Abdullah b. Mesûd’un "Unuttuğu" İddia Edilen Meselelerin Tahlili

Yıl 2017, , 103 - 120, 30.06.2017

Taha Çelik

https://doi.org/10.33420/marife.591731

Cited By: 1

Öz

Bu makalede, Hanefî mezhebinin teşekkülünde önemli bir yeri olan Abdullah b. Mesud (ö. 32/652) hakkında ileri sürülen bir iddia konu edilmektedir. Abdullah b. Mesud, Hz. Peygamber’le (s.a) çokça vakit geçiren bir sahabidir. O’nun vefatında sonra Hz. Ömer döneminde Kûfe’ye görevlendirilmiş burada çeşitli ilim dallarının doğuşunda önemli rol oynamıştır. Hanefî mezhebi bu şehirde ortaya çıktığı için İbn Mesud’un aktardığı Kur’an ve Sünnet anlayışı Hanefî fıkıh ve sünnet anlayışının şekillenmesinde etkili olmuştur. Hanefîlerin fıkhî görüşlerinde ona sıklıkla atıfta bulunmaları muhaliflerini buna karşı bir savunma geliştirmeye sevk etmiştir. Bu bağlamda ortaya atılan iddialardan birisi Abdullah b. Mesud’un, Rasulullah’ın (s.a) bazı sünnetlerini unuttuğu ve bu sebeple ondan muhalif görüşler nakledildiği ithamıdır. Bu çalışmada, İbn Mesud’un unuttuğu söylenen meseleler üzerinden sözü edilen iddia tahkik ve tahlil edilmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Abdullah B. Mesud, Sünnet, Hanefî Mezhebi, İhtilaf, Fıkıh

An Analysis of the Issues That ‘Abdullah b. Mas‘ûd is Claimed to Have Forgotten

Öz

In our paper, we will examine a contested allegation against ʿAbdallah ibn Masʿûd (32/652) who has been crucial in the formation of Hanafi School. ʿAbdallah ibn Masʿūd is one of the companions who spent extensive time with Prophet Muhammed (pbuh). After the death of the Prophet (pbuh), he was assigned to Kufa by Caliph Omar and played a significant role in the birth of Islamic sciences. As the Hanafi School emerged in this geography, Qur'an and Sunnah understanding transmitted by ibn Masʿûd has been influential in shaping the perception of Hanafi fiqh and sunnah. The fact that scholars of Hanafi School have often referred to ibn Masʿūd in fiqh has led his opponents to develop a defense against it. In this context, one of the claims made is that Abdullah b. Mas‘ûd has forgotten some of the Prophet's (pbuh) hadiths and thus he is accused of transmitting dissenting narrations. In this article, authenticity of this allegation will be examined and analyzed on the basis of issues in which ibn Masʿūd is claimed to have forgotten.

Anahtar Kelimeler

ʿabdallah İbn Masʿûd, Sunnah, Hanafi School Of Law, Controversy, Fiqh

Kaynakça

• Abdürrezzâk, Ebu Bekir b. Hemmâm es-San’ânî, el-Musannef, thk. Habîbürrahmân el-A’zamî, el-Mektebetü’l-İslâmî, Beyrut 1403.
• Ahmed b. Hanbel, Ebu Abdillah Ahmed b. Muhammed eş-Şeybani, el-Müsned, , thk. Şuayb Arnavud, Müessesetür’r-Risâle, I. bs, 2001.
• Aliyyü’l-Kârî, Ebu’l-Hasan Nureddin Ali b. Sultan Muhammed, Mirkâtü’l-Mefâtîh Şerhu Mişkâti’l-Mesâbîh, Dâru’l-Fikr, Dımaşk, 2002.
• Aynî, Bedreddin Ebu Muhammed Mahmud b. Ahmed, Nuhabü’l-Efkâr Fi Tenkîhi Mebâni’l-Ahbâr Fi Şerhi Meâni’l-Âsâr, , thk. Seyyid Erşed el-Medenî, Dâru’l-Yüsr, Medine 2011.
• Aynî, Bedreddin Ebu Muhammed Mahmud b. Ahmed, Şerhu Süneni Ebî Dâvûd, thk. Ebu’l-Münzir Hâlit b. İbrahim, Mektebetü’r-Rüşd, Riyad 1999.
• Bakıllânî, Ebû Bekr Muhammed b. Tayyib b. Muhammed Basri, İ'cazü'l-Kur'ân, Dâru’l-Meârif, Mısır 1997.
• Bakıllânî, Ebû Bekr Muhammed b. Tayyib b. Muhammed Basri, el-İntisâr li’l-Kur’ân, Dâru İbn Hazm, Beyrut, Dâru’l-Feth, Amman, ty.
• Beyhakî, Ebu Bekr Ahmed b. el-Hüseyin b. Ali Beyhakî, Ma’rifetü’s-Sünen ve’l-Âsâr, I-VII, thk. Seyyid Kisrevî Hasan, Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiyye, 2010.
• Beyhakî, Ebu Bekr Ahmed b. el-Hüseyin b. Ali Beyhakî, es-Sünenü’l-Kübrâ, thk. Muhammed Abdulkadir Ata, Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiyye, Beyrut 1424/2003.
• Bezzâr, Ebu Bekr Ahmed b. Amr b. Abdülhalik el-Basri, el-Bahru’z-Zehhar Müsnedü’l-Bezzar, thk. Mahfûzurrahman Zeynullah, Müessesetü Ulûmi’l-Kur’ân, Beyrut, Mektebetü’l-Ulum ve’l-Hikem, Medine 1988-2009.
• Buhârî, Ebu Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm Cu’fî, el-Câmiu’s-Sahîh, Dâru’l-Erkam, Beyrut t.y.
• Buhârî, Ebu Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm Cu’fî, Raf’u’l-Yedeyn fi’s-Salât, Dâru İbn Hazm, Beyrut 1996.
• Cerrahoğlu, “Abdullah b. Mesûd", Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul 1988, I, 114-117.
• Dârekutnî, Ebu’l-Hasan Ali b. Ömer b. Ahmed, Sünenü’d-Dârekutnî, I-V, thk. Şuayb Arnaut, Müessesetü’r-Risâle, Beyrut 2004.
• Ebû Bekr İbnü'l-Arabî, Muhammed b. Abdullah b. Muhammed Meafiri, Ahkâmü'l-Kur'ân, thk. Muhammed Abdülkadir Ata, Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiyye, Beyrut ty.
• Ebu Ya’lâ, Ahmed b. Ali b. el-Müsenna el-Mevsılî (307/919), Müsnedu Ebî Ya’la el-Mevsılî, I-XIII, thk. Hüseyin Selim Esed, Dâru’l-Me’mûn li’t-Türâs, Dımaşk 1984.
• Esrem, Ebû Bekr Ahmed b. Muhammed b. Hânî el-Esrem et-Tâî, Nâsihu’l-Hadis ve Mensûhuh, thk. Abdullah Hamd el-Mansûr, yy. 1999.
• Gazâlî, Ebu Hamid Muhammed, el-Mustasfâ, Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiyye, Beyrut 1993.
• Hâkim en-Nîsabûrî, Ebu Abdillah İbnü’l-Beyyi Muhammed, el- Müstedrek ale’s-Sahihayn, Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiyye, Beyrut 1990.
• Hâzimî, Ebu Bekr Zeynüddin Muhammed b. Musa b. Hazim, el-İ’tibar fî Beyâni’n-Nâsih ve’l-Mensûh mine’l-Âsâr, Dâiretü’l-Maârifi’n-Nizamiyye, Haydarabad 1319.
• Humeydî, Ebu Bekir Abdullah b. Zübeyr b. İsa, el-Müsned, thk. Hasan Selim Esed, Dâru’s-Sekâ, Dımeşk 1996.
• Irâkî, Ebu’l-Fazl Zeynüddin Abdürrahim b. Hüseyin, Tarhu’t-Tesrîb fî Şerhi’t-Takrîb, Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, Beyrut ty.
• İbn Abdilhâdî, Ebû Abdullah Şemseddin Muhammed b. Ahmed, Tenkîhu't-Tahkîk fî Ehâdîsi't-Ta'lîk, thk. Sami b. Muhammed, Abdülaziz b. Nasır, Advâu’s-Selef, Ryad ty.
• İbn Abdilberr, Ebu Ömer Cemaleddin Yusuf b. Abdillah b. Muhammed Kurtubî Nemeri, et-Temhîd limâ fi’l-Muvatta mine’l-Meânî ve’l-Esânîd, thk. Mustafa b. Ahmed el-Alevî, Muhammed Abdülkebîr el-Bekrî, Vizâratü Umûmi’l-Evkâf ve’ş-Şuûni’l-İslâmiyye, Mağrib 1387.
• İbn Abdilberr, Ebu Ömer Cemaleddin Yusuf b. Abdillah b. Muhammed Kurtubî Nemeri, el-İstîâb fî Ma’rifeti’l-Ashâb, I-IV, thk. Ali Muhammed el-Bicâvî, Dâru’l-Cîl, Beyrut 1992.
• İbn Abidin, Muhammed Emin b. Ömer b. Abdülaziz ed-Dımaşki, Reddü’l-muhtar ale’d-Dürri’l-muhtar, Dârul-Fikr, Beyrut 1412/1992.
• İbn Ebi Şeybe, Ebu Bekir Abdullah b. Muhammed (235/849), el-Kitâbü’l-Musannef fi’l-Ehâdîs ve’l-Âsâr, I-VII, thk. Kemal Yusuf el-Hût, Mektebetü’r-Rüşd, Riyad 1409.
• İbn Hacer, el-İsâbe fî Temyîzi’s-Sahâbe, thk. Ali Muhammed Muavvız, Âdil Ahmed Mevcûd, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1415.
• İbn Hacer, el-İsâbe fî Temyîzi’s-Sahâbe, el-Metâlibu’l-Âliye bi Zevîdi’l-Mesânidi’s-Semâniye, by. ty.
• İbn Hazm, Ebu Muhammed b. Ali b. Ahmed b. Saîd Zahiri, el-Muhallâ, Dâru’l-Fikr, Beyrut ty.
• İbn Hıbbân, Ebu Hâtim Muhammed b. Hibban b. Ahmed et-Temîmî, Sahîhu İbn Hıbbân, thk. Şuab Arnaut, Müessesetür’r-Risâle, Beyrut 1988.
• İbn Huzeyme, Ebu Bekr Muhammed b. İshak b. Huzeyme es-Sülemi, Sahîhu İbn Huzeyme, I-IV, thk. Muhammed Mustafa el-’A’zamî, Mektebetü’l-İslâmî, Beyrut 1992.
• İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim, Te’vîlu Muhtelifi'l-Hadîs, el-Mektebetü'l-İslâmî, 1999.
• İbn Receb el-Hanbelî, Ebu’l-Ferec Zeynüddin Abdurrahman b. Ahmed, Fethü’l-Bârî Şerhu Sahih-i Buhârî, Mektebetü’l-Gurabai’l-Eseriyye, Medine 1417/1996.
• İbn Sa’d, Ebu Abdillah Muhammed b. Sa’d b. Meni’ ez-Zührî, et-Tabakâtü’l-Kübrâ, thk. Ziyad Muhammed Mansur, Mektebetü’l-Ulûm ve’l-Hıkem, Medine 1408.
• İbnü’l-Cârûd, Ebû Muhammed Abdullah b. Ali b. el-Cârûd, el-Müntekâ mine’s-Süneni’l-Müsnede, thk. Abdullah Ömer el-Bâverdî, Müessesetü’l-Kitâbi’s-Sekâfiyye, Beyrut 1988.
• İbnü’t-Türkmânî, Alaaddin b. Osman el-Mardînî, el-Cevheru’n-Nakî alâ Süneni’l-Beyhakî, Dâru’l-Fikr, yy, ty.
• Kadı Iyaz, Ebu’l-Fazl İyaz b. Musa b. İyaz el-Yahsubi, İkmalü’l-Mu’lim bi Fevâidi Müslim, thk. Yahyâ İsmail, Dâru’l-Vefa, Mısır 1998.
• Keşmîrî, Muhammed Enver Şah b. Muazzam, el-Arfü’ş-Şezî Şerhu Süneni’t-Tirmizî, Dâru İhyai’t-Türâsi’l-Arabî, Beyrut ty.
• Kudûrî, Ebu’l-Hüseyin Ahmed b. Ebî Bekr Muhammed b. Ahmed, et-Tecrîd, thk. Muhammed Ahmed Sirac, Ali Cum’a, Dâru’s-Selam, Kahire 2006.
• Luknovî, Ebu’l-Hasenat Muhammed Abdülhay b. Muhammed, Ta’likü’l-Mümecced ala Muvattai’l-İmam Muhammed, thk. Takiyyüddîn en-Nedvî, Dâru’l-Kalem, Dımeşk 1991.
• Mâzerî, Ebu Abdillah Muhammed b. Ali b. Ömer et-Temîmî, el-Mu’lim bi-Fevâidi Müslim, thk. Muhammed eş-Şazeli, el-Müessesetü’l-Vataniyye, Tunus 1988-1991.
• Makdisî, Ebû Abdullah Ziyaeddin Muhammed b. Abdilvahid b. Ahmed, es-Sünen ve’l-Ahkâm ani’l-Mustafa aleyhi ve Efdalü’s-Salât ve’s-Selâm, yy. ty.
• Menbecî, Ebu Muhammed Ali b. Zekeriyyâ, el-Lübâb fi’l-Cem’ Beyne’s-Sünne ve’l-Kitâb, thk. Muhammed Fazl Abdülazîz Murad, Dâru’l-Kalem, Dımaşk 1994.
• Mogoltay b. Kılıç, Alaaddin b. Abdillah el-Hanefî, Şerhu Süneni İbn Mâce el-İ’lâm bi Sünnetihî aleyhissalâtü ve’s-Selâm, I-V, Mektebetü Nizar, yy. Suud 1999.
• Mübarekpûrî, Ebu’l-Alâ Muhammed Abdurrahman, Tuhfetü’l-Ahvezî bi Şerhi Câmii’t-Tirmizî, I-X, Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiyye, Beyrut ty.
• Mübarekpûrî, Ebu’l-Alâ Muhammed Abdurrahman, Mir’âtü’l-Mefâtîh Şerhu Mişkâti’l-Mefâtîh, İdâratu’l-Buhûsi’l-Ilmiyye ty.
• Müslim, Ebu’l-Hüseyin el-Kuşeyri en-Nisaburi Müslim b. el-Haccac, Sahih, Dâru’t-Taybe, Riyad 2006.
• Nevevî, Ebu Zekeriyya Muhyiddin Yahya b. Şeref b. Mûrî, el-Mecmû’ Şerhu’l-Mühezzeb, Dâru’l-Fikr, Beyrut ty.
• Pezdevî, Ebu’l-Yüsr Muhammed b. Muhammed b. Hüseyin, Usûlü’l-Pezdevî/Kenzü’l-Vusûl ilâ Ma’rifeti’l-Usûl, Matbaatü Câvit, Karaçi ty.
• Serahsî, Ebu Bekr Şemsüleimme Muhammed b. Ahmed b. Sehl, el-Usûl, I-II, Dâru’l-Ma’rife, Beyrut ty.
• Serahsî, Ebu Bekr Şemsüleimme Muhammed b. Ahmed b. Sehl, el-Mebsût, Dâru’l-Ma’rife, Beyrut 1993.
• Suyutî, Ebu’l-Fazl Celaleddin Abdurrahman b. Ebî Bekr, el-İtkân fî Ulûmi’l-Kur’ân, thk. Muhammed Ebu’l-Fazl İbrahim, yy, Kahire 1974.
• Şâfiî, Ebu Abdillah Muhammed b. İdris b. Abbas, el-Ümm, I-VIII, Dâru’l-Ma’rife, Beyrut 1990.
• Taberânî, Ebu’l-Kâsım Süleyman b. Ahmed b. Eyyub el-Lahmî, el-Mu’cemu’l-Kebir, I-XXV, thk. Hamdi Abdülmecid Selefi, Mektebetü İbn Teymiye, Kahire ty.
• Tahavî, Ebu Cafer Ahmed b. Muhammed b. Selame el-Ezdî, Şerhu Müşkili’l-Âsar, thk. Şuayb Arnaut, Müessesetü’r-Risâle, Beyrut 1994.
• Tahavî, Ebu Cafer Ahmed b. Muhammed b. Selame el-Ezdî, Şerhu Meâni’l-Âsâr, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 2006.
• Tirmizî, Ebu İsa Muhammed b. İsa b. Sevre es-Sülemî, es-Sünen, Mektebetu’s-Selefiyye, Kahire 1964.
• Yaman, Ahmet, “Abdullah b. Mes’ûd’un Hanefî Mezhebinin Oluşumundaki Rolü: Bir Genel Kabulün Buhârî ve Müslim Rivâyetleri Çerçevesinde Gözden Geçirilmesi", Marife: Bilimsel Birikim, Konya 2004, cilt: IV, sayı: 2, s. 7-26.
• Zeylaî, Ebu Muhammed Cemâlüddîn Abdullah, Nasbu’r-Râye li Ehâdîsi’l- Hidâye, I-IV, thk. Muhammed Avvâme, Müessesetü’r-Reyyân, Beyrut 1997.