GENEL İŞLEM ŞARTLARININ İÇERİK DENETİMİNİN SONUÇLARI

Yıl 2019, Sayı: 13, 523 - 550, 17.06.2019

Akın Ünal Emre Köroğlu

Öz

Genel işlem şartları, bir sözleşme yapılırken kullananın, ileride çok

sayıdaki benzer sözleşmede kullanmak amacıyla, önceden, tek başına

hazırlayarak karşı tarafa sunduğu sözleşme hükümleridir (TBK m. 20/

f. 1 - c. 1). Genel işlem şartlarının denetimi; yürürlük denetimi (TBK m.

21, 22) yorum denetimi (TBK m. 23) ve içerik denetimi (TBK m. 24, 25)

olmak üzere üç aşamadan oluşmaktadır. Genel işlem şartlarının içerik

denetiminin düzenlendiği TBK m. 25’e göre, genel işlem şartlarına,

dürüstlük kurallarına aykırı olarak, karşı tarafın aleyhine veya onun

durumunu ağırlaştırıcı nitelikte hükümler konulamaz. Bununla birlikte

sözleşmede bu tür hükümlere yer verilmesi durumunda, bunun

sonuçlarının ne olacağı düzenlenmemiştir.

Çalışmamızda genel işlem şartlarının içerik denetiminin sonuçları

inceleme konusu yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Türk Borçlar Kanunu m. 25, Genel İşlem Şartları, Genel İşlem Şartlarının Denetimi, İçerik Denetimi, İçerik Denetiminin Sonuçları

Kaynakça

• AÇIKGÖZ, Osman, Tüketicinin Korunması Çerçevesinde Mobil Haberleşme Abonelik Sözleşmesinde Genel İşlem Koşulları, İstanbul 2013
• AKBULUT, Pakize Ezgi, Borçlar Hukukunda Kesin Hükümsüzlük Yaptırımının Amaca Uygun Sınırlama (Teleolojik Redüksiyon) Yöntemi İle Daraltılması, İstanbul 2016
• AKÇAAL, Mehmet, “Borçlar Kanununun Genel İşlem Koşullarına Dair Hükümleri Hakkında Bir İnceleme”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Yıl 2014, Cilt XVIII, Sayı 1
• AKİPEK ÖCAL, Şebnem, “6098 sayılı Türk Borçlar Kanununun Genel İşlem Koşulları Hükümlerinin Konu Bakımından Uygulama Alanı”, İzmir Barosu Dergisi, Yıl 2015, Sayı 3
• AKSOY DURSUN, Sanem, Borçlar Hukukunda Hakimin Sözleşmeyi Tamamlaması, İstanbul 2008
• ANTALYA, Gökhan, Borçlar Hukuku, Genel Hükümler, Cilt I, İstanbul 2015 (Borçlar Hukuku)
• ANTALYA, Gökhan, “6098 sayılı TBK’nın 20-25. Maddede Yer Alan “Genel İşlem Şartları” ile 6502 sayılı TKHK’nın 5. Maddesinde Yer Alan “Haksız Şartlar”ın Karşılaştırılması”, Terazi Hukuk Dergisi, Yıl 2014, Cilt 9, Özel Sayı (Genel İşlem Şartları İle Haksız Şartların Karşılaştırılması) ASLAN, İ. Yılmaz, Tüketici Hukuku Dersleri, Güncellenmiş 5. Baskı, Bursa 2014
• ATAMER, Yeşim, Sözleşme Özgürlüğünün Sınırlandırılması Sorunu Çerçevesinde Genel İşlem Şartlarının Denetlenmesi, 2. Bası, İstanbul 2001 (Genel İşlem Şartlarının Denetlenmesi)
• ATAMER, Yeşim, “Genel İşlem Şartlarının Denetiminde Yeni Açılımlar”, Prof. Dr. Necip Kocayusufpaşaoğlu İçin Armağan, Ankara 2004 (GİŞ Denetiminde Yeni Açılımlar)
• ATAMER, Yeşim, “Sözleşme Boşluklarının Hâkim Tarafından Doldurulması Sorununa İlişkin Düşünceler”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, Yıl 2005, Cilt 63, Sayı 1-2 (Sözleşme Boşluklarının Hâkim Tarafından Doldurulması)
• ATAMER, Yeşim, “Revize Edilmiş Türk Borçlar Kanunu Tasarısı’na İlişkin Değerlendirmeler ve Teklifler” Hukuki Perspektifler Dergisi, Yıl 2006, Sayı 6 (TBK’ya İlişkin Değerlendirme ve Teklifler)
• ATAMER, Yeşim, “Yeni Türk Borçlar Kanunu Hükümleri Uyarınca Genel İşlem Koşullarının Denetlenmesi -TKHK m. 6 ve TTK m. 55, F. 1, (f) İle Karşılaştırmalı Olarak”, Türk Hukukunda Genel İşlem Şartları Sempozyumu, 8 Nisan 2011, Ankara 2012 (TBK’ya Göre Genel İşlem Koşulları)
• ATAMER, Yeşim, “6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun Çerçevesinde Fiyat Denetimi”, Yeni Tüketici Hukuku Konferansı (Makaleler-Tebliğler), İstanbul 2015 (Fiyat Denetimi)
• ATEŞ, Derya, Borçlar Hukuku Sözleşmelerinde Genel Ahlâka Aykırılık, Ankara 2007
• AYDIN, Ramazan, “Tüketici Sözleşmelerindeki Haksız Şartlar (TKHK m. 5)”, Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Yıl 2016, Cilt 11, Sayı 1
• AYDOĞDU, Murat, Türk Borçlar Hukukunda Genel İşlem Koşullarının ve Tüketici Hukukunda Haksız Şartların Denetimi, Ankara 2014 (Genel İşlem Koşulları)
• AYDOĞDU, Murat, Tüketici Kılavuzu - Hukuk Rehberi, İstanbul 2014 (Tüketici Kılavuzu)
• AYDOĞDU, Murat, İstanbul Şerhi, Türk Borçlar Kanunu, İstanbul 2017
• BAŞ, Ece, “6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nda Genel İşlem Koşulu Kavramı ve İçerik Denetimi”, Prof. Dr. Mustafa Dural’a Armağan, İstanbul 2013
• BAŞPINAR, Veysel, Borç Sözleşmelerinin Kısmî Butlanı, Ankara 1998 BOEMKE, Burkhard / ULRICI, Bernhard, BGB Allgemeiner Teil, 2. Auflage, Berlin/ Heidelberg 2014
• BREHM, Wolfgang, Allgemeiner Teil des BGB, 6. Auflage, Stuttgart 2008
• BROX, Hans/ WALKER, Wolf Dietrich, Allgemeiner Teil des BGB, 42. Auflage, München 2018
• ÇINAR, Ömer, Tüketici Hukukunda Haksız Şartlar, İstanbul 2009 DEMİR, Mehmet, “2008 Şubat Tarihli Türk Borçlar Kanunu Tasarısı’nın Genel İşlem Koşulları’na İlişkin Maddelerinin (m. 20-25) Değerlendirilmesi ve Çözüm Önerileri”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Yıl 2008, Sayı 76
• ENGİN, Baki İlkay, “Schutz des Verbrauchers vor Allgemeinen Geschäftsbedingungen im türkischen Recht”, Annales de la Faculte de Droit d’Istanbul, Year 2008, Volume 40, Number 57
• EREN, Fikret, 6098 sayılı Türk Borçlar Kanununa Göre Hazırlanmış Borçlar Hukuku, Genel Hükümler, 16. Baskı, Ankara 2014 (Borçlar Hukuku)
• EREN, Fikret, “Genel İşlem Şartlarında İçerik Denetimi”, İzmir Barosu Dergisi, Yıl 2015, Sayı 3 (İçerik Denetimi)
• EREN, Fikret, Borçlar Hukuku, Genel Hükümler, 21. Baskı, Ankara 2017 (Borçlar Hukuku 2017)
• ESENER Turhan/ GÜNDOĞDU Fatih, Borçlar Hukuku I, Sözleşmelerin Kuruluşu ve Geçerliliği (TBK m. 1-48), İstanbul 2017
• GAUCH, Peter/ SCHLUEP, Walter R./ SCHMID, Jörg, Schweizerisches Obligationenrecht, Allgemeiner Teil, 10. Auflage, Zürich 2014
• GÜMÜŞ, Mustafa Alper, 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun Şerhi, Cilt 1 (Madde 1-46), İstanbul 2014
• GÜNAY, Cevdet İlhan, Türk Borçlar Kanunu Şerhi, Gözden Geçirilmiş 2. Baskı, Ankara 2015
• HAVUTÇU, Ayşe, Açık İçerik Denetimi Yoluyla Tüketicinin Genel İşlem Şartlarına Karşı Korunması, İzmir 2003 (Genel İşlem Şartları)
• HAVUTÇU, Ayşe, “6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun Genel İşlem Şartlarına İlişkin Hükümlerinin Değerlendirilmesi”, İzmir Barosu Dergisi, Yıl 2011, Sayı 2 (Değerlendirme)
• HAVUTÇU, Ayşe, “Genel İşlem Şartlarının Sözleşme İle İlişkilendirilmesi, İçeriklerinin Denetlenmesi”, Tüketici hukuku Konferansı, 5-6 Aralık 2015, Makaleler- Tebliğler, Ankara 2016 (İçerik Denetimi)
• HÜRLIMANN, Roland, Teilnichtigkeit von Schuldverträgen nach Art. 20 Abs. 2 OR, Freiburg 1984
• İNAN, Ali Naim/ YÜCEL, Özge, Borçlar Hukuku, Genel Hükümler, Türk Borçlar Kanunu’na Göre Güncellenip, Genişletilmiş 4. Baskı, Ankara 2014
• İNCEOĞLU, M. Murat/ ATAMER, Yeşim M., “Das neue türkische Obligationenrecht vom 11. Januar 2011 - ein Überblick zu den wichtigsten Anderungen”, Zeitschrift des Bernischen Juristenvereins, Jahr 2013, Band 149, Heft 1
• İPEK İŞLETEN, Mehtap, Sözleşme Boşluklarının Hâkim Tarafından Doldurulması, (Yayınlanmamış Doktora Tezi/ Galatasaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü), İstanbul 2009
• JAUERNIG, Othmar/ STADLER, Astrid, Bürgerliches Gesetzbuch Kommentar, 17. Auflage, München 2018
• KAPLAN, İbrahim, Hâkimin Sözleşmeye Müdahalesi, Ankara 2007 KARABAĞ BULUT, Nil, Medeni Kanunun 23. Maddesi Kapsamında Kişilik Hakkının Sözleşme Özgürlüğüne Etkisi, İstanbul 2014
• KARADAĞ, Özgür, Türk Borçlar Kanununda Genel İşlem Koşulları ve Tüketici Sözleşmelerindeki Haksız Şartlar, 2. Baskı, Ankara 2015
• KIRCA, Çiğdem, “Genel İşlem Koşuları İle Kararlaştırılan Ceza Koşulunun Denetlenmesi”, Evrensel Hukuk İlkeleri Işığında Türk Medeni Hukukunda Değişimler Sempozyumu, 10-11 Haziran 2016, Ankara 2016
• KIRKBEŞOĞLU, Nagehan, Türk Özel Hukukunda Kısmi Hükümsüzlük, 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’na Göre Uyarlanmış, İstanbul 2011
• KOCAYUSUFPAŞAOĞLU, Necip, ““Değişik Kısmi Hükümsüzlük” ve “Genişletilmiş Kısmi Hükümsüzlük” Kavramları ile İlgili Düşünceler”, Selim Kaneti’ye Armağan, İstanbul 1996 (Hükümsüzlük)
• KOCAYUSUFPAŞAOĞLU, Necip, Borçlar Hukuku, Genel Bölüm, Birinci Cilt, Borçlar Hukukuna Giriş, Hukuki İşlem, Sözleşme, Yenilenmiş Genişletilmiş Tamamlanmış 4 üncü Bası dan 5 inci Tıpkı Bası, İstanbul 2010 (Borçlar Hukuku)
• KÖHLER, Helmut, BGB AT Kompakt, 2. Auflage, München 2010 (BGB AT)
• KÖHLER, Helmut, BGB Allgemeiner Teil, 42. Auflage, München 2018 (Allgemeiner Teil)
• LARENZ, Karl/ WOLF, Manfred, Allgemeiner Teil des Bürgerlichen Rechts, 9. Auflage, München 2004
• LORENZ, Stephan/ GARTNER, Franz, “Grundwisssen – Zivilrecht: Allgemeine Geschaftsbedingungen” JuS, 3 (2013)
• LORENZ, Stephan/ RIEHM, Thomas, Lehrbuch zum neuen Schuldrecht, München 2002
• MARKESINIS, Sır Basıl/ UNBERATH, Hannes/ JOHNSTON, Angus, The German Law of Contract, A Comparative Treatise, Second Edition, Oxford and Portland, Oregon 2006
• MEDICUS, Dieter/ PETERSEN, Jens, Bürgerliches Recht, Eine nach Anspruchsgrundlagen geordnete Darstellung zur Examensvorbereitung, 26. Auflage, München 2017 (Bürgerliches Recht)
• MEDICUS, Dieter/ PETERSEN, Jens, Grundwissen zum Bürgerliches Recht, Ein Basisbuch zu den Anspruchsgrundlagen, 11. Auflage, München 2019 (Grundwissen)
• NOMER, Halûk N., Borçlar Hukuku, Genel Hükümler, Gözden Geçirilmiş, Genişletilmiş Ondördüncü Baskı, İstanbul 2015
• OĞUZMAN, Kemal/ ÖZ, Turgut, Borçlar Hukuku, Genel Hükümler, Cilt 1, 6098 sayılı Gözden Geçirilmiş 15. Bası, İstanbul 2017
• OKTAY, Saibe, “İsimsiz Sözleşmelerin Geçerliliği, Yorumu ve Boşluklarının Tamamlanması”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, Yıl 1996, Cilt 55, Sayı 1-2
• ÖZ, Turgut, Yeni Borçlar Kanununun Getirdiği Başlıca Değişiklikler ve Yenilikler, 3. Bası, İstanbul 2012
• ÖZEL, Çağlar, Tüketicinin Korunması Hukuku, 6502 sayılı Kanuna Göre Güncellenmiş 2. Baskı, Ankara 2014
• REHBINDER, Manfred, “Genel İşlem Şartları ve Tüketicinin Korunması”, (Çeviren, ÖMER TEOMAN), İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, Yıl 1976, Cilt 42, Sayı 1-4
• REİSOĞLU, Safa, Türk Borçlar Hukuku, Genel Hükümler, 1.7.2012’de Yürürlüğe Giren Yeni Türk Borçlar Kanunu’na Göre Hazırlanmış Yirmidördüncü Bası, İstanbul 2013
• SCHÄFER, Carsten, Das neue Schuldrecht, München 2002
• SCHWAB, Martin, AGB Recht, 3. Auflage, München 2019
• SPIRO, Karl, “Können übermässige Verplichtungen oder Verfügungen in reduziertem Umfang augrechterhalten werden?”, ZBJV, 88 (1952)
• STOFFELS, Markus, AGB Recht, 3. Auflage, München 2015
• ŞEKER, Muzaffer, Yazılmamış Sayılma, İstanbul 2015
• TERCIER, Pierre/ PICHONNAZ, Pascal/ DEVELİOĞLU, H. Murat, Borçlar Hukuku, Genel Hükümler, İstanbul 2016
• TİFTİK, Mustafa/ ÖZCAN, Zeynep, “Türk Borçlar Kanunu’na Göre Standart Sözleşmelerde İçerik Denetimi”, Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi, Yıl 2015, Cilt 31, Sayı 1
• von TUHR, Andreas, Borçlar Hukukunun Umumi Kısmı, Cilt 1-2, (Çev. CEVAT EDEGE), Ankara 1983
• ULUSAN, İlhan, “Genel İşlem Şartlarında ve Özellikle tüketicinin Korunması Hakkında Kanunda Haksız Şartlara İlişkin İçerik Denetimi”, İstanbul Kültür Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Yıl 2004, Cilt 3, Sayı 2 (http://www.iku.edu.tr/TR/userfiles/huk/71.pdf, E.T., 21.12.2018)
• YELMEN, Adem, Türk Borçlar Kanunu’na Göre Genel İşlem Şartları, Ankara, s. 2014 (Genel İşlem Şartları)
• YELMEN, Adem, “Değiştirme Yasağı”, İzmir Barosu Dergisi, Yıl 2015, Sayı 3 (Değiştirme Yasağı)
• YENİOCAK, Umut, “Borçlar Kanunu Hükümlerine Göre Genel İşlem Koşullarının Yargısal Denetimi”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Yıl 2013, Sayı 107
• WOLF, Manfred/ NEUNER, Jörg, Allgemeiner Teil des Bürgerlichen Rechts, 11. Auflage, München 2016
• ZERRES, THOMAS, “Principles of The German Law on Standard Terms of Contract”, (http://www.jurawelt.com/sunrise/media/mediafiles/14586/ German_Standard_Terms_of_Contract_Thomas_Zerres.pdf,E.T., 20.12.2018)