Hasankeyf Mardinike Külliyesi Kalıntılarının Sağlamlaştırılması Ve Su Altında Korunmasına Yönelik Uygulama Çalışmaları

Yıl 2019, Cilt: 13 Sayı: 1, 30 - 51, 23.04.2019

Mesut Yılmaz Bekir Eskici Mevlüt Eliüşük M. Serdar Akgönül Yaşar Selçuk Şener

Öz

Baraj yapımları gibi büyük
imar-inşa faaliyetleri, alanda kalan kültürel mirasın korunmasını her zaman
olumsuz yönde etkilemektedir. Bu durumdaki tarihi ve kültürel mirasın yerinde
saklanması/korunması/kurtarılması, olumsuz etkilerin azaltılması için korumaya
yönelik çeşitli müdahalelerin yapılmasını zorunlu kılmaktadır. Ilısu Barajı ve
Hidroelektrik Santralı (HEPP) Projesi’nin rezervuar alanında kalacak olan
Hasankeyf’te, sürdürülen kurtarma kazılarında, 2008-2010 yılları arasındaki
kazı çalışmaları ile ortaya çıkarılan Mardinike Külliyesi kalıntılarında
yapılan çalışmalar da bu tür sorun ve çözüm çabalarına örnek oluşturmaktadır.
Bu makalede, su altında koruma projesi kapsamında Mardinike Külliyesi
kalıntıları üzerinde gerçekleştirilen çalışmalar,  yapı malzemelerinin incelenmesi, kalıntılarda
korunma sorunlarının tespit edilmesi ve su altında korunabilmesi için uygulanan
restorasyon ve korumaya ilişkin müdahaleler detaylı olarak ele alınmıştır.
Çalışmamız, ileriki süreçlerde, benzer biçimde yok olma tehdidi altında kalan
tarihi ve kültürel mirasın kurtarılması çalışmalarına katkı sunma amacı
taşımaktadır; ayrıca barajın ekonomik ömrünün sona ermesinden sonra Mardinike
Külliyesi kalıntılarının geri kazanılmasına yönelik çaba gösterecek gelecekteki
araştırmacılar tarafından yapılacak bilimsel araştırmalar için de kaynak teşkil
edecektir.

Anahtar Kelimeler

Barajlar, Kültürel Miras, Hasankeyf, Mardinike Külliyesi, Su Altında Koruma, restorasyon

Kaynakça

• Ahunbay, Z., “Hasankeyf’in Korunması/ Anıtların Taşınmasıyla İlgili Sorunlar”, Gap Bölgesi’nde Kültür Varlıklarının Korunması, Yaşatılması ve Tanıtılması Sempozyumu, 01 – 05 Haziran 1998, Şanlıurfa, Ankara, 2000, s. 325- 335.
• Akgönül, M.S. ve Eliüşük, M., “Hasankeyf imam Abdullah zaviyesi konservasyon ve restorasyon çalışmaları”, Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi, cilt: 6, sayı: 2/1, 2016, s.193-227.
• Akyol, A., Batman, Hasankeyf Cami-U Mardinike Yapi Malzeme Analizi Raporu, (Yayınlanmamış Rapor), KA BA, Eski Eserler Koruma ve Değerlendirme Mimarlık Ltd., 53s. , Ankara, 2008.
• Arisoy, Y., Hamamcioğlu-Turant, M., Nuhoğlu, A. ve Erturan, P. E., , " Protectıon Of Archaeologıcal Remaıns In Yortanlı Dam Lake ", 6TH Internatıonal Conference On Dam Engıneerıng, 15-17 February 2011, Lisbon, 2011, 153-166.
• Eskici, B. “Side Liman hamamı Sıva ve Duvar Resimleri Koruma Çalışmaları”, 24-28 Mayıs 2004, Konya, 20. Arkeometri Sonuçları Toplantısı, Ankara, 2005, s. 27-37.
• Eskici, B., , Batman Hasaneyf Cami-Ü Mardinike Malzeme Koruma Raporu, (Yayınlanmamış Rapor), KABA, Eski Eserler Koruma ve Değerlendirme Mimarlık Ltd., 11s. Ankara, 2008.
• Eskici, 2008, Eskici, B. - Akyol, A.A. – Kadıoğlu, Y. K., “Hasankeyf Zeynel Bey Kümbeti Yapı Malzeme Analizleri ve Koruma Sorunları”, Türk Arkeoloji ve Etnografya Dergisi, Sayı 8, Ankara, 2008, s.15 – 30.
• Eskici, B. – Şener, Y.S – Akyol, A.A. – Kadıoğlu, Y. K., “Balat İlyas Bey Külliyesine Ait Özgün Malzemelerin Korunmasına Yönelik Araştırma Ve Uygulama Çalışmaları”, Balat İlyas Bey Külliyesi/İlyas Bey Complex, İstanbul, 2011, s. 187 – 198.
• Eskici, B., “Demre Aziz Nikolaos Kilisesi Malzeme Sorunları ve Koruma Önerileri”, Aziz Nikolaos Kilisesi Kazıları, Edt. S. Doğan- E. Fındık, Homer Yayın Evi, İstanbul, 2018, s. 465 – 488.
• Hamamcioğlu-Turant, M., Arisoy, Y., Nuhoğlu, A., ve Erturan, P. E., , " Protectıon Of Archaeologıcal Remaıns In The Yortanlı Dam Reservoır In Turkey", International Journal of Architectural Heritage, 7: 653–672, 2013.
• Küçükkaya, A.G., Taşların Bozulma Nedenleri Koruma Yöntemleri, İstanbul, 2004.
• Nardi, R., " The Conservation of Zeugma ", VIII. Conference of the International Committee for the Conservation of Mosaics (Iccm), 29 October - 3 November 2002, Thessaloniki, 2005, s. 331-346.
• Nardi, R. and Schneider, K., " Site Conservation during the Rescue Excavations", Excavations at Zeugma, Conducted by Oxford Archaeology, Los Altos, Calıfornıa, 2013, s. 55-70.
• Sevgi, S., Murat, Ç. ve Yılmaz, M., “Hasankeyf Zeynel Bey Türbesi’nin Koruma Ve Kurtarma (Taşıma) Projesi”, Kargir Yapılarda Koruma Ve Onarım Semineri IX Bildirileri, 05-06 Aralık 2017, İstanbul, 2017, s. 10- 37.
• Şener, Y. S, "Türkiye'de Arkeolojik Alanlarda Mozaiklerin Korunma(ma)sı: Karar, Yöntem ve Uygulama Açısından Bir İnceleme", AIEMA TÜRKİYE, IV. Uluslararası Türkiye Mozaik Sempozyumu Bildirileri Geçmişten Günümüze Mozaik Köprüsü (Gaziantep, 6-10 Haziran 2007). Bursa, 2008, s. 191-195.
• Şener, Y. S.,“Arkeolojik Alanda Yapı Malzemelerinin Korunması: Temel Yaklaşımlar, Yöntem ve Uygulama Biçimleri”, Orhan Bingöl’e 67. Yaş Armağanı, Ankara, 2013, s.611-624.
• Şener, Y.S.,“Ani Şehir Surları, Korunma Sorunları Ve Çözüme Yönelik Öneriler”, Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Sanat Tarihi Araştırmaları, Kültürel Kimlikte Gelenek, Çeşitlilik ve Değişim 9.10, (Prof.Dr. Hakkı Acun Armağanı), Ankara, 2014, 977-990.
• Türer, A., Zeynelbey Türbesi temeli ve Külliye kalıntılarının yerinde korunması değerlendirme raporu , (Yayınlanmamış Rapor) ER-BU İnşaat Ticaret A.Ş., 11s. Ankara, 2016.
• Uluçam, A. ve Eliüşük, M.“Hasankeyf kazıları 2004-2017”, Batman Müzesi Ilısu Barajı Kurtarma Kazıları, Batman, 2018, s.263-290.
• Uluçam, A., “Hasankeyf’teki Kültürel Mirasın Bugünkü Durumu”, XX. Uluslararasi Ortaçağ Ve Türk Dönemi Kazilari Ve Sanat Tarihi Araştirmalari Sempozyumu Bildirileri, 02-05 Kasim 2016, Sakarya, 2017, s. 14- 36.
• Yılmaz, M. ve Tek, S. “Antalya Yivli Minare ve Camisinin Restorasyon, Güçlendirme ve Zemin Etüt Çalışmaları”, MASROP E-Dergi 12.1, 2018, s.49-72.
• Zakar, L. ve Eyüpgiller, K.K., Mimari Restorasyon Koruma Teknik Ve Yöntemleri, İstanbul, 2015, 193s.