CHILD IMAGES IN TURKISH PROVERBS FUNCTIONALLY USED IN DAILY LIFE

Yıl 2014, Cilt: 11 Sayı: 27, 15 - 31, 11.08.2014

Recep Ercan

Öz

One way of tracking the history childhood in Turkish society is to examine child-themed proverbs. Proverbs that reflect the views of Turkish society with regard to children and childhood enable us to take lessons from profound observations and experiences of our ancestry and develop historical and cultural understandings. The main aim of this study is to reveal how the concepts of child and childhood are used in the proverbs parents use to talk about children in their daily lives. To this end, initially child-themed proverbs parents use most frequently were determined as the main data source of the study. Later on, 454 proverbs were complied via phone, e-mail or face-toface. The accurate use of the proverbs complied were determined by looking up the Dictionary of Proverbs and Idioms by Ömer Asım Aksoy. After that, the frequency of the words in the proverbs was determined. In the next stage, child-themed proverbs were classified in terms of sub-themes and the way the concepts of child and childhood handled was analyzed. In this study, it was determined that child-themed proverbs were used rather commonly and that animal metaphors and family members are used frequently among the word groups that make up the proverbs. Besides, it is concluded that Turkish society attaches importance to children but gender discrimination is also seen frequently and that liberal atmosphere the child lives in or parental attitudes that promote freedom are not held with.

Anahtar Kelimeler

Proverbs, childhood, the concept of child

TÜRK ATASÖZLERİNDE ÇOCUK İMGELERİ

Öz

Geleneksel Türk toplumunun çocuk ve çocukluğa ilişkin görüşlerini yansıtan atasözleri, ataların derin gözlem ve deneyimlerinden ders çıkarmamıza ve tarihsel-kültürel okumalar yapmamıza imkan sağlamaktadır. Atasözleri, sosyolojik bir malzeme olarak uzun deneme ve gözlemlere dayanılarak söylenmiş sözlerdir. İçinden çıktığı toplumun insanlarına, engin bir bakış açısı sunar. Türk kültüründe çocuk ve çocuklukla ilgili çok sayıda atasözü bulunmaktadır. Çocukluğun atasözlerinde yoğun bir biçimde işlenmesi ve günümüze kadar aktarılmış olması, Türk toplumunun çocuğa büyük değer verdiğini göstermektedir. Çocuk ailenin neşesi, soyun devamı, geleceğin güvencesidir. Türk toplumunun çocuğa bu denli düşkün olmasına karşın her zaman gerekli özeni gösterdiği söylenemez. Çocuksuz evi meyvesiz ağaca benzeten ataların, çocuk aklını it aklıyla ilişkilendirmesi, çocuklara güven duyulmaması biçimindeki ifadelere sıkça vurgu yapması manidardır. Bu çalışmada, günümüzde anne babaların çocukları anlatmak için kullandıkları atasözlerinde çocukluğun nasıl ele alındığı soru konusu edilmiştir. Başka bir deyişle, çocuk temalı Türkçe atasözlerinde çocuk ve çocukluk kavramının nasıl yapılandırıldığı anlaşılmaya çalışılmıştır. Bu amaçla anne babaların gündelik hayatta en sık kullandıkları çocuk temalı atasözleri araştırmanın temel veri kaynağı olarak seçilmiştir. Türkiye'nin farklı bölgelerini temsil edecek şekilde mail, telefon ya da görüşme yoluyla derlenen atasözleri, kendi içinde sınıflanarak çocuk ve çocukluk kavramları açısından yorumlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Atasözü, çocukluk, çocuk imgesi.

Kaynakça

• Aksan, Doğan (2007). Her Yönüyle Dil Ana Çizgileriyle Dilbilim, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Başgöz, İlhan (2006). Atasözleri Hakkında Atasözleri Ya da Atasözlerin Toplumsal Anlamı (Çev.: Nurdan TuhfeToçoğlu), Milli Folklor, Yıl 18, Sayı 70. S. 85-91.
• Çelik, Abbas (2009). Atasözlerinde Eğitim İletileri, Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sayı:31, Erzurum.
• Duman, Tayyip (2008). Türk Atasözlerinde Çocuk ve Eğitimi, Türk Halkları Edebiyatı II, Uluslararası Çocuk Edebiyatı Kongresi, Kafkas Üniversitesi, Bakü: 13-15 Kasım, I. Kitap, sh. 424-429.
• Elkind, David (2001). “Değişen Dünyada Çocuk Yetiştirme ve Eğitim”, Dünyada ve Türkiye'de Değişen Çocukluk: 3. Ulusal Çocuk Kültürü Kongresi (iç.), Yayına Hazırlayan: Bekir Onur, Ankara Üniversitesi Çocuk Kültürü Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayınları, Ankara, s. 15-25.
• Ergan, Nevin Güngör (1993). Türk Atasözleri ve Deyimlerinde Aile ve Akrabalık Anlayışı, Uluslar arası Üçüncü Türk Kongresi Bildirileri, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, 25-29 Eylül, İstanbul: Evrim Yayınevi.
• James, Allison ve Prout, Alan (1990). Introduction. ConstructingandReconstructing Childhood: ContemporaryIssues in TheSociologicalStudy of Childhood, In A. James ve A. Prout (Ed.), Londra: FalmerPress.
• Kağıtçıbaşı, Çiğdem (2000). Kültürel Psikoloji: Kültür Bağlamında İnsan ve Aile, İstanbul: Evrim Yayınevi.
• Karadağ, Özay (2013). “Türkiye Türkçesi Atasözlerinde Çocuk ve Çocukluk”, Milli Folklor, Yıl 25, Sayı 98. S. 109-124.
• Karademir, Mahmut (2004). Atasözlerinde Manzum Yapı Üzerine Bazı Dikkatler, AÜ. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Erzurum: Sayı 23, S. 151-169.
• Korkmaz, Zeynep (2007). Gramer Terimleri Sözlüğü, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Kümbetoğlu, Belkıs (2005).Sosyoloji ve Antropolojide Niteliksel Yöntem ve Araştırma, İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• Marshall, Gordon (1999). Sosyoloji Sözlüğü, (Çev.: O.Akınhay-D. Kömürcü), Ankara: Bilim Ve Sanat Yayınları.
• Onur, Bekir (2007). Çocuk Tarih ve Toplum, Ankara: İmge Kitabevi.
• Özkan, Bülent ve Gündoğdu, A. Ada (2011). Toplumsal Cinsiyet Bağlamında Türkçede Atasözleri ve Deyimler, Turkish Studies- International Periodical For The Languages, Literatureand History of Turkishor Turkic, Volume 6/3, p. 1133-1147 Turkey.
• Yıldırım, Ali ve Şimşek, Hasan (2011).Soysal Bilimlerde Nitel Araştırıma Yöntemleri, Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yörükoğlu, Atalay (1984). Değişen toplumda Aile Ve Çocuk, Ankara: Aydın Kitapevi Yayınları.
• Yurtbaşı, Metin (1994). Sınıflandırılmış Türk Atasözleri, Ankara: Özdemir Yayıncılık.