KARŞILAŞTIRMALI ANAYASA YARGISINDA BİR VAKA İNCELEMESİ: ŞİLİ’DE YARGI DENETİMİ

Yıl 2017, Sayı: 9, 247 - 280, 16.06.2017

Serkan Yolcu Salim Işık

Öz

Bu çalışma ile Şili ülkesinde, kanunların anayasaya uygunluğunu

denetleyen anayasa yargısı denetimi ve bu mekanizmanın tarihsel

gelişimi özelinde, yargı denetiminin günümüze kadar geçirdiği süreçlere

ilişkin gelişmeleri ortaya koymak amaçlanmaktadır. Bu doğrultuda;

anahatları ile Şili yönetim tarihi, 1970 yılında Anayasa Mahkemesi’nin

kurulmasının öncesi ve sonrası dönemde yargı denetiminin tarihsel

gelişimi, Şili Anayasa Mahkemesinin fonksiyonlarına ilişkin 2005 yılı

anayasa değişiklikleri, Şili Anayasasının 20. maddesinde bir anayasal

hak olarak düzenlenen ‘koruma başvurusu‛ kurumu ve günümüz

Şili Anayasa Mahkemesi’nin ülkenin en önemli anayasal sorunları

karşısındaki tutumu ele alınacaktır.

Makalemizin vurgulamakta olduğu tezi şöyle özetlemek mümkündür:

Şili’de anayasa yargısının geçmişten günümüze olan seyri bize aynı

zamanda, bu ülkedeki anayasal denetleme mekanizmalarının barıştan

uzak bir biçimde ve belli aşamaları kat etmek suretiyle geliştiğini

göstermektedir. Bir diğer anlatımla, Şili’de kanunların anayasaya

uygunluğu denetimi; Yüksek Mahkeme etrafında dönen dağınık bir

sistemden, uzmanlaşmış ve bu konudaki tek yetkili merci hâline getirilmiş

olan Anayasa Mahkemesi eksenli bir sisteme doğru evrilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Yargı Denetimi, Anayasa Yargısı, Yüksek Mahkeme, Şili Anayasa Mahkemesi, Koruma Başvurusu

Kaynakça

• AKYÜZ Serra, ‘Anayasa referandumlarının demokratik meşruiyet kriterleri: Türkiye ve Şili deneyimleri‛, Toplum ve Bilim, Sayı 124, 2012, ss. 85 – 102.
• CARROLL Royce / TIEDE Lydia, ‘Judicial Behavior on the Chilean Constitutional Tribunal‛, Journal of Empirical Legal Studies, Cilt 8, Sayı 4, 2011, ss. 856 – 877.
• COUSO Javier - Hilbink, Lisa, ‘From Quietism to Incipient Activism: The Institutional and Ideological Roots of Rights Adjudication in Chile‛, içinde Courts in Latin America, Gretchen Helmke& Julio Ríos-Figueroa (Ed.), Cambridge University Press, 2011, ss. 99 – 127.
• COUSO Javier, ‘Models of Democracy and Models of Constitutionalism: The Case of Chile’s Constitutional Court, 1970– 2010‛, Texas Law Review, Cilt 89, Sayı 7, Haziran 2011, ss. 1517 – 1536. (‘Models of Democracy...‛)
• COUSO Javier, ‘The Judicialization of Politics: The Rights Revolution That Never Was‛, içinde The Judicialization of Politics in Latin America, Rachel Sieder, Line Scjolden& Alan Angell (Ed.), Palgrave Macmillan, 2005, ss. 105 - 129. (‘The Judicialization of<‛)
• COUSO Javier, ‘The Politics of Judicial Review in Chile in the Era of Democratic Transition 1990–2002‛, Democratization, Cilt 10, Sayı 4, 2003, ss. 70 – 91. (‘The Politics of...‛)
• FIGUEROA Dante, ‘Constitutional Review in Chile Revisited: A Revolution in the Making‛, Duquesne Law Review, Vol. 51, Spring 2013, s. 393.
• FRIEDLER Eidith Z., ‘Judicial Review in Chile‛, Southwestern Journal of Law and Trade in the Americas, Cilt 7, 2000, ss.321-347.
• FROSINI Justin O. / PEGORARO Lucio, ‘Constitutional Courts in Latin America: A Testing Ground for New Parameters of Classification‛ içinde Constitutional Courts: A Comparative Study, Andrew Harding / Peter Leyland (ed.), Wildly, Simmons & Hill Publishing, London, 2009, ss. 345 – 376.
• FUENTES Claudio A., ‘A Matter of the Few: Dynamics of Constitutional Change in Chile: 1990–2010‛, Texas Law Review, Vol. 89, 2011 – 2012.
• HEISS Claudia / NAVIA Patricio, ‚You Win Some, You Lose Some: Constitutional Reforms in Chile’s Transition to Democracy‛, Latin American Politics and Society, Vol. 49, 2, 2007.
• KÜRKÇÜGİL Masis (Der.), Latin Amerika’nın Kaynayan Damarları, İthaki Yayınları, İstanbul, 2004.
• NAVIA Patricio, ‘The History of Constitutional Adjudication in Chile and the State of Constitutional Adjudication in South America‛, Asian Journal of Latin American Studies, Cilt 2, 1999, ss. 1 - 39.
• ONAR Erdal, Kanunların Anayasaya Uygunluğunun Siyasal ve Yargısal Denetimi ve Yargısal Denetim Alanında Ülkemizde Öncüler, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, Ankara 2003.
• PARMO Domingo Lovera, ‘Implosive Courts, Law, and Social Transformation: The Chilean Case‛, Cambridge Student Law Review, Cilt 3, 2007, ss. 30 – 43.
• SCRIBNER Druscilla L., ‘The Judicialization of (Separation of Powers) Politics: Lessons from Chile‛, Journal of Politics in Latin America, Vol. 2, 3, 2010.
• WILSON Richard J., ‚Reflections on Judicial Review in Latin America‛, Southwestern Journal of Law & Trade in The Americas, Vol. 7, 2000.
• English translation of the Constitution of 1925, as amended to 1971, Belge Kaynağı: Pan American Union / OAS [tarihsiz], HeinOnline (http:// heinonline.org) (15 Nisan 2012).
• TORRAS Anna I. Vellvé / STAINES Adela & RUCHTI Jefri J. (Çev.), ‘Political Constitution of the Republic of Chile, 1980, codified by Supreme Decree No. 100 of 17 September 2005, as amended by Law No. 20.573 of 6 March 2012”, HeinOnline World Constitutions Illustrated Library, 2012, (http:// heinonline.org).
• Law No. 17997, The Constitutional Organic Law on The Constitutional Court, http://www.codices.coe.int, (Erişim: 12.04.2013).
• https://www2.istanbul.edu.tr/?p=14270, (Erişim: Haziran 2013).
• http://www.economist.com/node/21552566, (Erişim: 12.04.2013).
• http://en.wikipedia.org/wiki/Chile;
• http://en.wikipedia.org/wiki/Government_of_Chile; http:// en.wikipedia.org/wiki/President_of_Chile; http://tr.wikipedia.org/ wiki/%C5%9Eili; http://en.wikipedia.org/wiki/Chilean_Constitution_ of_1925; http://countrystudies.us/chile/85.htm ; http://en.wikipedia.org/ wiki/Chilean_Civil_War (Erişim: Mart Nisan 2012).