BİR KURAN FALI ÖRNEĞİ: FÂL- I TÜRKÎ-İ MANZÛM ve DİL ÖZELLİKLERİ

Yıl 2019, Sayı: 1, 1 - 22, 17.01.2019

Şükrü Baştürk Gülay Durmaz

Öz

İnsanlık
tarihi kadar eski olan fal geleneği, kişinin geleceğini öğrenme merakı ile
ilgilidir. Tarihin en eski dönemlerinden beri var olan fal ve falcılık, zaman
içerisindeki ilerleyişini çok çeşitli ve renkli biçimlerde devam ettirmiştir. Her
dönem ve her millette kendine has bir fal yorumu içerisinde geleceği, şansı ve
talihi öğrenme teknikleri oluşturulmuştur. Yıldız falı, el falı, kum falı, kemik
falı, bağırsak falı gibi örnekler bunlar arasında en çok bilinenleridir.
Türkler de hem İslamiyet'ten önce hem de İslamiyet'ten sonra fal ile
ilgilenmişlerdir. İslamiyet'in falı yasaklayan yapısı içerinde geliştirilen ve
çok rağbet gören Kuran ve kitap falları, bu dönemde gerek halk gerekse padişah
düzeyinde en önemli fal bakma araçlarından biri olarak görülmüştür.

Fâl-ı
Türkî-i Manzûm, Türk
dili tarihi içinde önemli bir yeri olan Eski Anadolu Türkçesi döneminde
yazılmıştır. Oğuzcaya dayalı olarak gelişen bu dönemde, özellikle Beylikler devrinde
beylerin yazar ve şairleri Türkçe yazmaya sevk etmesiyle hem Türkçe yazılan
eserlerin sayısı artmış hem de Oğuzca yazı dili olma yolunda önemli adımlar
atmıştır. Bu Türkçe eserlerin başında da sanat amacı gütmeden halk için yazılan
fallar gelmektedir. Bu makalede Fâl-ı Türkî-i Manzûm'un nüsha, şekil ve
içerik özellikleri hakkında bilgi verildikten sonra, dil özellikleri ve söz
varlığı üzerinde durulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Fal, Kuran falı, Eski Anadolu Türkçesi

Kaynakça

• AYDIN, Mehmet (1995). "Fal" Mad., Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Ankara: TDV Yayınları, C.12, s.s. 134-138.
• AYDÜZ, Salim (2006). “Müneccimbaşı” Mad., Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Ankara: TDV Yayınları, C.32, s.s. 2-4.
• ÇELEBİ, İlyas (1995).”Fal” Mad., Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Ankara: TDV Yayınları, C.12, s.s. 138-139.
• DEVELİOĞLU, Ferit (2010). Osmanlıca Türkçe Ansiklopedik Lügat. Ankara: Aydın Yayınevi.
• DUVARCI, Ayşe (1993). Türkiye'de Falcılık Geleneği İle Bu Konuda İki Eser: "Risâle-i Falnâme li Ca'fer-i Sâdık" ve "Tefe'ülnâme". Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• ERCİLASUN, A. B. (2006). Başlangıçtan Yirminci Yüzyıla Türk Dili Tarihi. Ankara: Akçağ Yayınları.
• ERSOYLU, Halil(1997). Fal, Fal-Nâme ve Bir Çiçek Falı: «Der Aksâm-ı Ezhâr», Türkiyat Mecmuası, C. 20, s.s. 195-254.
• GÜLSEVİN, Gürer (2007). Eski Anadolu Türkçesinde Ekler. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• İNAN, Abdülkadir (2017). Tarihte ve Bugün Şamanizm Materyaller ve Araştırmalar. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• KANAR, Mehmet (2011). Eski Anadolu Türkçesi Sözlüğü. İstanbul: Say Yayınları.
• PAÇACIOĞLU, Burhan (2016). VIII.-XVI. Yüzyıllar Arasında Türkçenin Sözcük Dağarcığı. İstanbul: Kesit Yayınları.
• PALA, İskender (1995). Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü. Ankara: Akçağ Yayınları.
• SEZER, Sennur (1998). Osmanlıda Fal ve Falnameler. İstanbul: Milliyet Yayınları.
• ŞAHİN, Hatice (2004). Türkçede Organ İsimleriyle Kurulmuş Deyimler. Bursa: Uludağ Üniversitesi Yayınları.
• ŞENÖDEYİCİ, Özer - KOŞİK, Sercan Halil (2015). "En Muteber Kaynaktan Gaybı Öğrenmek: Bir Kuran Falı Manzumesi", Littera Turca-Journal of Turkish Language and Literature, C.1, S.1, s.s.71-96.
• T.C. Milli Eğitim Bakanlığı (1971). Türk Atasözleri ve Deyimleri. C.I. İstanbul.
• YILDIZ, Âlim (2010). "Manzum Bir Kur'an Falı" İstem, S.16, s.s. 181-198.