İsmet-i Enbiya İlkesinin Kur’an’a Aykırı Yorumlanması ve Bunun Sebep Olduğu İtikadî Problemler

Yıl 2019, , 637 - 659, 31.12.2019

Mehmet Emin Günel

https://doi.org/10.33420/marife.632646

Cited By: 1

Öz

Kur’an’da zikri en fazla geçen meseleler, dinin asılları olarak isimlendirilen inanç konularıdır. İnanç konularının esas, sosyal ve bireysel yaşamı düzenleyen normların bu esaslara dayanan teferruatlar olması sebebiyle, inanç konularındaki sapmalar, etkilerini doğrudan fert ve toplum yaşamında hissettirecektir. Asırlar boyunca insanlığın gündemini meşgul eden inanç problemlerinden biri de, insanüstü bir doğaya sahip oldukları iddia edilen kişilere isnat edilen ve birçok insanın yaşamını etkileyen, Kur’an’ın temel inanç esaslarına aykırı söylem ve davranışlardır. Oysa bu insanlardan hiçbiri peygamberlerden üstün değildir. En önemli amaçlarından biri, insanları sahih bir inanca davet etmek olan Kur’an’ın, bu konudaki ölçüleri, kıssalarını aktardığı peygamberlerin hayatlarında verdiğini düşünmekteyiz. Kıssası anlatılan her peygamberin hikâyesi içinde uyarılmalarına sebep olan en az bir davranışına dikkat çekilmesinden hareketle, peygamberlerde olması gerekli görülen ismet sıfatının, mutlak olmayıp, sınırlı olduğunu bilmek, inanan kesimler arasında daha çok rastlanılan istismarların azalmasına katkı sağlayacaktır. Bu sebeple, Kur’an’a aykırı masumiyet algısının, sosyolojik ve bireysel alanlarda yanlış kabullerin ortaya çıkmasındaki etkisi, dünü ilgilendirdiği gibi, bugünü ve yarını da ilgilendirmektedir.
Bu çalışmada ismet-i enbiya ilkesi; peygamberlerin masumiyetinin Kur’an kaynaklı bir ilke olup olmadığı ve mutlak ismet anlayışının istismarıyla güçlenen inanç problemleri yönüyle ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kur’an, İsmet-i Enbiya, Masumiyet, Te'vil, Kelam Ekolleri

The Interpretations of the Tenet of the Prophets’ Innocence in Conflict with The Qur’ān and The Creedal Problems Caused by It

Öz

The most frequently mentioned issues in the Qur'an are beliefs, which are called the origins of religion. Since belief issues are the norms that regulate social and individual life, and deviations based on these principles, deviations in belief issues will make their effects felt directly in individual and community life.
One of the belief problems that have occupied the agenda of humanity for centuries is the alleged superhuman’ discourse and behavior contrary to the fundamental beliefs of the Qur'an. Yet none of these people are superior to the prophets. We believe that the Qur'an, one of the most important aims of which is to invite people to a true faith, gives the measures of this issue in the life stories of the prophets.
In the story of each prophet described in the parable, at least one of the behaviors of the prophets caused them to be warned. Therefore, the adjective of ismet which is required to exist in the prophets’ identities is not absolute but limited. That belief will help to reduce the abuse about this issue among the believers.
For this reason, the effect of the perception of innocence contrary to the Qur'an in the emergence of false acceptances in sociological and individual fields is of interest to today and tomorrow as well as yesterday.
In this study, the principle of innocence of prophet; whether it is a principle originated from the Qur'an and the problems of faith strengthened by the exploitation of absolute innocence understanding will be discussed.

Anahtar Kelimeler

Quran, Innocence of Prophet, Innocence, Interpretation, Kalam Schools

Kaynakça

• Aclûnî, İsmail b. Muhammed b. Abdulhâdi. Keşfu’l-hafâ ve müzilu’l-ilbâs amma iştehere mine’l-hadisi ala elsineti’n-nas. Tashih. Muhammed Abdülaziz Halidi. 2 Cilt. Beyrut: Darü’l- Kütübi’l-İlmiyye, 1997.
• Ahatlı, Erdinç. Peygamberlik ve Hz. Muhammed’in Peygamberliği. Ankara: DİB Yayınları, 2007.
• Ak, Murat. “Şair Kelâmının Hz. Peygamber’in Zikri ile Değer Kazanması”. İslâm ve Sanat Tartışmalı İlmî Toplantı 07-09 Kasım 2014 (2015): 241-253.
• Ak, Murat. Şair ve Peygamber Na’t Geleneğinde Hz. Peygamber İmgesi. İstanbul: Ketebe, 2018.
• Akarsu, Adem. Din Toplum İlişkileri Bağlamında Kutlu Doğum Faaliyetleri. Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, 2010.
• Aksoy, Hasan. “Eski Türk Edebiyatında Mevlidler”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 5/9 (2007): 323-332.
• Aksoy, Hasan. “Mevlid: Türk Edebiyatı”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 29: 482-484. Ankara: TDV Yayınları, 2004.
• Akyürek, Yunus. “Cahiliye Dönemi Mekke Toplumunun Hz. Peygamber’in Nübüvvetine İlişkin İntibaları”. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7 (2015): 55-72.
• Albayrak, Nurettin. Dini Türk Halk Hikâyelerinden Geyik, Güvercin ve Deve Hikâyeleri. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, 1993.
• Alıcı, Gülcan Tanıdır. Mar’aşî Kurrâ-Zâde Nâdirî (Hayatı, Edebi Şahsiyeti ve Eserleri). Kahramanmaraş: y.y., 2009.
• Ali el-Kârî, Nûrüddîn Alî b. Sultân Muhammed. el-Masnu‘ fi Ma‘rifeti Hadisi’l-Mevdu‘. Thk. Abdülfettah Ebû Gudde, 5. Baskı. Beyrut: Daru’l-Beşairi’l-İslamiyye, 1994.
• Aşkar, Ömer Süleyman. er-Resul ve’r-Risalat. 4. Baskı. Küveyt: Daru’n-nefais, 1989.
• Ateş, Ahmet. Vesiletün-Necat Mevlid. Ankara: Kılıç Yayınları, 1954.
• Aydın, Mehmet. “Beşairü’n-Nübüvve”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 5: 549-550. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1992.
• Aymutlu, Ahmet. Süleyman Çelebi ve Mevlid-i Şerif. Ankara: MEB Yayınları, 1995.
• Aynî, Bedruddin Ebu Muhammed Mahmud b. Ahmed. Umdetü’l-kârî şerh-u sahih-i Buhârî. 16 Cilt. Beyrut: Daru’l-Fikr, 1997.
• Azimli, Mehmet. Siyeri Farklı Okumak. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2010.
• Bakırcı, Selami. Mevlid Doğuşu ve Gelişmesi. Akademik Araştırmalar Yay, 2003.
• Beyazıdî, Molla Musa el-Celâlî. Feyzu’l-Kadîr el-Mübdî Şerhu’l-Mevlidi’l-Küdrî (Şerh-u Mevlid-i Ertuşî). İstanbul: Şenyıldız Yayınları, 2010.
• Beyhakî, Ebu Bekir Ahmed b. Hüseyin. Delâilü’n-Nübüvve ve Marifeti Ahvâli Sahibi Şeria‘. Talik-tahriç. Abdu’l-Mu‘tî Kalacî. 7 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1408/1988.
• Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmâil. el-Câmiu’s-Sahîh. Thk. Muhammed Fuad Abdulbâkî. 4 Cilt. Kahire: Matbaatü’s-Selefiyye, 1400.
• Ceyhan, Adem. “Süleyman Nahîfî, Mevlîdü’n-Nebi Mesnevîsi”. A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 14 (2000): 89-141.
• Çap, Sabri. “Gülün Yaratılışı ve Hz. Peygamber’le İlişkisi Özelinde Uydurma Rivayet Algısı”. Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi 28/1 (2018): 259-297.
• Demirayak, Kenan. “Kasîdetü’l-Bürde”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 24: 566-568. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
• Demiryürek, Erol. Hz. Peygamber’in Doğumu İle İlgili Rivayetlerin Değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, 2001.
• Derveze, İzzet. Kur’an’a Göre Hz. Muhammed’in Hayatı. Trc. Mehmet Yolcu, 3 Cilt. İstanbul: Yöneliş Yayınları, 1995.
• Devellioğlu, Ferit. Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Ankara: Aydın Kitabevi Yay., 2000.
• Durmuş, İsmail. “Mevlid: Arap Edebiyatı”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 29: 480-482. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2004.
• Durmuş, İsmail. “Şiir”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 39: 144-147. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2010.
• Ebû Nuaym, Ahmed bin Abdullah b. İshak el-İsfahanî. Delâilü’n-nübüvve. Thk. Abbas Abdulberr ve Muhammed Derrâs Kalâcî. 2 Cilt. Küveyt: Daru’n-Nefâis, 1986.
• Efe, Adem. “Türk Toplumunda Mevlid Merâsimlerinin Yeri ve Fonksiyonları (Isparta ve Çevresi Örneği)”. DEÜİFD 29 (2009): 9-30.
• Ekinci, Ramazan. “Diyarbakırlı Re’fet‘in Mevlidi”. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 9/1 (2011): 187-220.
• Erçetin, Ahmet. Rivâyetler ve Farklı Yorumlar Işığında Rahip Bahîra Olayı. Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi 2008.
• Ersoy, Mehmet Akif. Safahat. 2. Baskı. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 1992.
• Erul, Bünyamin. “Hz. Peygamber’in Risalet Öncesi Hayatına Farklı Bir Yaklaşım”. Diyanet İlmi Dergi (Hz. Muhammed Özel Sayısı), 2000: 33-66.
• Erul, Bünyamin. “Uydurma Rivayetlerde Peygamber Tasavvuru”. İslam’ın Anlaşılmasında Sünnetin Yeri ve Değeri Kutlu Doğum Sempozyumu (2001). 419-435. Ankara: TDV yay., 2003.
• Hâkim, Ebû Abdillah Muhammed b. Abdillah en-Nisâbûrî. el-Müstedrek ale’s-Sahihayn. 6 Cilt. Beyrut: Daru’l-Marife, 1998.
• Halebî, Ali b. Burhanuddin. es-Siyerü’l-halebiyye fi sireti’l-emini’l-me’mun. 3 Cilt. Beyrut: Daru’l-Marife, 1400.
• Hamîdullah, Muhammed. İslam Peygamberi. Trc. Salih Tuğ. 2 Cilt. İstanbul: İrfan Yayımcılık, 2003.
• Hanbel, Ahmed b. Müsned. 2. Baskı. Thk. Şuayb Arnavut v.dğr. 50 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-risale, 1999.
• İbn Cevzî, Abdurrahmân b. Ali Ebu’l-Ferec. Kitâbu’l-Mevzuât. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1995.
• İbn Hacer el-Heytemî, Şihâbüddîn Ahmed. en-Ni‘metü’l-Kübrâ ‘ale’l-‘âlem fî Mevlidi Seyidi Veledi Âdem. İstanbul: Salah Bilici Kitabevi, ts.
• İbn Hacer, Ahmed b. Ali b. Hacer el-Askalânî. Fethü’l-Bârî bi Şerh-i Sahihi’l-Buhârî. 16 Cilt. Beyrut: Daru’l-Fikr, 2000.
• İbn Hişâm, Ebû Muhammed Cemâlüddîn Abdülmelik. es-Sîretü’n-nebeviyye. Thk. İbrahim el-Ebyari, Abdulhafız Şelebi, Mustafa es-Saka. 2 Cilt. Mısır: el-Halebî Baskısı, 1375/1955.
• İbn Kesîr, Ebû’l-Fidâ İsmail b. Ömer. el-Bidâye ve’n-Nihâye. 14 Cilt. Beyrut, 1966.
• İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem. Lisânu’l-arab. Daru’l-Marife, ts.
• İbn Sa’d, Ebû Abdillah Muhammed b. Sa’d el-Basrî el-Bağdadi. et-Tabakâtü’l-kübrâ. 8 Cilt. Beyrut: Dar-u Sadr, ts.
• İsfahanî, Ebû Nuaym Ahmed b. Abdullah. Delâilü’n-nübüvve. Thk. Muhammed Derrâs Kalâcî- Abdulberr Abbas. 2 Cilt. Daru’n-nefâis, 1986.
• Kabaklı, Ahmet. Türk Edebiyatı. 2 Cilt. İstanbul: Türk Edebiyatı Vakfı Yayınları, 2006.
• Kâdî İyâz, Ebü’l-Fazl İyâz b. Mûsâ b. İyâz, eş-Şifâ bi-taʿrîfi hukûki’l-Muṣṭafâ, Şifa-i Şerif Tercümesi. Trc. Naim Erdoğan-Hüseyin S. Erdoğan. İstanbul: Bedir yayınevi, ts.
• Kasır, Hasan Ali. Gündönümünde Yaşamak. İstanbul: Denge yayınları, 1995.
• Kasır, Hasan Ali. Peygamber Şiirleri. İstanbul: Denge yayınları, 1997.
• Kastallânî, Ahmed b. Muhammed. el-Mevâhibu’l-ledünniye bi’l-minahi’l-Muhammediyye. Thk. Memmun b. Muhyiddin el-Cennan. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübü’l-İlmiyye, 1996.
• Kastallânî, Ahmed b. Muhammed. İrşâdü’s-sâri. 10 Cilt. Mısır: Matbaatü’l-Kübra el-Emiriyye, 1323.
• Kaya, Mahmut. “Bûsîrî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 6: 468-470. İstanbul: TDV Yayınları, 1992.
• Kılavuz, A. Saim. “Mevlid’in Akaid ve Kelâm Açısından Analizi”. Uluslararası Mevlid Sempozyumu. Ed. Bilal Kemikli-Osman Çetin, 292-300. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2010.
• Kurt, Ali Osman. “Süleyman Çelebinin Vesiletü’n-Necat İsimli Eserinin Mitolojik Açıdan Değerlendirilmesi”. Süleyman Çelebi ve Mevlid: Yazılışı, Yayılışı ve Etkileri. Ed. Mustafa Kara-Bilal Kemikli. 156-170. Bursa: Osmangazi Belediyesi Yay., 2007.
• Kutluay, İbrahim. Sünnet’e Göre Kutsiyet. İstanbul: Çıra Yayınları, 2010.
• Mehdî, Rızkullah Ahmed. es-Siretü’n-nebeviyye fi davi‘l-masadiri’l-asliyye: Dirasetün Tahliliyye. Riyad: Merkezi Melik Faysal li’l-Buhusi ve’d-Dirasati’l- İslâmiyyi, 1996.
• Müslim, Ebû’l-Huseyn Müslim b. el-Haccâc. el-Câmiu’s-Sahîh. Nşr. M. Fuad Abdülbâkî. 2. Baskı. 3 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• Nevevî, Muhyiddin. el-Minhâc Şerhu Sahih-i Müslim. 4. Baskı. 16 Cilt. Beyrut: Daru’l-Marife, 1997.
• Okiç, M. Tayyip. “Çeşitli Dillerde Mevlidler ve Süleyman Çelebi Mevlidinin Tercümeleri”. Atatürk Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi Dergisi 1 (1976): 17-78.
• Özel, Ahmet. “Mevlid”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 29: 475-478. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2004.
• Özer, Ahmet. Türk Edebiyatında Naatler. İzmir: Kaynak Kültür Yayın Grubu, 2008.
• Özşenel, Mehmet. “İlk Yaratılan Varlık Konusundaki Rivayetler”. Divan 1 (1998), 171-189.
• Pekolcay, Necla. “Mevlid”. İslam Ansiklopedisi (İA). İstanbul: Meb, 1993.
• Pezdevî, Sadrü’l-İslâm Ebü’l-Yüsr Muhammed b. Muhammed. Ehl-i Sünnet Akaidi. Trc. Şerafeddin Gölcük. 2. Baskı. İstanbul: Kayıhan yay., 1988.
• Suyûtî, Celaleddin Ebu’l-Fazl Abdurrahman b. Kemaleddin. el-Hasâisü’l-kübrâ. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1985.
• Suyûtî, Celaleddin Ebu’l-Fazl Abdurrahman b. Kemaleddin. Husnu’l-maksad fi ameli’l-mevlid. Thk. Mustafa Abdulkadir Ata. Beyrut: Daru’l-Kütübü’l-İlmiyye, 1985.
• Şâmî, Muhammed b. Sâlih, Subulü’l-hudâ ve’r-reşâd fî sîret hayri’l-ibâd ve zikri fedâilihî ve ahvâlihî fil-mebde’ ve’l-meâd. 12 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1993.
• Şiblî, Mevlâna-Nedvi, Süleyman. Asr-ı Seâdet (İslâm Tarihi). Trc. Ömer Rıza Doğrul. 10 Cilt. İstanbul, 1928.
• Şirin, Mustafa. er-risâletü’l-Ahmediyye fi’l-velâdeti’l-Muhammediyye- Mevlidin Transkripsiyonlu Metni. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Osman Paşa Üniversitesi, 2007.
• Teftâzânî, Sa‘deddin. Şerhu’l-akâid. Trc. Süleyman Uludağ. Ankara: Dergâh yay., 1991.
• Timurtaş, Faruk Kadri. Mevlid. İstanbul: M.E. Basımevi, 1970.
• Tirmizî, Muhammed b. İsa Ebû İsa. Sünenü’t- Tirmizî. 2. Baskı. Thk. Ahmed Muhammed Şakir v.dğr. 5 Cilt. Mısır: Mektebetü ve matbaatü Mustafa el-Bâbî, 1395/1975.
• Tuzcu, Recep. Hz. Peygamberle İlgili Bazı Halk İnanışlarının el-Hasâisü’l-Kübrâ’daki Dayanakları. Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi, 2002.
• Uludağ, Süleyman. “Süleyman Çelebi’nin İnanç ve Fikir Dünyası”. Süleyman Çelebi ve Mevlid: Yazılışı, Yayılışı ve Etkileri. Ed. Mustafa Kara-Bilal Kemikli. 182-209. Bursa: Osmangazi Belediyesi Yay., 2007.
• Umerî, Ekrem Ziya. es-Sîretü’n-nebeviyyetü’s-sahîha. 7. Baskı. 2 Cilt. Medine: Mektebetü’l-ulum ve’l-hikem, 1415/1994.
• Uzun, Mustafa. “(Kudsiyyetü’l-Ahbar fî Mevlid-i Ahmedi’l-Muhtâr) Mevlid Edebiyatında Önemli Bir Son Devir Şairi: Mehmed Fevzi Efendi ve Mevlidleri”. MÜİFD 2 (2007): 87-128.
• Yanmış, Mehmet. Bursa Dini Hayatında Süleyman Çelebi’nin Vesiletü’n-Necat Adlı Şiirinin Etkilerinin Araştırılması. Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi, 2010.
• Yavuz, Salih Sabri. “Kelâm’da Efdaliyyet Meselesi ve İbn Kemal’in “Efdaliyyetu Muhammed” Risalesi”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 5/4 (Ocak 2005): 147-185.
• Yazar, Sadık. “Cismî ve Mevlidi”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 1/2 (2008): 448-478.
• Yazır, M. Hamdi. Hak Dini Kur’an Dili. Sadeleştiren. İsmail Karaçam. 9 Cilt. Hikmet Yayınları, 1992.
• Yeniterzi, Emine. Divan Şiirinde Na’t. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1993.
• Yeniterzi, Emine. Türk Edebiyatında Na’tlar. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1993.
• Yıldırım, Enbiya. Hadis Problemleri. 2. Baskı. İstanbul: Rağbet yay., 2001.
• Yücedoğru, Tevfik. “İnanç Esasları Açısından Vesiletü’n Necat”. Süleyman Çelebi ve Mevlid: Yazılışı, Yayılışı ve Etkileri. Ed. Mustafa Kara-Bilal Kemikli. 210-218. Bursa: Osmangazi Belediyesi Yay., 2007.
• Zürkânî, Muhammed b. Abdulbâki b. Yusuf el-Mısrî. Şerhu Mevâhibu’l-ledünniye bi’l-minahi’l-Muhammediyye. Thk. Muahammed Abdulaziz el-Halidî. 12 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübü’l-İlmiyye, 1996.