak Bozkırı’nın iktisadî hayatı, hayvancılığı ve panayırlarıyla ilgili yazı ve haberler incelenip değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Dala Vilayatınıñ Gazetı, Kirgizskaya Stepnaya Gazeta, Rusça ve Kazakça yayımlanmış resmî Rus gazetesi, Kazak Türkçesi ve Basınıı, Kazak Bozkırı, İktisadi Meseleler, Panayır Haberleri.

Kaynakça

• Akpınar, Yavuz; Ağca, Ferruh, (2013), Çağdaş Türk Edebiyatları-I, Anadolu Üniversitesi Açık Öğretim Fakültesi Yayınları, Eskişehir.
• Chitilov, Ridvan (2008), “Dala Vilayetinin Gazeti” Üzerine Bir Araştırma, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimsel Enstitüsü, İzmir.
• Chitilov, Ridvan (2013), “Dala Vılayatınıñ Gazeti”nin Kazak Türklerinin Modernleşmesindeki Rolü Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimsel Enstitüsü, İzmir.
• “Dala Vilayatınıñ Gazetı”nın 1888-1902 yılları arasındaki sayılarının dijital koleksiyonu.
• Eski Devirlerden Günümüze Kazakistan ve Kazaklar, (2007), Çev: Abdulvahap Kara, Selenge Yayınları, İstanbul.
• Hayıt, Baymirza (2004), Türkistan Devletlerinin Millî Mücadeleleri Tarihi, Türk Tarih Kurumu, Ankara.
• İsmail Gaspıralı, Seçilmiş Eserleri: 1, Roman ve Hikâyeleri. (2014), Neşre Hazırlayan: Yavuz Akpınar, Ötüken Yayınevi, İstanbul.
• İsmail Gaspıralı, Seçilmiş Eserleri: 2, Fikrî Eserleri. (2005), Neşre Hazırlayan: Yavuz Akpınar, Ötüken Yayınevi, İstanbul.
• İsmail Gaspıralı, Seçilmiş Eserleri: 3 Dil-Edebiyat-Seyahat Yazıları. (2008), Neşre Hazırlayan: Yavuz Akpınar, Ötüken Yayınevi, İstanbul.
• Kurat, Akdes Nimet (1987), Rusya Tarihi Başlangıçtan 1917’ye Kadar, TTK, Ankara.
• Subhanberdina, Uşkoltay (2003), P. T. Èuesbayeva. Türkistan Ualayatınıñ Gazeti, 1870-1882, Ğılım, Almatı.
• Togan, Zeki Velidi (1942-1947), Bugünkü Türkili Türkistan ve yakın Tarihi, Arkadaş, İbrahim Horoz ve Güven Basımevleri, İstanbul.
• Адрианов, Ярослав (2001), Русские Монеты 1700–2000 годов. Исторический обзор и каталог, Пермь. [Yaroslav Adrianov (2001), Rus Paraları 1700-2000 yılları. Tarihi bakış ve katalog, Perm.] Атлас Азиатской России (1914), Петербургъ. [Asya Rusya’sının Atlası (1914). Petersburg.] Большая Энциклопедия Кирилла и Мефодия (БЭКМ) (2011), Москва. [Kirill ve Mefodiy adlı Büyük Ansiklopedi (2011), Moskova.]
• Қазақстан Ұлттық Энциклопедия, I–X. Ciltler (1998–2007), Almatı. [Kazakistan Milli Ansiklopedisi, 1.-10. Ciltler (1998–2007), Almatı]
• Край, К., Справочный энциклопедический Словарь, Том десятый. Т, У. (1848), С-Петербургъ. [Ansiklopedik Başvuru Sözlüğü. Onuncu Cilt. T, U Maddeleri, S.-Petersburg] Изданіе Переселенчаскаго Управленія Главнаго Управленія Землеустройства И Земледѣлія (1914), Атлас Азіатской Россіи, С-Петербургъ. [Arazi Yönetimi ve Tarım Genel Müdürlüğü İskân Dairesi’nin Yayını (1914), Asya Rusya’sının Atlası, S.-Petersburg.]
• Народы россии. Этнографический Очерк (1878), Петербургъ. [Rusya Milletleri, Etnografik Oçerk (1878), Petersburg.]
• Семенов, П. П. (1885), Живописная Россия. Том Х, Средняя Азия, Петербургъ. [Semenov, P. P. (1885), Pitoresk Rusya, 10. Cilt, Petersburg.]
• Сибирская Советская энциклопедия. Том первый. А–Ж, С-Петербургъ, 1901. [Sovyet Sibirya Ansiklopedisi. Birinci Cilt. A-J., S.-Petersburg.]