II No’lu Şer’iyye Siciline Göre Bergama Eğitim Kurumları

Yıl 2019, Sayı: 8, 63 - 75, 30.06.2019

Ahmet Gedik

Öz

Batı Anadolu’nun önemli
şehirlerinden Bergama’nın Türk-İslâm şehri olma hikâyesi, XIV. yüzyıl sonlarından
başlamaktadır. Bu tarihten itibaren çok sayıda medrese, kütüphane, han, lonca
gibi sosyal ve ekonomik hayata yön verecek eserler yapılmıştır. XIX. yüzyıla
geldiğimizde Bergama, yönetimde olan Karaosmanoğlu Ailesi’nin zengin
vakıflarıyla desteklenen eğitim kurumlarına sahipti. Öğrencilerin ve
hocalarının her türlü ihtiyacı karşılanan medreseler, hem öğrencilerin hem de
halkın faydalanabileceği kütüphaneler, iktisâdi işletme olmasının yanı sıra
meslekî eğitimlerin de verildiği han ve loncalar Bergama’yı önemli bir Osmanlı
şehrine dönüştürmüştür. Vakfiye kayıtlarının yardımıyla geçmişin kültür
hazineleri rahatlıkla gözler önüne serilebilmektedir. Bu çalışmamızda, Bergama
II No’lu Şer’iyye Sicilleri’nin yardımıyla şehirdeki eğitim kurumları farklı
açılardan incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Bergama, Eğitim, Şer’iyye Sicilleri

Kaynakça

• Ahmed Çelebi. İslâmda Eğitim Öğretim Tarihi, çev. Ali Yardım. İstanbul: Damla Yayınevi, 1983.Aydüz, Salim. “Medrese ve Tekke Dışındaki Eğitim Müesseseleri Tarihi Literatürü”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 12, (2008): 139-180.Baltacı, Cahit. İslâm Medeniyeti Tarihi, İstanbul: M. Ü. İlâhiyat Fakültesi Yayınları, 2007.Baltacı, Cahit. “Mektep: Osmanlılarda Mektep”, DİA, XXIX, Ankara: TDV Yayınları, 2004, 6-7Bayatlı, Osman. Bergama Tarihinde Türk İslâm Eserleri, İzmir: Bergama Belediyesi Kültür Yayınları, 1952.Bayatlı, Osman. Bergama’da Yakın Tarih Olayları 18. ve 19. Yüzyıl, İzmir: Bergama Belediyesi Kültür Yayınları, 1997.Bergama II No’lu Şer’iyye Sicilleri, İzmir Kent Arşivi, 7 Ocak 1815-21 Mayıs 1870.Çetin, Altan. “İrfan Ordusunun Temelleri Türklerde Medreseler (Karahanlı, Selçuklu ve Beylikler Devri Medreseleri), Dini Araştırmalar Dergisi, 5, (1999): 177-202.Emecen, Feridun. “Bergama”, DİA, V, İstanbul: TDV Yayınları, 1992, 492-495.Ergin, Osman Nuri. Türk Maarif Tarihi 1-2, İstanbul: Eser Matbaası, 1977.Ersoy, Bozkurt. “Bergama Ulu Camii”, Arkeoloji-Sanat Tarihi Dergisi, 4, (1988), 57-66.Ersoy, Bozkurt. “Osmanlı Şehir İçi Hanlarının İşlevleri”, EJOS-Electronic Journal of Oriantal Studies içinde. Bu bildiri, 23-28 Ağustos 1999 tarihleri arasında Utrecht’te gerçekleştirilen 11. Milletlerarası Türk Sanatları Kongresi’nde sunulmuştur. 4, (2001): 57-66.Faroqhi, Suraiya. Osmanlı’da Kentler ve Kentliler, çev. Neyyir Kalaycıoğlu. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1994.Gedik, Ahmet. “Bergama Şeriyye Sicillerinin (2 nolu Demirbaş Defteri) Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi”, Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, 2008.Günay, Vehbi. “XV ve XVI. Yüzyıllarda Bergama Kazası”, Doktora Tezi, Ege Üniversitesi, 1999.Günay, Vehbi. “Bergama Yeşil (Yeni) Medrese ve II Numaralı Şeriyye Sicilinde Yer Alan Kitaplar”, Tarih İncelemeleri Dergisi, 13, (1998): 209-230.Karabulut, Asuman. “Bergama Kazası’nın Demografik ve İskân Yapısı (1831-1908)”, Tarih Okulu Dergisi, 30, (2017): 121-167.Kazıcı, Ziya. Osmanlı’da Eğitim Öğretim, İstanbul: Kayıhan Yayınları, 2016.Kuyulu, İnci. Karaosman-oğlu Ailesine Ait Mimari Eserler, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1992.Nagata, Yuzo. Tarihte Âyânlar Karaosmanoğulları Üzerinde Bir İnceleme, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1997.Şeker, Mehmet. İslâmda Sosyal Dayanışma Müesseseleri, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 1984.Şeker, Mehmet. Türk-İslâm Medeniyetinde Ahîlik ve Fütüvvet-nâmelerin Yeri, İstanbul: Ötüken Yayınları, 2011.Tanpınar, Ahmet Hamdi. Beş Şehir, İstanbul: Dergâh Yayınları, 2006.Yakuboğlu, Kenan. Osmanlı Medrese Eğitimi ve Felsefesi, İstanbul: Gökkubbe Yayınları, 2006.