TÜKETİM TOPLUMU VE TÜKETİM TOPLUMUNA YÖNELTİLEN ELEŞTİRİLER ÜZERİNE BİR TARTIŞMA

Yıl 2017, Cilt: 9 Sayı: 19, 1 - 21, 30.06.2017

Nil Esra Dal

https://doi.org/10.20875/makusobed.311006

Cited By: 16

Öz

Tüketim, çeşitli şekillerde ortaya
çıksa da her zaman var olan bir olgudur. Postmodern eğilimler ile birlikte
tüketime yüklenen anlamlar değişmiştir. Tüketim toplumu, tüketime toplumsal bir
şekilde alıştırılma toplumudur. Temel değeri mutluluk olan tüketim toplumuna
yönelik birçok eleştiri mevcuttur.

Bu çalışmanın amacı ihtiyaçlar,
tüketim ve tüketim toplumu arasındaki ilişkiyi ve tüketim toplumuna
yönlendirilen eleştirileri tartışmaktır. Çalışmada tüketim olgusu ve tüketim
toplumu kavramı kapitalizm bağlamında ele alınmıştır. İhtiyaç kavramı
tanımlanarak, yeni ihtiyaçlar yaratılarak üretimin ve tüketimin sürekli canlı
tutulduğu tüketim toplumuna değinilmiştir. Tüketim toplumuna yönelik
eleştiriler; kitle kültürünün gelişmesiyle birlikte artan boş zaman ve tüketim,
tüketimin demokratikleşmesi ve artan tüketim ile insanların yozlaşması
çerçevesinde değerlendirilmiştir. Klasik sosyologların yanı sıra günümüz
sosyologlarının ve pazarlama uzmanlarının tüketim ve tüketim toplumu hakkındaki
görüşleri tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

İhtiyaç, Tüketim

Kaynakça

• 1. AÇIKALIN S. ve YAŞAR M. (2017). “Hedonik ve Faydacı Tüketim Bağlamında Tüketici Davranışlarının İncelenmesi: Gençlerin Hedonik Tüketim Eğilimlerini Belirlemeye Yönelik Bir Araştırma”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt:10, Sayı:48, Şubat, s.570-585. 2. AUSTRUY J. (2010). Kapitalizm Marksizm ve İslam (Çeviri:Agah Oktay Güner), İlgi Kültür Sanat Yayıncılık, 1.Basım, Mayıs, İstanbul. 3. AYTAÇ Ö. (2004). “Kapitalizm ve Hegemonya İlişkileri Bağlamında Boş Zaman”, Cumhuriyet Üniversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi, Aralık, Cilt:28, No:2, s.115-118. 4. AYTAÇ Ö (2006). “Tüketimcilik ve Metalaşma Kıskacında Boş Zaman”, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 11, s.27-53. 5. AZİZOĞLU A. ve ALTUNIŞIK R. (2012). “Postmodernizm, Sembolik Tüketim ve Marka”, Tüketici ve Tüketim Araştırmaları Dergisi, Cilt 4, Sayı 2, s.33-50. 6. BABACAN M. ve ONAT F. (2002). “Postmodern Pazarlama Perspektifi”, Ege Akademik Bakış Dergisi,2,1, s.11-20. 7. BAKIR U. ve ÇELİK M. (2013). “Tüketim Toplumuna Eleştirel Bir Yaklaşım: Kültür Bozumu ve Yıkıcı Reklamlar”, Selçuk İletişim Dergisi, 7, 4, s.46-63. 8. BATI U. (2009). “Tüketimin Akılcılaşması, Büyülemesi ve Yeniden Büyülemesinin İKEA Süper Mağazası Üzerinden Görünümü”, İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, Sayı:37. 9. BAUDRILLARD J. (1997). Tüketim Toplumu, (Çev: H. Deliçaylı, F. Keskin), Ayrıntı Yayınları, İstanbul. 10. BAUDRILLARD J. (2015). Tüketim Toplumu: Söylenceleri/Yapıları, (İngilizceden Çeviren: Alaeddin Şenel), Ayrıntı Yayınları, 7.Basım. 11. BAUDRILLARD J. (2014). Nesneler Sistemi, Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi, (Çeviren: Oğuz Adanır, Aslı Karamollaoğlu), 3.Baskı. 12. BAUMAN Z. (2014). Modernite, Kapitalizm, Sosyalizm: Küresel Çağda Sosyal Eşitsizlik, (Çev.F.Doruk Ergun), 2. Baskı, Say Yayınları. 13. BAUMAN Z. (2000). Postmodernlik ve Hoşnutsuzlukları, (Çev.Abdullah Yılmaz), Ayrıntı Yayınları, İstanbul. 14. BAYHAN V. (2011). “Tüketim Toplumunda Bireyin Ontolojik Mottosu: Tüketiyorum Öyleyse Varım”, İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Konferansları Dergisi, (43), ss. 221-248. 15. BAYHAN V. (2017). “Sosyal Medya Narsist Yapıyor”, 12.01.2017. http://www.aljazeera.com.tr/al-jazeera-ozel/sosyal-medya-narsist-yapiyor (Erişim Tarihi:12.04.2017). 16. BİRKÖK M.C. (1998). “Modernizmden Postmodernizme: Yeni Problemler”, Yeni Türkiye, Cilt. 4, İstanbul, pp. 525-536. 17. BOCOCK R. (2005). Tüketim, Dost Kitapevi Yayınları, (Çev.İrem Kutluk), 2. Baskı, Ankara, Aralık. 18. ÇINAR R. ve ÇUBUKÇU İ. (2009). “Tüketim Toplumunun Şekillenmesi ve Tüketici Davranışları: Karşılaştırmalı Bir Uygulama”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13 (1):277-300. 19. DEMİREZEN İ. (2010). “Tüketim Toplumunun Oluşumu ve Din ile Etkileşimi”, Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi, Cilt:10, Sayı:3, ss.97-109. 20. DEMİREZEN İ. (2015). Tüketim Toplumu ve Din, Dem Yayınları, 1.Basım, İstanbul. 21. DURMAZ 0.S. (2015). “Post-Modern Paradigmanın Kıskacında Tüketim Toplumu ve Eleştirisi”, Mülkiye Dergisi, 39(3), 123-150. 22. ERDOĞAN M.(2016). Davranışsal İktisat Açısından Lüks Tüketim, Materyalizm, Sosyo-Ekonomik Statü ve Dini Değerler, Ekin Basım Yayın, Mart. 23. ERGEN A. (2014). Sürdürülebilir Tüketim Gönüllü Sadelik ve Maddi Değerler, Beta Yayınları, 1.Baskı, Ekim. 24. EVRE B. (2011). “Geç Modern veya Postmodern Bağlamda Değişen Siyasetin Yeni Biçim(ler)i”, LAÜ Sosyal Bilimler Dergisi, (2:1), Haziran. 25. FEATHERSTONE M. (1996). Postmodernizm ve Tüketim Kültürü, (Çev. Mehmet Küçük), Ayrıntı Yayınları, Birinci Basım, Temmuz. 26. GÜLEÇ C. (2015). “Thorstein Veblen ve Gösterişçi Tüketim Kavramı”, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı:38, Yıl: 2015/1 s.62-82. 27. GÜNAL M. “Modernden Postmoderne Ekonomik Dönüşüm ve Türkiye”. http://mehmetgunal.com.tr/makale/2023/Modernden%20Postmoderne%20Ekonomik%20D%F6n%FC%FE%FCm%20ve%20T%FCrkiye.pdf (Erişim:28.03.2017). 28. GÖCEN G. (2013). “"İbn Haldun’un Toplum ve İnsan Yaklaşımının Günümüze Düşen İzdüşümleri: Tüketim Toplumu ve Narsist İnsan", Toplum Bilimleri Dergisi, Cilt.8, ss.175-198. 29. İNCE Ş. (2014). “Toplumsal ve Kültürel Dönüşümlerin Gündelik Hayata Yansımaları:2000’lerde Türkiye’nin Mutfağı”, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gazetecilik Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara. 30. KABAN KADIOĞLU, Z.(2014). Tüketim İletişimi: Süreçler, Algılar ve Tüketici. Pales Yayınları 1.Baskı, İstanbul. 31. KARAAZİZ M. ve ERDEM ATAK İ. (2013). “Narsisizm ve Narsisizmle İlgili Araştırmalar Üzerine Bir Gözden Geçirme”, Nesne Dergisi, 1 (2), s:44-59. 32. KARABOĞA T. (2016). “Televizyon Dizilerinde Tüketim Olgusu”, International Journal of Human Sciences, 13(1), 2072-2101. 33. KARAKAŞ M. (2006). “Yeni Yoksulluk Bağlamında Sosyal Kimlik ve Küresel Eşitsizlik”, Gazi Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 7/2, s.1-16. 34. KARAKAŞ M. (2010).“Küresel Yoksulluğun Öteki Yüzü: Yeni Yoksulluk ve Sosyal Dışlanma”, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt XII. Sayı 2, 1-18, Aralık. 35. KILIÇ S. (2006). “Modern Topluma Ekolojik Bir Yaklaşım”, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12, 2006/2, s.108-127. 36. KIRMIZI M. ve BABAOĞUL M. (2012). “Tüketim Karşıtlığının Kuramsal Çerçevesi ve Örnek Olay İncelemesi: Boğaziçi Starbucks’ta Şenlik Var!”, Hacettepe Üniversitesi Sosyolojik Araştırmalar E-Dergisi, 19 Haziran, s.1-14. 37. KIRILMAZ H. ve AYPARÇASI F. (2016). “Modernizm ve Postmodernizm Süreçlerinin Tüketim Kültürüne Yansımaları”, İnsan&İnsan, Yıl:3, Sayı:8, Bahar, s.32-58. 38. KOTLER P.(2015). Kapitalizme Yüzleşmek Sorunlu Bir Ekonomik Sisteme Gerçekçi Çözümler, (Çeviri: Taner Gezer), MediaCat Yayınları, Ekim. 39. KÖSE H. (2008). “Lefebvre ve Modern Gündelik Hayatın Toplumsal Eleştirisi”, Gazi Üniversitesi İletişim Fakültesi İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, Sayı:27, s.1-19. 40. MUTLUEL 0.(2014). “İslam Düşüncesinde Meta Kavramı ve Tüketim Ahlakı”, Journal of Turkish Studies, (Volume 9 Issue 8), p.683-696. 41. MENGÜ S. Ç. (2005). “Tüketimle Edinilen Yanılsanmış Seçkinlik”, İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, Cilt:21, No:21 s.155-160. 42. NAR M.Ş. (2015). “Küreselleşmenin Tüketim Kültürü Üzerindeki Etkisi: Teknoloji Tüketimi”, Uluslar arası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt:8, Sayı:37, Nisan, s.941-954. 43. ODABAŞI Y. (1999). Tüketim Kültürü: Yetinen Toplumun Tüketen Topluma Dönüşümü, Sistem Yayıncılık, Birinci Basım, İstanbul. 44. ODABAŞI Y. (2004). Postmodern Pazarlama: Tüketim ve Tüketici, MediaCat Yayınları, Birinci Basım, İstanbul. 45. ODABAŞI Y.(2008).“Tüketimin Sürdürülebilirliği Yeterli Olabilir mi?” http://www.radikal.com.tr/yorum/tuketimin-surdurulebilirligi-yeterli-olabilir-mi-887064/, 07.07.2008 (Erişim Tarihi:27.03.2017) 46. ÖZBÖLÜK T. (2015). “Postmodernizm Bağlamında Kabilenin Yeniden Keşfi:Postmodern Tüketici Kabileleri”, Hacettepe Üniversitesi Sosyolojik Araştırmalar E-Dergisi, ss.1-13. 47. ÖZTÜRK M. (2013). “Kapitalizmin Arzu Üzerinden Üretimi Ya Da Arzunun Nesnelleş(tiril)mesi” , Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt:12 Sayı:44 (151-180). 48. PARILTI C. (1999). “Maslow’un İhtiyaçlar Hiyerarşisi Kuramında Kendini Gerçekleştirme İhtiyacı”, Kamu İş-İş Hukuku ve İktisat Dergisi, Cilt: 4, Sayı: 4, 267-277. 49. PEKCAN A. (2003). “İhtiyaç Kavramı ve İbn’i Haldun’un Umran Teorisi’ne Etkileri”, İslami Araştırmalar Dergisi, Cilt:16, Sayı:4, s.525-526. 50. SUNGUR S. (2011). “Tüketimin Küreselleşmesi ve Tüketim Tapınakları: Postmodern Panayır Yerlerinde Alışveriş”, Galatasaray Üniversitesi İleti-ş-im Dergisi, Sayı: 14, s.7-35. 51. SUNGUR E. (2016). “Postmodern Yoksulluk Karşısında Dindar Tavrına Dair Sosyolojik Bir Araştırma”, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 10, ss:29-34. 52. ŞAHİN M.C. (2008). “Postmodern Dönemde Tüketim Olgusunun Sosyo-Kültürel Analizi ve Yabancılaşma”, Dini Araştırmalar Dergisi, Mayıs-Ağustos, Cilt:11, Sayı:31, ss.173-194. 53. ŞİMŞEK M.E. (2014). “Moderniteden Postmoderniteye Uzanan Bir Köprü:Zygmunt Bauman”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Felsefe Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erzurum. 54. TARHAN N. (2012). “Kapitalizm Önce Hasta Ediyor Sonra Tedavi Ediyor”, Marmara Üniversitesi Gazetesi, 22.12.2012. 55. TERZİ H. ve ALTUNIŞIK R. (2016). “Müslüman Tüketicilerin İsraf Kavramına Bakışı: Türkiye, Katar ve Endonezya Ölçeğinde Kültürlerarası Bir Mukayese”, Tarih Kültür ve Sanat Araştırmaları Dergisi, Vol. 5, No. 2, June 2016, s.86-104. 56. TİMUROĞLU K. ve İŞCAN Ö.F. (2008). “İşyerinde Narsisizm ve İş Tatmini İlişkisi”, İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt: 22 Temmuz, Sayı: 2. 57. TOMAT A.(2015). “Bir Aradayız Hepsi Bu Adlı Romanında Gösterişçi Tüketim Yansımaları”, Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 28 (Özel Sayı), s.361-370. 58. TORLAK Ö. (2016). Tüketim Bireysel Eylemin Toplumsal Dönüşümü, Genişletilmiş 2.Baskı, Inkılab Yayınları, Haziran. 59. TÜKEL İ.(2014). “Tüketimin Yeni Aktörleri: “Y Kuşağı” , Hacettepe Üniversitesi Sosyolojik Araştırmalar E-Dergisi, 24 Kasım. 60. YANIKLAR C. (2006). Tüketimin Sosyolojisi, Birey Yayıncılık, İstanbul. 61. YANIKLAR C. (2010) “Postmodernist Antipati:Postmodernist Sınıf(sızlık) Yaklaşımlarına Eleştirel Bir Bakış”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilimler Fakültesi Dergisi, ss.205-227. 62. YAVUZ Ş. (2013).“Türk Toplumunun Tüketim Toplumuna Dönüşümünde Reklamcılığın Rolü”, İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, Gazi Üniversitesi İletişim Fakültesi Süreli Elektronik Dergi, Sayı 36 / Bahar, s.220-240. 63. YILDIRIM M. (2009). “Modernizm, Postmodernizm ve Kamu Yönetimi”, Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, Cilt:6 Sayı:2, s:380-397. 64. ZORLU A. (2003).“Batılı Bir Yaşam Tarzı Olarak Tüketim:Türkiye’de Tüketim Ürünlerinin ve Kültürünün Tarihi Gelişimi”, Hacettepe Üniversitesi Sosyolojik Araştırmaları Dergisi www.sdergi.hacettepe.edu.tr/zorlu_makale.htm (Erişim Tarihi:28.04.2017), s.1-28. 65. ZORLU A. (2016). Üretim ve Tüketim Teorileri, Altınordu Yayınları, 1.Baskı Eylül, Ankara.