Osmanlı Ceza Hukukunda Sarhoşluk Veren İçecekleri İçme Suçu ve Cezaları

Yıl 2019, , 739 - 757, 31.12.2019

Mehmet Koç

https://doi.org/10.33420/marife.517874

Cited By: 3

Öz

İslam ceza hukukunun büyük ölçüde tatbik edildiği Osmanlı ceza hukukunda şarap içme ve sarhoşluk suç olarak kabul edilmektedir. Hanefi mezhebinin, suçluya uygulanacak cezaları belirlemede ölçüt olan, şarap ve diğer içkiler ayırımı Osmanlı hukukunda da kendini göstermektedir. İslam hukukçularının büyük bir kısmına göre, içki içme suçu had suçları kapsamındadır. Dolayısıyla içki içene had cezası uygulanmalıdır. Diğer bir kısmına göre ise bu suç ta‘zir suçlarından biridir ve faile ta‘zir cezası uygulanmalıdır. İslam hukukçularının ihtilaf ettiği bu konuda Osmanlı ceza hukukunun tatbikatını görebileceğimiz mahkeme defterlerinde her iki görüşü destekleyecek örnekler görülmektedir. Bu kayıtlarda unsur ve ispat şartları oluşan içki içme suçuna bazen had cezası bazen de ta‘zir cezaları uygulanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, İçki İçme, Sarhoşluk, Had, Ta‘zir

The Crime of Drinking Alcoholic Beverages in the Ottoman Criminal Law and Its Punishments

Öz

Wine drinking and drunkenness was considered as a crime in the Ottoman criminal law which largely involved the practice of Islamic criminal law. The distinction between wine and other drinks that is the criterion of the Hanafi Sect for determining the punishments to be given to the convicted criminal was also seen in Ottoman law. According to the vast majority of Islamic legal experts, the crime of drinking is a hadd crime. Therefore, hadd punishment should be given to the person who drinks. According to some others, this is a ta’zir crime and the offender should receive ta’zir punishment. The court records that will show the practice of the Ottoman criminal law regarding this topic that is disagreed about by Islamic legal experts include examples that could support either of these two views. These records show that sometimes hadd and sometimes ta’zir punishments were sentenced for the crime of drinking with established elemental and evidential clauses.

Anahtar Kelimeler

Ottoman Empire, Alcohol Consumption, Drunkenness, Hadd, Ta’zir

Kaynakça

• Afyoncu, Erhan. "Nişancı". Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 33: 156-158. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
• Akçelik, Erhan. 39 Numaralı Mühimme Defteri'nin Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi (1-118) Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi, 2013.
• Akgündüz, Ahmed. Osmanlı Kânunnâmeleri ve Hukûkî Tahlilleri. 9 Cilt. İstanbul: Fey Vakfı Yayınları, 1992.
• Akman, Mehmet. Osmanlı Devleti’nde Ceza Yargılaması. İstanbul: Eren Yayıncılık, 2004.
• Âmir, Abdulazîz Musa. et-Ta‘zîr fi'ş-Şerî'ati'l-İslâmiyye. Kahire: Dâru'l-Fikri'l-Arabî, 1389/1969.
• Aslan, Nasi. "Klasik Dönem Ceza Kanunnâmeleri Bağlamında Osmanlı Hukukunun Şeriliği Üzerine". Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 3/2 (Temmuz 2003): 17-44.
• Avcı, Mustafa. Osmanlı Ceza Hukuku Genel Hükümler. 2. Baskı. Konya: Mimoza Yayınları, 2014.
• Avcı, Mustafa. Hukuk Tarihimizde Hapis. Ankara: Türkiye Adalet Akademisi Yayınları, 2014.
• Avcı, Mustafa. Türk Hukuk Tarihi. 6. Baskı. Konya: Atlas Yayınları, 2017.
• Avvâ, Muhammed Selim. fî Usûli'n-nizâmi'l-cinâi'l-İslâmî. Kahire: Dâru'n-Nahda, 1427/2006.
• Aydın, Mehmet. Türk Hukuk Tarihi. 9. Baskı. İstanbul: Beta Yayınları, 2012.
• Aydın, "Kanunnâmeler ve Osmanlı Hukuku'nun İşleyişindeki Yeri". Osmanlı Araştırmaları 24 (2004): 37-46.
• Aynî, Ebû Muhammed Bedreddin Mahmud b. Ahmed b. Musa. el-Binâye fî şerhi'l-Hidâye. Thk. Muhammed Ömer. 12 Cilt. Beyrut: Dâru'l-fikr, 1411/1990.
• Bardakoğlu, Ali. “Ceza”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 7: 470-478. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
• Bardakoğlu, Ali. “Had”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 14: 547-551. İstanbul: TDV Yayınları, 1996.
• Bardakoğlu, Ali. “Hapis”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi: 14: 54-64. İstanbul: TDV Yayınları, 1997.
• Bardakoğlu, Ali. “Garâmet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 13: 359-361. İstanbul: TDV Yayınları, 1996.
• Başoğlu, Tuncay. “Ta‘zîr”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 40: 198-202. İstanbul: TDV Yayınları, 2011.
• Baytimur, Suha Oğuz. 25 Numaralı Kalebend Defteri ( H.1205 / M. 1790-1791). Yüksek Lisans Tezi, Fırat Üniversitesi, 2005.
• Behnesî, Ahmed Fethi. el-Ukûbe fî fıkhi’l-İslâmî. Beyrut: Dâru’r-Râid el-Arabî, 1404/1983.
• Behnesî, es-Siyâsetü’l-cinâiyye fi’ş-şerîati’l-İslâmiyye. Beyrut: Dâru’ş-Şurûk, ts.
• Behnesî, el-Hamru ve’l-Muhaddarât fi’l-İslâm. Kâhire: Arabian Gulf Enst, 1424/2003.
• Bilmen, Ömer Nasuhi. Hukuk-ı İslâmiyye ve Istılâhâtı Fıkhiyye Kâmusu. 8 Cilt. İstanbul: Bilmen Yayınevi, 1976.
• Boynukalın, Mehmet. “Suç”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 37: 453-457. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
• Bozkurt, Nebi. "İçki". Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 21: 455-456. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
• Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmail. el-Câmi’u’s-sahîh. Thk. Muhammed Zübeyr Nasır. 9 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Minhâc, 1422/2001.
• Buhûtî, Mansur b. Yunus b. İdris. Keşşâfü’l-kınâ’ an metni’l-İknâ. Thk. Muhammed Emîn ed-Dinnâvî. 15 Cilt. Beyrut: Âlemü’l-Kütüb, 1419/1998.
• Debbağzâde Numan Efendi, Tuhfetü’s-sukûk. B.y.: y.y., ts.
• Dönmez, İbrahim Kafi. “Sarhoşluk”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 36: 141-145. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
• Ebû Dâvûd, Süleyman b. Eş’as b. İshak el-Ezdî. es-Sünen. Thk. İzzet Ubeyd ed-Deâs. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İbn-i Hazm, 1418/1997.
• Ebû Zeyd, Bekr b. Abdillah el-Hudûd ve’t-Ta‘zîrât. Riyad: Dâru’l- Asıme, 1416/1995.
• Ekinci, Ekrem Buğra. Osmanlı Hukuku Adalet ve Mülk. İstanbul: Arı Sanat Yayınevi, 2008.
• Esen, Hüseyin. İslam Hukukunda Mali Cezalar. İzmir: Yeni Akademi Yayınları, 2006.
• Gökbilgin, M. Tayyib. "Nişancı". İslâm Ansiklopedisi. 9: 299-302. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi,1964.
• Halebî, İbrahim b. Muhammed b. İbrahim. Mülteka’l-Ebhur. Thk. Vehbî Süleyman el-Ulbânî. B.y.: y.y., 1406/1985.
• Heyd, Uriel. Studies in Old Ottoman Criminal Law. London: Oxford University Press, 1973.
• İbn Ferhûn, Ebü’l-Vefa Burhaneddin İbrâhim b. Ali b. Muhammed. Tebsıratü’l-hükkâm fî usûli’l-akdiye ve menâhici’l-ahkâm. Thk. Cemal Muraşuli. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1391/1971.
• İbn Kayyım el-Cevziyye, Zâdu’l-meâd fî hedyi hayri’l-ibad. Thk. Şuayb Arnavut Abdulkadir Arnavut. 5 Cilt. Beyrut: Mektebetü’l-Menaru’l-İslâmiyye, 1414/1996.
• İbn Kayyım el-Cevziyye, Câmiu’l-fıkh. Thk. Yüsri es-Seyyid Muhammed. 7 Cilt. Mansûra: Dâru’l-Vefâ, 1421/2000.
• İbn Kudâme, Muvaffakuddîn Ebû Muhammed Abdullah b. Ahmed b. Muhammed. el-Muğnî. Thk. Abdullah b. Abdilmuhsin et-Türkî-Abdülfettah Muhammed el-Hulv. 15 Cilt. Riyad: Dâru Âlemi’l-Kütüb, ts.
• İbn Rüşd (el-Hafîd), Ebü'l-Velîd Muhammed b. Ahmed b. Muhammed. Bidâyetü’l-müctehid ve nihâyetü’l-muktesid. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1427/2006.
• İbn Teymiyye, Ebü'l-Abbas Takıyyüddin Ahmed b. Abdülhalim. Mecmûatü’l-Fetâvâ. Thk. Abdulkerim b. Abdurrahman el-Ğanim. 36 Cilt. Mansura: Dâru’l-Vefâ, 1426/2005.
• İbn Teymiyye, Ebü'l-Abbas Takıyyüddin Ahmed b. Abdülhalim. el-Hisbe fi’l-İslâm. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1424/2003.
• İbn Teymiyye, Ebü'l-Abbas Takıyyüddin Ahmed b. Abdülhalim. es-Siyâsetü’ş-şer'iyye fî ıslâhi’r-râi’ ve’r-rai’yye. Beyrut: Dârü İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1393/1973.
• İstanbul Kadı Sicilleri Bâb Mahkemesi 3 Numaralı Sicil. Trc. Rıfat Günalan. İstanbul: İSAM Yayınları, 2011.
• İstanbul Kadı Sicilleri Üsküdar Mahkemesi 1 Numaralı Sicil. Trc. Bilgin Aydın-Ekrem Tak. İstanbul: İSAM Yayınları, 2008.
• İstanbul Kadı Sicilleri Üsküdar Mahkemesi 1 Numaralı Sicil. Trc. Bilgin Aydın-Ekrem Tak. İstanbul: İSAM Yayınları, 2008.
• İstanbul Kadı Sicilleri Üsküdar Mahkemesi 2 Numaralı Sicil. Trc. Rıfat Günalan-Vildan Kemal-Özlem Altıntop- Hatice Ayyıldız Bahadır. İstanbul: İSAM Yayınları, 2010.
• İstanbul Kadı Sicilleri Üsküdar Mahkemesi 5 Numaralı Sicil. Trc. Yasemin Dağdaş-Zeynep Berktaş. İstanbul: İSAM Yayınları, 2010.
• İstanbul Kadı Sicilleri Üsküdar Mahkemesi 9 Numaralı Sicil. Trc. Kenan Yıldız İstanbul: İSAM Yayınları, 2010.
• İstanbul Kadı Sicilleri Üsküdar Mahkemesi 14 Numaralı Sicil. Trc. Nuray Güler. İstanbul: İSAM Yayınları, 2010.
• İstanbul Kadı Sicilleri Üsküdar Mahkemesi 56 Numaralı Sicil. Trc. Hilal Kazan-Kenan Yıldız. İstanbul: İSAM Yayınları, 2010.
• Karabulut, Emine. 42 Numaralı Rumeli Kazaskerliği ve Rumeli Sadareti Mahkemesi Defteri (H.1034-35/M.1625). Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, 2014.
• Karacan, Tuba Meryem. 101 No'lu Mühimme Defteri'nin Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi, 2010.
• Karataş, Osman. 3 Numaralı Mühimme Zeyli (176-351). Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, 2010.
• Kâsânî, Alâüddîn Ebû Bekir b. Mesûd. Bedâi‘u’s-sanâi’ fî tertîbi’ş-şerâi’. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabiyye, 1394/1974.
• Kavaklı, Sibel. 929/A Numaralı Nefy Defterinin (1826/1833) Transkrıpsiyon ve Değerlendirmesi. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Osman Paşa Üniversitesi, 2005.
• Kılınç, Ahmet. Mukayeseli Hukuk ve Hukuk Tarihinde Teşhir Cezası. Ankara: Adalet Yayınevi, 2014.
• Koç, Mehmet. Osmanlı Hukukunda Ta‘zir Suç ve Cezaları. Konya: Aybil Yayınevi, 2017.
• Köse, Saffet. “Osmanlıda Şer’î Cezalar”. İslâmiyat 2/4 (Ekim 1999): 23-32
• Kütükoğlu, Mübahat S. “Mühimme Defteri”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 31: 520-523. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Merğînânî, Ebü'l-Hasan Burhânüddîn Ali b.Ebî Bekr b. Abdilcelil. el-Hidâye şerhu Bidâyeti’l-mübtedî. Thk. Muhammed Adnan. 2 Cilt. Beyrut: Şeriketü Dâru’l Erkam, ts.
• el-Mevsûatü’l-fıkhiyye. “Cinâyet”. 16: 59-63. Kuveyt: Vizâretü'l-Evkaf ve'ş-Şuûni'l-İslâmiyye, 1409/1989.
• el-Mevsûatü’l-fıkhiyye. “Eşribe”. 5: 11-30. Kuveyt: 1406/1986.
• el-Mevsûatü’l-fıkhiyye. “Hudûd”. 17: 129-152. Kuveyt: 1410/1990.
• el-Mevsûatü’l-fıkhiyye. “Nefy”. 41: 118-132. Kuveyt: 1423/2002.
• el-Mevsûatü’l-fıkhiyye. “Sekr”. 25: 90-104. Kuveyt: 1412/1992.
• el-Mevsûatü’l-fıkhiyye. “Ta‘zîr”. 12: 254-287. Kuveyt: 1408/1988.
• Nesâî, Ebû Abdirrahman Ahmed b. Ali b. Şuayb. es-Sünenü’l-kübrâ. Thk. Abdülgaffar Süleyman Bündârî-Seyyid Kesrevî Hasan. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1411/1991.
• Oğuz, Mustafa. Girit (Resmo) Şeriyye Sicil Defterleri (1061-1067). Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, 2002.
• Rahman, Şahin. 22 Numaralı Mühimme Defteri'nin (981-1573) Transkripsiyon ve Değerlendirmesi. Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi, 2014.
• Remlî, Şemseddin Muhammed b. Ahmed b. Hamza el-Ensârî. Nihayetü’l-muhtâc ilâ şerhi’l-Minhâc. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1414/2003.
• Sakarya, Sevilay. 43 Numaralı Mühimme Defteri (H.988/M.1580) Transkripsiyon ve Değerlendirilmesi (s.1-108). Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi, 2014.
• Serahsî, Şemsü’l-Eimme Ebû Sehl Ebû Bekir Muhammed b. Ahmed. el-Mebsût. 31 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, ts.
• Sevici, Hatice. 54 Numaralı Konya Şer'iyye Sicili'nin (1-190) Değerlendirme ve Transkripsiyonu (1150-1152/1738-1740). Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, 2011.
• Sıddıkî, Abdurrahîm. el-Cerîme ve’l-ukûbe fi’ş-şerîatil İslâmiyye. Kahire: Mektebetü’n-Nahda, 1408/1987.
• Sofuoğlu, Hadi. İslam Hukukunun Uygulanması Açısından Manisa Şeriyye Sicilleri (1625-1650). Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, 2010.
• Şevkânî, Muhammed b. Ali Muhammed. Neylü’l-evtâr min esrâri Münteka’l-ahbâr. Thk. Ahmed Muhammed Seyyid. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kelimi’t- Tayyib, 1426/2005.
• Şeyhülislam Feyzullah Efendi. Fetâvâ-yı Feyziye. Trc. Süleyman Kaya. İstanbul: Klasik Yayınları, 2009.
• Şeyhülislam Yenişehirli Abdullah Efendi. Behcetü’l-fetâvâ. Trc. Süleyman Kaya- Betül Algın-Zeynep Trabzonlu-Asuman Erkan. İstanbul: Klasik Yayınları, 2011.
• Şirbînî, Şemsüddîn Muhammed b. el-Hatîb. Muğni’l-muhtâc ilâ ma‘rifeti meânî elfâzi’l-Minhâc. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, 1418/1997.
• Taştanova, Ayzada. İslam Ceza Hukukunda İçki İçme ve Sarhoşluk Haddi (Haddü'ş-Şürb ve Haddü's-Sükr) Ayırımı ve Hukuki Sonuçları. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, 2012.
• Tirmizî, Ebû İsa Muhammed b. İsa b. Sevre es-Sülemî. el-Câmi’u’s-sahîh. 2. Baskı. Thk. Ahmed Muhammed Şakir. 5 Cilt. Kahire: Mektebetü Mustafa Albani, 1398/1978.
• Tomar, Cengiz. “Müsâdere”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 32: 65-66. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Türcan, Talip. “Sürgün”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 38: 164-166. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• Udeh, Abdulkâdir. et-Teşrîu’l-cinâiyyi’l-İslâmi mukârinen bi’l-kânûni’l vad’i. 2 Cilt. Beyrut: Mektebetü Dâru’t-Türâs, 1426/2005.
• Uyanık, M. Zeki. İslam Hukukunda Hapis Cezası ve Hapishane. İstanbul: Hikmetevi Yayınları, 2017.
• Uyanık, “Batı ve Doğu Kültüründe Hapishane”. Mîzânü’l-Hak: İslami İlimler Dergisi. 4 (2017): 87-134.
• Ünal, Mehmet Ali. Osmanlı Müesseseleri Tarihi. İstanbul: Kardelen Yayınevi, 1998.
• Yıldırım, Mustafa. “İslam Hukukunda İçki İçme Suçu ve Cezası”. D.E.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi 13/14 (Aralık 2001): 31-52.
• Zeyla’î, Fahruddin Osman b. Ali b. Mihcen. Tebyînü’l-hakâik şerhu Kenzi’d-dekâik, 6 Cilt. Bulak: el-Matbaatu’l-Kübrâ el-Emîriyye, 1313/1897.
• 3 Numaralı Mühimme Defteri (966-968/1558-1560). Trc. Nezihi Aykut-İdris Bostan- Murat Cebecioğlu-Feridun Emecan-Mücteba İlgürel-Mehmet İpşirli-Cevdet Küçük-Özcan Mert-Abdülkadir Özcan-İlhan Şahin-Hüdai Şentürk-Mustafa Çetin Varlık. Ankara: BOADB Yayınları, 1993.
• 6 Numaralı Mühimme Defteri (972/1564-1565). Trc. Hacı Osman Yıldırım-Vahdettin Atik-Murat Cebecioğlu-Muhammed Safi-Mustafa Serin-Osman Uslu-Numan Yekeler. Ankara: BOADB Yayınları, 1995.
• 6 (II) Numaralı Mühimme Defteri (972/1564-1565). Trc. Hacı Osman Yıldırım-Vahdettin Atik-Murat Cebecioğlu-Muhammed Safi-Mustafa Serin-Osman Uslu-Numan Yekeler. Ankara: BOADB Yayınları, 1995.
• 7 (II) Numaralı Mühimme Defteri (975-976/1567-1569). Trc. Hacı Osman Yıldırım-Vahdettin Atik-Murat Cebecioğlu-Hasan Çağlar-Mustafa Serin-Osman Uslu-Numan Yekeler. Ankara: BOADB Yayınları, 1999.
• 85 Numaralı Mühimme Defteri (1040-1041/1630-1631). Trc. Hacı Osman Yıldırım-Vahdettin Atik-Murat Cebecioğlu-Ayhan Özyurt-Fuat Yavuz-Numan Yekeler. Ankara: BOADB Yayınları, 2002.