Edirne Rüstempaşa Kervansarayı’nın Yeni İşlevinin Değerlendirilmesi

Yıl 2018, Cilt: 3 Sayı: 2, 1 - 20, 26.12.2018

Gamze Fahriye Pehlivan

https://doi.org/10.30785/mbud.370896

Cited By: 1

Öz

Değişimin sürekliliğine ayak
uyduramayan tarihi yapılar, zamanla işlevini yitirmektedir. İşlevi sona eren
yapılar, önce terk edilmekte daha sonra hızlı bir yıkılma sürecine girmektedir.
Bu yapıları, kullanılabilir hale getirmek, günlük yaşamın içine dâhil etmek ve
yaşatarak korumak için yeniden işlevlendirme yöntemi kullanılmaktadır.  Bu çalışmada sürdürülebilir koruma
anlayışının bir parçası olarak yeniden işlevlendirmenin önemini vurgulamak,
yeniden işlevlendirmeyi teşvik etmek ve tarihi yapılara verilecek/verilmiş
çağdaş işlevin yeterliliğini irdelemek amaçlanmaktadır. Bu kapsamda, örnek
olarak Edirne Rüstempaşa Kervansarayı’nın yeni işlevini irdelemek ve
değerlendirmek hedeflenmektedir. Çalışmada öncelikle yapının tanımı, mimari
özellikleri, geçmiş ve günümüz işlevi anlatılmıştır. Edirne Rüstempaşa
Kervansarayı’na verilen yeni işlev; konum, mekânsal elverişlilik, mekânsal
gereklilik ve mekânlar arası ilişki kurgusu açısından dört farklı çözümlemeyle
ele alınmıştır. Belirtilen bu dört çözümleme; güçlü ve zayıf yanları, fırsat ve
tehditleri olmak üzere incelenmiştir. SWOT analizi olarak isimlendirilen bu
yöntemde, üstünlükler ve fırsatlar, yeniden işlevlendirmenin olumlu yönlerini
oluştururken zayıflıklar ve tehditler olumsuz yönlerini meydana getirmektedir.
Boyutsal yeterlilik için kaynak araştırması yapılarak boyut ve kapasiteyle
ilgili kriterler belirlenmiştir. Belirlenen kriterlere göre mevcut mekânların
boyutsal yeterliliği irdelenmiştir. Değerlendirmenin sonucunda otelde lobi,
balo salonu, satış ofisleri, restoran, vestiyer ve servis merdiveni gibi
mekanların bulunmadığı, bar ve toplantı salonu gibi mekanların yeni işleve
elverişli olmadığı, müşteri ve servis sirkülasyonun çakıştığı, resepsiyon
bankosunun olması gerekenden daha kısa olduğu, yatak odalarının boyutlarının
standartların alt sınırını sağladığı, kahvaltı salonu ve odaların iyi ışık
almadığı ortaya çıkmaktadır. Yeni işlevin olumlu ve olumsuz yönleri göz önünde
bulundurulduğunda, işlevsel aksaklıklara rağmen yeni işlevin sürdürülebilir
korumaya katkıları ile ekonomik, çevresel, sosyal, tarihi ve kültürel katkıları
bulunmaktadır.

_________________________________________________________________________________

The Evaluation of Edirne Rüstempaşa Caravanserai Reusing

Abstract

Historical buildings that could not
keep up with the continuity of change lose their functions by time. As for the
buildings whose functions end, they are firstly abandoned and then their
destruction process begins. Reusing method is used to make these buildings
usable, include them into daily life and conserve. In this study, it is aimed
to mention the importance of reusing as a part of sustainable conservation
understanding, to encourage reusing and examine the sufficiency of contemporary
function that has been given or will be given to historical buildings. In this
content, as an example, it is aimed to examine and evaluate new function of
Edirne Rustempasa Caravanserai. Firstly, the definition, architectural
features, the past and contemporary function of the building are explained in
the paper. SWOT analysis is used as an analysis method in the study. The new
function given to Edirne Rustempasa Caravanserai is dealt with as strengths,
weaknesses, opportunities and threats with four different analyses as location,
spatial convenience and necessity, and relationship among spaces. While
superiorities and opportunities are positive aspects of re-using, weaknesses
and threats are negative aspects. Criteria related to dimension and capacity
are determined by researching sources for dimensional sufficiency. According to
determined criteria, dimensional sufficiency of available spaces are examined.
As a result of evaluation, it is seen that there are not any spaces such as
lobbies, ball rooms, sales offices, restaurants, coat checks and service stairs
in the hotel and spaces used for bar and meeting room are not suitable for
their functions. What is more, clients and service circulation overlap and
reception counter is shorter than it should be. Also, it is seen that
dimensions of bedrooms provides lower standard limits and breakfast hall and
rooms cannot get enough light. When positive and negative results of reusing
are taken into consideration, there are contributions to sustainable
conservation and economic, environmental, historical, social and cultural
contributions of reusing although functional problems.

Keywords: Rüstempaşa Caravanserai, reusing, conservation

Anahtar Kelimeler

Rüstempaşa Kervansarayı, Yeniden İşlevlendirme, Koruma

Kaynakça

• Ahunbay, Z. (2009). Tarihi çevrede koruma ve restorasyon. İstanbul, Türkiye: Yapı Endüstri Merkezi Yayını, ss. 8-98.
• Akçıl, N. Ç. (2008). Rüstem Paşa Kervansarayı-Edirne. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, cilt:35, İstanbul, Türkiye: Türkiye Diyanet Vakfı Yayını, ss. 290-291.
• Altınoluk, Ü. (1998). Binaların yeniden kullanımı. İstanbul, Türkiye: Yapı Endüstri Merkezi Yayınları, ss. 22.
• Apaydın, B. B. (2007). Yapıların otel olarak yeniden kullanım bağlamında mekânsal dönüşümlerinin kavramsal ve kuramsal analizi. Mimar Sinan Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İç Mimarlık Ana Bilim Dalı, Sanatta Yeterlilik Tezi, İstanbul, Türkiye, ss.17-225.
• Aydın, D. ve Okuyucu, E. Ş. (2009). Yeniden kullanıma adaptasyon ve sosyo-kültürel sürdürülebilirlik bağlamında Afyonkarahisar millet hamamının değerlendirilmesi. Megaron YTÜ Mim. Fak. E-Dergisi, 3(3): 230-243.
• Cantay, G. (1988). Kervansaraylar. S. Bayram (Ed.), Mimarbaşı Koca Sinan: Yaşadığı Çağ ve Eserleri, İstanbul, Türkiye: Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayını, cilt:1, 369-392.
• Cassar, M. (2009). Sustainable heritage: challenges and strategies for the twenty-first century. APT Bulletın: Journal of Preservatıon Technology, 40(1): 3-11.
• Conejos, S., Langston, C. and Smith, J. (2011). Improving the implementation of adaptive reuse strategies for historic buildings. Le Vie dei Mercanti S.A.V.E. HERITAGE: Safeguard of Architectural, Visual, Environmental Heritage, Naples, Italy, Jun. 2011, p.1-10.
• Çakırlar, E. (1974). Edirne Rüstempaşa Kervansarayı. Rölöve ve Restorasyon Dergisi, Ankara. Türkiye: Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları, 1 (1): 129-144.
• Doğu, O. (1994). Oteller. İstanbul, Türkiye: Eren Ofset Matbaası, ss. 8-13.
• Douglas, J. (2006). Building adaptation. 2nd edition, Edinburgh, UK: Elsevier Butterworth-Heinemann, p.1.
• Edirne Belediyesi Arşivi, (2011).
• Eraybat, G. F. (2011). Tarihi konaklama yapılarının doğuşu, gelişimi ve günümüzde çağdaş işlevle değerlendirilmesi: Edirne Rüstempaşa Kervansarayı örneği. Trakya Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Mimarlık Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Edirne, Türkiye, ss.201-207.
• Hay, G. J. and Castilla, G. (2006). Object-based image analysis: strengths, weaknesses, opportunities and threats (SWOT). 1st International Conference on Object-based Image Analysis (OBIA 2006), Salzburg University, Salzburg, Austria, 4–5 July 2006, p. 7-10.
• Güran, C. (1978). Türk Hanlarının Gelişimi ve İstanbul Hanları Mimarisi. İstanbul: Vakıflar Genel Müd. Yayını, s.1.
• Kincaid, D. (2002). Adapting buildings for changing uses. New York, USA: Spon Press, p.3-4.
• Kuban, D. (2000). Tarihi çevre korumanın mimarlık boyutu kuram ve uygulama. İstanbul, Türkiye: Yapı Endüstrisi Yayını, ss.39-203.
• Kuban, D. (2007). “Osmanlı mimarisi. İstanbul, Türkiye: Yapı Endüstrisi Yayını, ss.75-408.
• Küçükkaya, G. A. (1990). Mimar Sinan Dönemi İstanbul-Belgrad arası menzil yapıları hakkında bir deneme. Vakıflar Dergisi, 21: 183-254.
• Langston, C. (2008). The sustainability implications of building adaptive reuse. CRIOCM 2008 International Research Symposium on Advancement of Construction Management and Real Estate, Beijing, China. Nov.2008.
• Langston, C. and Shen, L. Y. (2007). Application of the Adaptive Reuse Potential Model in Hong Kong: A Case Study of Lui Seng Chun. International Journal of Strategic Property Management, 11: 193- 207.
• Lawson, F. R. (1998). Hotels and resorts: planning, design, and refurbishment. 2nd edition, Oxford, UK: Elsevier Butterworth-Heinemann, p.118-288.
• Mıhlayanlar, E. ve Yardımlı, S. (2006). Edirne’nin Rüstempaşa Kervansarayı ve çevresinde hava kirliğine bağlı bozulmalar. Yöre Aylık Kültür Dergisi, 73: 3-14.
• Onur, O. (2006). XVI’dan XX.yüzyıla belgelerle Edirne. İstanbul, Türkiye: Edirne Valiliği Yayınları, ss. 170-180.
• Pehlivan, E. (2010). Doğu Trakya’da Roma Dönemi Yolları. Trakya Üniversitesi, Sosyal Bilimleri Enstitüsü, Arkeoloji Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Edirne, Türkiye.
• Ransley, J. and Ingram, H. (2004). Developing hospitality properties and facilities. 2nd edition, Oxford, UK: Elsevier Butterworth-Heinemann, p.197-221.
• Süman, Ş. L. (2000). Edirne'de 15. ve 16. yüzyıl Osmanlı Dönemi han ve kervansaraylarının mimarisi ve onarım sorunları. Trakya Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Mimarlık Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Edirne, Türkiye, ss.31-44.
• T.Ü. Rölöve Arşivi, (1986). Edirne Rüstem Paşa Kervansarayı Çizimleri.
• Ülgen, A. S. (1948). Edirne Rüstem Paşa Kervansarayı Genel Durum Planı/Zemin Kat Planı/ Üst Kat Planı/Kesitler, Levha 226-231.
• Yung, E. H. K. and Chan, E. H. W. (2012). Implementation challenges to the adaptive reuse of heritage buildings: towards the goals of sustainable*, low carbon cities. Habitat International, 36. 352-361.