Arkeolojik Alanlarda Bir Sunum Yöntemi Olarak “Arkeoparklar”

Yıl 2018, Cilt: 3 Sayı: 2, 110 - 124, 26.12.2018

Yeliz Keskin Mine Tanaç Zeren

https://doi.org/10.30785/mbud.439805

Cited By: 4

Öz

ABSTRACT

Archaeological heritage, represents the cultural and social order of societies who lived in past eras. In order to learn and explain the past, it is crucial to sustain and protect the artifacts that has informational and documentational value. It is not single handedly sufficient arranging archaeolgical sites, restoring artifacts and taking protection measures. Maintaining the sustainability of archaeological sites can only be achieved by raising awareness and susceptibility of community towards these sites. Arrangement of archaeological sites and artifacts exhibition pave the way for the ruins to connect with community and raise awareness of these sites to society. In these sites, accurate protection, presentation and exhibition approaches within the scope of management plan should be determined after experts' analyses and evaluations. Some of common ways to present and exhibit an archeological sites: Exhibition on archeological site, exhibition outside the archaeological site, exhibition in museum, exhibition as archeopark.

Nowadays, presentation as archeopark is the most recent approach that is used for the archaeological sites by developed countries. Especially in Europe countries these areas encountered frequently and may also be considered as "open-air museum". Aims of these archeoparks are preserving the cultural property, unifying the site with community to enlighten them, forming a preservation consciousness in society and strengthening the ways of obtaining information about socio-cultural characteristics, architectures and life-styles of ancient civilizations. Existance of presentations that are appeasing the senses, experimental archeological practices and various recreative activities in the scope of archeoparks increase the dynamism  of these parks and community interest towards it. 

In the extent of this study, following will be explained over selected archeoparks: aims of archeoparks implementation reasons, usage of archeoparks as a presentation method, designing criteria of archeoparks, applied architectural approaches, experimental archaeological applications, recreation and other applied presentation methods that are used in archeoparks.

Keywords: Archeopark, Conservation, Presentation, Open Air Museum, Experimental Archaeology.

Anahtar Kelimeler

Arkeopark, Koruma, Sunum, Açık Hava Müzesi, Deneysel Arkeoloji

Arkeolojik Alanlarda Bir Sunum Yöntemi Olarak “Arkeoparklar”

Öz

Arkeolojik miras, geçmiş dönemlerde yaşamış toplulukların kültürel ve toplumsal düzenlerini yansıtmaktadır. Bilgi ve belge değeri taşıyan arkeolojik eserlerin sürdürülebilirliğinin sağlanması ve korunması, geçmişi öğrenmek ve anlamlandırmak açısından çok önemlidir. Arkeolojik alanların düzenlenmesi, arkeolojik buluntuların onarımının yapılması ve koruma tedbirlerinin alınması bu alanların sürdürülebilirliğinin sağlanması için tek başına yeterli değildir. Arkeolojik buluntuların ve arkeolojik alanların sürdürülebilirliğinin sağlanması, ancak kamunun bu alanlara karşı duyarlılık ve koruma bilinci düzeyinin yükselmesi ile mümkün olabilmektedir. Arkeolojik alanların düzenlenmesi ve arkeolojik buluntuların sergilenmesi, ören yerlerinin kamu ile bütünleşmesini kolaylaştırmakta ve toplumların eserlere karşı farkındalık düzeyinin artmasını sağlamaktadır. Bu alanlarda yönetim planı kapsamında belirlenecek olan doğru koruma, sunum ve sergileme yaklaşımları, yapılacak olan analizler ve değerlendirmeler sonucunda belirlenmelidir.  Arkeolojik alan yönetim planlarında sıkça rastlanan sergileme ve sunum yöntemlerinden bazıları; arkeolojik alanda sergileme, arkeolojik alan dışında sergileme, müzede sergileme, arkeopark olarak sergileme gibi yöntemlerdir.

Arkeopark olarak sergileme, günümüzde gelişmiş ülkelerin ören yerlerinde uyguladığı en güncel yaklaşımlar arasındadır. Özellikle Avrupa ülkelerinde sıkça rastlanan bu alanlar, bir çeşit açık hava müzesi olarak nitelendirilebilmektedir. Arkeoparkların amaçları; kültür varlıklarını korumak, kamuyla bütünleşmesini sağlayarak bilgilendirme yapmak, toplumda koruma bilinci oluşturmak ve geçmiş uygarlıkların sosyo-kültürel özellikleri, mimarileri, yaşam biçimleri hakkında bilgi edinme yollarını güçlendirmektir.  Arkeoparkların kapsamında duyulara hitap eden sunum yöntemlerinin, deneysel arkeoloji uygulamalarının ve çeşitli rekreatif aktivitelerin bulunması bu alanların dinamikliğini ve kamunun bu alanlara olan ilgisini arttırmaktadır.

Bu çalışma kapsamında arkeoparkların hedefleri, uygulanma nedenleri, ziyaretçiler ve uzmanlar tarafından kullanımı, arkeoparkların tasarım kriterleri bu alanlarda uygulanan mimari yaklaşımlar, deneysel arkeoloji uygulamaları, canlandırmalar ve arkeoparklarda uygulanan diğer sunum yöntemleri seçilen arkeopark örnekleri üzerinden aktarılmaktadır. 

_________________________________________________________________________________

‘’Archeoparks’’ as a Presentation Method of Archaeological Sites

Abstract

Archaeological heritage, represents the cultural and social order of societies who lived in past eras. In order to learn and explain the past, it is crucial to sustain and preserve the artifacts that has informational and documentation value. It is not single handedly sufficient arranging archaeological sites, restoring artifacts and taking preservation measures. Maintaining the sustainability of archaeological sites can only be achieved by raising awareness and susceptibility of community towards these sites. Arrangement of archaeological sites and artifacts exhibition pave the way for the ruins to connect with community and raise awareness of these sites to society. In these sites, accurate preservation, presentation and exhibition approaches within the scope of management plan should be determined after experts' analyses and evaluations. Some of common ways of site management to present and exhibit an archeological sites: Exhibition on archeological site, exhibition outside the archaeological site, exhibition in museum, exhibition as archeopark.

Nowadays, presentation as archeopark is the most recent approach that is used for the archaeological sites by developed countries. Especially in Europe countries these areas encountered frequently and may also be considered as "open-air museum". Aims of these archeoparks are preserving the cultural property, unifying the site with community to enlighten them, forming a preservation consciousness in society and strengthening the ways of obtaining information about socio-cultural characteristic, architecture and life-style of ancient civilizations. Existence of presentations that are appeasing the senses, experimental archeological practices and various recreative activities in the scope of archeoparks increase the dynamism  of these parks and community interest towards it. 

In the extent of this study, following will be explained over selected archeoparks: Aims of archeoparks implementation reasons, usage of archeoparks as a presentation method, designing criteria of archeoparks, applied architectural design approaches, experimental archaeological applications, recreation and other applied presentation methods that are used in archeoparks.

Keywords: Archeopark, preservation, presentation, open air
museum, experimental archaeology

Anahtar Kelimeler

Arkeopark, Koruma, Sunum, Açık Hava Müzesi, Deneysel Arkeoloji

Kaynakça

• Bayraktar, S. (2010). Kentsel Alanda Arkeolojik Park Tasarımı: Küçükyalı ve Saraçhane Arkeolojik Parklarının Değerlendirilmesi. İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 165s, İstanbul.
• Cengiz, M. (2016). Yassıtepe Höyüğü Erken Tunç Çağı Yapısına Yönelik Arkeolojik Restorasyon Çalışmaları. Dokuz Eylül Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 140s, İzmir.
• Colin,R. And Paul,B.(2017). Arkeoloji Anahtar Kavramlar (88-94). Çev. Somuncuoğlu, S. İletişim Yayınları, 360s, İstanbul.
• Derin, Z. (2010). İzmir Yeşilova Höyüğü’nde Yeni Bir Eğitim Yöntemi:Zaman Yolculuğu. TÜBA-KED Türkiye Bilimler Akademisi Kültür Envanteri Dergisi, 8/2010, 263-274.
• Eres, Z. (2009). Tarih Öncesi Kazı Alanlarında Koruma Ve Sergileme Kavramının Gelişimine Kısa Bir Bakış. TÜBA-KED Türkiye Bilimler Akademisi Kültür Envanteri Dergisi, 7/ 2009, 119-130.
• Eres, Z. Özdoğan, E. ve Demirtaş,A. (2010). Aşağı Pınar Açık Hava Müzesi:Yaklaşım, Uygulama Süreci ve Karşılaşılan Sorunlar. TÜBA-KED Türkiye Bilimler Akademisi Kültür Envanteri Dergisi, 8/2010, 183-200.
• Eres, Z. (2016). Arkeolojik Kazı, Koruma, Sergileme ve Toplum İlişkisi- Kırklareli’nde Tarihöncesi Arkeolojik Alanlar Üzerinden Bir Deneyim. Eres, Z. (Ed.), Mimari ve Arkeolojik Koruma Kültürü Üzerine Yazılar (115-156). Arkeoloji ve Sanat Yayınları, 257s, İstanbul.
• Eres, Z. Özdoğan,M. (2016). Kültür Turizminde Arkeolojik Mirasın Yeri. Eres, Z. (Ed.), Mimari ve Arkeolojik Koruma Kültürü Üzerine Yazılar (157-196). Arkeoloji ve Sanat Yayınları, 257s, İstanbul.
• Kortanoğlu, M.S. (2013). Arkeolojik Alanların Korunmasına ve Sunumuna Yönelik Modern Müdahaleler. TÜBA-KED Türkiye Bilimler Akademisi Kültür Envanteri Dergisi, 11/ 2013, 51-69.
• Karul, N. (2007). Aktopraklık: Kuzeybatı Anadolu’da Gelişkin Bir Köy. Anadolu’da Uygarlığın Doğuşu Avrupaya Yayılımı Türkiye’de Neolitik Dönem, Yeni Kazılar, Yeni Bulgular (387-392). Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul.
• Karul, N. Avcı, M.B. Deveci, A. ve Karkıner,N. (2010). Bursa Aktopraklık Höyük’te Kültür Sektörünün Oluşturulması: Çok Yönlü Bir Proje, TÜBA-KED Türkiye Bilimler Akademisi Kültür Envanteri Dergisi, 8/2010, 241-262.
• Köksal, Ş. (2014). İzmir Smyrna Agorasında Gezi Güzergahlarının Planlanması, Mozaikli Alan Üzerine Koruma Çatısı Önerisi. Dokuz Eylül Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 170s, İzmir.
• Zeren, M.T. (2010). Arkeolojik Alanlarda Koruma Çatıları ve Gezi Platformlarının Düzenlenmesi Kriterleri. Dokuz Eylül Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, 12(2), 55-64.
• URL-1. Exarc. Erişim Tarihi: 04.01.2018, www.exarc.net
• URL-2. Exarc. Erişim Tarihi: 06.05.2018, UCD Deneysel Arkeoloji Okulu Uygulamaları https://exarc.net/sites/default/files/vikinghouse_kopie.jpg
• URL-3. Exarc. Erişim Tarihi: 06.05.2018, UCD Deneysel Arkeoloji Okulu Uygulamaları https://exarc.net/sites/default/files/img_2969.jpg
• URL-4. Kırklareli Projesi. Erişim Tarihi: 10.05.2018 http://kirklareliprojesi.org
• URL-5. Kırklareli Projesi. Erişim Tarihi: 10.05.2018 Aşağıpınar Höyüğü Neolitik Köy Canlandırması http://kirklareliprojesi.org/toplum/asagi-pinar-acik-hava-muze-projesi/
• URL-6. English Heritage. Erişim Tarihi: 03.05.2018 Stonehenge Çemberi - İngiltere http://www.english-heritage.org.uk/
• URL-7. Archdaily. Erişim Tarihi: 28.04.2018 Stonehenge Ziyaretçi Merkezi https://www.archdaily.com/461242/stonehenge-visitor-centre-denton-corker-marshall/52b3ae38e8e44ec6f60000c5-stonehenge-visitor-centre-denton-corker-marshall-photo
• URL-8. English Heritage. Stonehenge Müzesi’nde Animasyon ve 3 Boyut Görselleştirme Uygulaması http://www.english-heritage.org.uk/visit/places/stonehenge/things-to-do/#Section1
• URL-9. Stonehenge Neolitik Evlerin Canlandırması ve Taş Taşıma Tekniği https://2.bp.blogspot.com/-xXZ9IL27SLI/Vh7DhMVf5jI/AAAAAAAAKBU/EqrAkqYleMk/s1600/IMG_3547.JPG