GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE ÖRGÜTLERDE ÜRETKENLİK KARŞITI İŞ DAVRANIŞLARI: KAVRAMSAL BİR BAKIŞ AÇISI

Yıl 2019, Sayı: 36, 51 - 68, 22.07.2019

Ar.Gör.Aylin Sinem Gültaç Doç.Dr.Gülsün Erigüç

https://doi.org/10.30794/pausbed.397895

Cited By: 1

Öz

Üretkenlik karşıtı iş
davranışları; örgüt çalışanı tarafından çeşitli sebeplerle örgüte ve çalışma
arkadaşlarına maddi ve manevi zararlar verebilecek davranışların bilinçli ve
istekli bir şekilde yerine getirilmesi anlamına gelmektedir. Bu davranışların
örgütlerin amaçlarına ulaşmasında en büyük engellerden biri olduğu
bilinmektedir. Bu çalışmada üretkenlik karşıtı iş davranışları kavramının geçmişten
günümüze yansımasını ortaya koymak ve Ocak 2003-Mayıs 2017 tarihleri arasında
yapılan ve belirli kıstaslara göre belirlenen bilimsel makalelerin ve tezlerin
incelenmesi ve karşılaştırılması amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda
üretkenlik karşıtı iş davranışlar kavramı, türleri, boyutları, nedenleri,
sonuçları ve bu davranışları engellemenin yollarının incelenmiştir.  Bu çalışma ile gerçekte hangi davranışın üretkenlik
karşıtı sayılabileceğine karar verilmesi, üretkenlik karşıtı iş davranışı
türleri ve boyutları arasındaki anlam karmaşası giderilmesi, bu davranışların
nedenlerinin ve sonuçlarının tespiti ile yöneticilere faydalı olacağı
düşünülmektedir. Üretkenlik karşıtı iş davranışları türlerinden ya da
literatürde bu davranışlar yerine kullanılan Örgütsel Sapma, Saldırgan
Davranışlar, İşyeri Nezaketsizliği, Örgütsel İntikam, Muhalif Davranışlar ve
Örgütsel Sabotaj konuları hakkında yapılan araştırmalar da çalışma kapsamında
yer almaktadır.

Anahtar Kelimeler

Üretkenlik Karşıtı İş Davranışları, ÜKİD, Örgütsel Sapma

Kaynakça

• Akyüz M., Özyer K., (2016) ‘’ Cinsiyet Ayrımcılığının Örgütsel Sapma Davranışları Üzerindeki Etkisi: Sağlık Kurumlarında Bir Araştırma’’ Örgütsel Davranış Araştırmaları Dergisi, 1(2), s.53-76
• Ariani, D. W. (2013), “The Relationship Between Employee Engagement, Organizational Citizenship Behavior and Counterproductive Work Behavior”, International Journal of Business Administration, 4(2), s.46-56
• Avcı, N. ve Küçükusta, D. (2009) ‘Konaklama İşletmelerinde Örgütsel Öğrenme, Örgütsel Bağlılık ve İşten Ayrılma Eğilimi Arasındaki İlişki’’ Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 20(1), s. 33-44
• Ayazlar, G., Güzel, B., (2013) ‘’ Örgütsel Adaletin Otel Çalışanlarının İşten Ayrılma Niyeti ve İşyerinde Sapma Davranışına Etkisi’’ Seyahat ve Otel İşletmeciliği Dergisi, 10 (3), s.6-23
• Ball, G. A., Trevino, L. K. ve Sims, H. P. Jr. (1994). ‘’Just and unjust punishment infl uences on subordinate and citizenship’’ Academy of Management Journal, 37, s.299-322
• Baron, R.A. ve Neuman, J.H.(1996) “Workplace Violence and Workplace Aggression: Evidence on Their Relative Frequency and Potential Causes”, Aggressive Behavior, 22(3), s.161-173
• Baron, R.A. ve Neuman, J.H.(2005) ‘’ Aggression in the Workplace: A Social-Psychological Perspective’’ Içinde: Fox S, Spector PE, editors. Counterproductive work behaviour: Investigations of actors and targets. Washington, DC: American Psychological Association; 2005.
• Berkowitz, L. (1998) “Affective Aggression: The Role of Stress, Pain, and Negative Affect”, in G.G. Russell, D. Edward (eds.), Human Aggression, s.49-72, San Diego Berry, C.M., Deniz S.O. ve Sackett P. (2007) “Interpersonal Deviance, Organizational Deviance, and Their Common Correlates: A Review and Meta-Analysis”, Journal of Applied Psychology, Cilt:92, Sayı:2, s.410-424
• Bies, R.J., T.M. Tripp (2005) “The Study of Revenge in the Workplace: Conceptual, Ideological, and Empirical Issues”, İçinde Fox, S., P.E. Spector (ed), Counterproductive Work Behavior: Investigations of Actors and Targets, , Washington, DC, s.65-81
• Bies, R.J., T.M. Tripp, R.M. Kramer (1997) “At the Breaking Point: Cognitive and Social Dynamics of Revenge in Organizations”, İçinde Giacalone, R.A., J. Greenberg (Ed), Antisocial Behavior in Organizations, 18-36, Thousand Oaks, CA US: Sage Publications, Inc
• Chen, P. Y. ve Spector, P. E. (1992) ‘’Relationships of work stressors with aggression, withdrawal, theft and substance use: An exploratory study’’ Journal of Occupational and Organizational Psychology, 65 (3), s.177-184.
• Chirasha, V. and Mahapa, M. (2012). “An Analysis of the Causes and Impact of Deviant Behaviour in the Workplace. The Case of Secretaries in State Universities”, Journal of Emerging Trends in Economics and Management Sciences, 3 (5), s. 415-421
• Dalal, R. S. (2005), “A Meta-Analysis of the Relationship Between Organizational Citizenship Behavior and Counterproductive Work Behavior”, Journal of Applied Psychology, 90, s.1241-1255
• Demir, M. (2009). Konaklama İşletmelerinde Duygusal Zekâ, Örgütsel Sapma, Çalışma Yaşamı Kalitesi Ve İşten Ayrılma Eğilimi Arasındaki İlişkinin Analizi,(Basılmamış Doktora Tezi), İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
• Demir, M., Ö. Tütüncü (2010) “Ağırlama İşletmelerinde Örgütsel Sapma ile İşten Ayrılma Eğilimi Arasındaki İlişki”, Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 21(1),s.64-74Demirel, Y. (2009), “Örgütsel Bağlılık ve Üretkenlik Karşıtı Davranışlar Arasındaki İlişkiye Kavramsal Yaklaşım”, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(15),115-132
• Doğan S., Kılıç, S.,(2014) ‘’ Algılanan Örgütsel Etik İklimve Üretkenlik Karşıtı İş Davranışları Arasındaki İlişkilerin İncelenmesi’’ C.Ü.İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 15(1), s. 269-292
• Fettahlıoğlu, Ö.O., (2015) ‘’ Kurumsal İtibar Yönetiminin, Psikolojik Sözleşme İhlali ile Üretkenlik Karşıtı Davranışlar İlişkisinde Düzenleyici Etkisi’’ Eurasian Academy of Sciences Social Sciences JournaL, 4, s. 132 ‐ 149
• Fox, S. ve P. E. Spector. (1999) “A Model of Work Frustration-Aggression,” Journal of Organizational Behavior, 20, s.915-931
• Fox, S., P.E. Spector, D. Miles (2001) “Counterproductive Work Behavior (CWB) in Response to Job Stressors and Organizational Justice: Some Mediator and Moderator Tests for Autonomy and Emotions”, Journal of Vocational Behavior, 59(3), s.291-309.
• Furnham, A. ve E. M. Siegel. (2012) “Reactions to Organizational Injustice: Counter Work Behaviors and the Insider Threat,” Justice and Conflicts: s.199-217
• Griffin., R. W., Anne, A. O.-K., & Collins, J. (2002). ‘’Dysfunctional work behaviors in organizations’’. Journal of Applied Psychology, s.36-50
• Giacalone, R.A. ve Greenberg, J.(1997) ‘’Antisocial Behavior in Organizations’’, London: SAGE s.399
• Gruys, M.L. (2000) ‘’The Dimensionality of Deviant Employee Behavior in the Workplace’’, Doktora Tezi, University of Minnesota, Minnesota,
• Gruys M.L. ve Sacrett P.R. (2003) ‘’ Investigating the Dimentionality of Counterproductive Work Behavior’’ International Journal of Selection and Assessment. 11(1), s.30
• Hogan, J., R. Hogan (1989) “How to Measure Employee Reliability”, Journal of Applied Psychology, 74(2), s.273-279
• Hollinger, R. ve Clark, J. (1982) ‘’ Employee deviance: A response to the perceived quality of the work experience’’ Work and Occupations,9(1), s. 97-114.
• Hollinger, R. C. (1986),“Acts against the Workplace: Social Bonding and Employee Deviance”, Deviant Behavior, 7, s.53-75
• İyigün, N. Ö. (2012), ‘’Psikolojik Kontratın Örgütsel Sapma Üzerindeki Etkisi ve Kişilik Özelliklerinin Rolü: İlaç Sektöründe Bir Araştırma’’ 1, İstanbul: Beta Yayınları s.15-29
• Kalyva, E. (2011) “Antisocial Behavior in Children with ADHD: Causes and Treatment”, in R.M. Clarke, (ed.), Antisocial Behavior: Causes, Correlations and Treatments New York: Nova Science Publishers, Inc, s.75-92
• Kaplan, 1975 Kaplan, H. B. 1975. “Self-Attitudes and Deviant Behavior,” Pasific Palisades, CA: Goodyear
• Kaukianien, A., Salmivalli C., Björkqvist, K., Österman, K,. Lahtinen, A., Lagerspetz, A. (2001) “Overt And Covert Aggression in Work Settings in Relation to the Subjective Well-Being of Employees”, Aggressive Behavior. Vol.27, No.5, s.360-371
• Kanten, P., Ülker, F., (2014) ‘’ Yönetim Tarzının Üretkenlik Karşıtı İş Davranışlarına Etkisinde İşe Yabancılaşmanın Aracılık Rolü’’ Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 32, s. 16-40
• Khan, A. K., Peretti, J. M., Quratulain, S. (2009) ‘’ Envy And Counterproductıve Work Behavıors: Is More Faırness Always Preferred?’’ Journal of Organizational Behavior 35 (1), s.128-144
• Keashly, L. (1998). ‘’Emotional Abuse in the Workplace: Conceptual and Emprical Issues’’. Journal of Emotional Abuse,1 (1), s.85–117
• Keashly, L. (2001) “Interpersonal and Systemic Aspects of Emotional Abuse at Work: The Target's Perspective”, Violence and Victims, 16(3), s.233-268
• Keashly, L., V. Trott, L.M. MacLean (1994) “Abusive Behavior in the Workplace: A Preliminary Investigation”, Violence and Victims, 9(4), s.341-357
• Kelloway, E.K., L. Francis, M. Prosser, J.E. Cameron (2010) “Counterproductive Work Behavior as Protest”, Human Resource Management Review, 20(1), s.18-25
• Le Roy, J., Bastounis, M. ve Minibas-Poussard, J. (2012). ‘’Interactional Justice and Counterproductive Work Behaviors: The Mediating Role of Negative Emotions’’, Social Behavior and Personality, 40(8), s.1341-1356
• Mann, S.L., Budworth, M. Ve Ismaila, A.S. (2012) ‘’Ratings Of Counterproductive Performance: The Effect Of Source And Rater Behavior’’. International Journal of Productivity and Performance Management, 61 (2), s.142-156.
• Marcus, B. ve Schuler, H. (2004). ‘’Antecedents of counterproductive work behavior at work: A general perspective’’. Journal of Applied Psychology, 89, s.647-660
• Martinko, M.J., M.J. Gundlach, S.C. Douglas (2002) “Toward an Integrative Theory of Counterproductive Workplace Behavior: A Causal Reasoning Perspective”, International Journal of Selection & Assessment, 10(1/2) s.36-50
• Moretti, D.M. (1986), “The Prediction of Employee Counterproductivity through Attitude Assessment”, Journal of Business and Psychology, Vol. 1 No. 2; s.134-147
• Pearson, C.M., L.M. Andersson, C.L. Porath (2005) “Workplace Incivility”, in S. Fox, P.E. Spector (ed), Counterproductive Work Behavior: Investigations of Actors and Targets, , Washington, DC: American Psychological Association, s.177-200
• Robinson, S.L., A.M. O'Leary-Kelly (1998) “Monkey See, Monkey Do: The Influence of Work Groups on the Antisocial Behavior of Employees”, Academy of Management Journal, 41(6), 658-672. doi: 10.2307/256963
• Robinson, S.L., R.J. Bennett (1995) “A Typology of Deviant Workplace Behaviors: A Multidimensional Scaling Study”, Academy of Management Journal, 38(2), s.555-572. doi: 10.2307/256693
• Robinson, S. L., Bennett, R. J (2000) ‘’ Development of a measure of workplace deviance. Journal of Applied Psychology, 85, s.349-360.
• Polatçı S., Özçalık F., Cindiloğlu, M. (2014) ‘’ Üretkenlik Karşıtı İş Davranışı ve Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Üzerinde Kişi-Örgüt Uyumunun Etkileri’’ Niğde Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 7 (3) s: 1-12
• Sackett, P. R. (2002). ‘’The Structure Of Counterproductive Work Behaviors. Dimensionality, And Relationships With Facets Of Job Performance’’. International Journal Of Selection Of Assesment, 10, s.5-11.
• Seçer, H. ve Seçer, B. (2007) “Örgütlerde Üretkenlik Karşıtı İş Davranışları: Belirleyicileri ve Önlenmesi” TİSK Akademi, 2(4), s.147–175
• Sezici, E., (2014), ‘’Çalışma Yaşamı Kalitesi, İşyerinde Sapkın Davranış Ve İşten Ayrılma Eğilimi İlişkisi’’ Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 41, s. 235-246
• Skarlicki, D.P., R. Folger (1997) “Retaliation in the Workplace: The Roles of Distributive, Procedural, and Interactional Justice”, Journal of Applied Psychology, 82(3), s.434-443
• Spector P.E (2005)‘’The Stressor-Emotion Model of Counterproductive Work Behavior (CWB)’’ American Psychological Association, 7 (329), s.151-174.
• Spector, P.E. (2011) “The Relationship of Personality to Counterproductive Work Behavior (CWB): An Integration of Perspectives”, Human Resource Management Review, 21(4), s.342-352
• Spector, P.E., Fox, S. (2002), “An Emotion-Centered Model of Voluntary Work Behavior Some Parallels Between Counterproductive Work Behavior and Organizational Citizenship Behavior”, Human Resource Management Review, 12, 269-292
• Spector, P.E., Fox, S., Penney, L.M., Bruursema, K., Goh, A. and Kessler, S. (2006). “The Dimensionality of Counterproductivity: Are All Counterproductive Behaviors Created Equal?”, Journal of Vocational Behavior, 68, s.446–460
• Stewart, R.B. (2004) Employee Perceptions of Trust: Rebuilding the EmployeeEmployer Relationship, PhD. Thesis, Regent University, s.22
• Taştan, S.B. (2013) ‘’ Bİr Negatif İş Davranışı Olarak Üretkenliğe Aykırı Davranışların İşyerinde Örgütsel Adaletsizlik Ve Agresif Davranış Algıları İle İlişkisinde Psikolojik Güçlendirme, Benlik Değeri Ve Sosyal Bütünleşmenin Düzenleyici Rolünün İncelenmesi: Otizm Tanısı Almış Çocuk Sahibi Çalışanlar Üzerine Karşılaştırmalı Bir Araştırma’’ Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 5(2), s.466-481
• Taştan, S.B. (2014) ‘’ İşyeri Nezaketsizliğini Öngören Örgütsel ve Durumsal Önceller İle Çalışanların Davranışsal Sonuçları Arasındaki İlişkinin Ve SosyoPsikolojik Kaynakların Rolünün İncelenmesi: Sağlık Kurumlarında Yapılan Bir Araştırma’’ "İş, Güç" Endüstri İlişkileri Ve İnsan Kaynakları Dergisi, 16(3), s.72
• Tuna, A., Boylu, Y., (2016) ‘’ Algılanan Örgütsel Destek ve İşe İlişkin Duyuşsal İyi Oluş Halinin Üretkenlik Karşıtı İş Davranışları Üzerine Etkileri: Hizmet Sektöründe Bir Araştırma’’ İşletme Araştırmaları Dergisi, s.505-521
• Vardi, Y. ve E. Weitz. (2002) ‘’Organizational Misbehavior: Hypotheses, Research and İmplications’’ Re-Imaging Business Ethics: Meaningful Solutions for a Global Economy: Emerald Group Publishing Limited, s. 51-84
• Yeşiltaş, M., Çeken, H. ve Sormaz, Ü. (2012). ‘’Etik Liderlik ve Örgütsel Adaletin Örgütsel Sapma Davranışları Üzerindeki Etkisi’’ Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 28, s.18-39.
• Yıldız, K.,(2013) ‘’Örgütsel Bağlılık İle Örgütsel Sinizm Ve Örgütsel Muhalefet Arasındaki İlişki’’ Turkish Studies Dergisi, 8(6), s.853-879