DUYGUSAL ZEKÂNIN TÜKETİCİ ETİK DAVRANIŞLARI ÜZERİNDEKİ ROLÜNE İLİŞKİN BİR ARAŞTIRMA

Yıl 2019, Cilt: 2 Sayı: 6, 286 - 302, 31.07.2019

Polat Can Özden Özdemir

https://doi.org/10.33723/rs.594688

Öz

Bireysel ve toplumsal
farkındalığa ve duyguların ifadesine olanak tanıyan duygusal zekâ, yaşamın
birçok alanında büyük önem arz etmektedir. Tüketici değerlendirmelerinde ve
tercih aşamalarında aktif rol oynayan duygusal zekâ etik olgusuyla paralel
hareket etmektedir ve ulaştığı sonuçlar etik kurallara dayalıdır. Yaşanılan
toplumda tüketici perspektifinden bakıldığında da duygusal zekâ, tüketicilerin
karar alma davranışı geliştirmesinde ve karar alırken etik kuralları göz önünde
bulundurmasında aktif bir rol oynamaktadır. Tüketicilerin alternatif
değerlendirme ve seçim yapması hem kendisi hem de diğer bireyleri etkileyecek
kararlar alırken duygusal zekâsını kullanmasına ve etik kurallara dayalı
davranışlarda bulunmasına bağlıdır. Çalışmada duygu ve zekâ kavramı kapsamında
duygusal zekâ ele alınırken, etik ve tüketici etiği kavramları ile birlikte
değerlendirilmeye çalışılmıştır. Uygulama kısmında ise duygusal zekânın
tüketici etik davranışı üzerindeki etkileri konusunda anket yöntemi ile elde
edilen veriler analiz edilerek çalışmaya eklenmiştir. Araştırmaya Ankara’da
ilinde ikamet eden ve farklı sektörlerde çalışan, 18 yaş üzeri toplam 400
katılımcı dahil edilmiştir. Katılımcılara Ocak- Mart 2019 tarihleri arasında
bir anket çalışması uygulanmıştır. Araştırmada kullanılan anketin ilk bölümü
duygusal zekâ düzeyini belirleyen toplam 35 sorudan oluşmaktadır. İkinci
bölümde, tüketicilerin etik davranışını belirleyen toplam 21 soru yer
almaktadır. Üçüncü bölümde ise toplam 6 soruluk demografik bilgiler
bulunmaktadır. Katılımcıların duygusal zekâ ve tüketici etik davranışı ile
ilgili yargılara katılım düzeyleri 5’li likert ölçeği (5= Tamamen katılıyorum,
1= Kesinlikle katılmıyorum) ile ölçülmüştür. Verilerin analizi için SPSS 22
paket istatistik programı ve doğrulayıcı faktör analizi için AMOS 23
programından yararlanılmıştır.

Çalışmanın uygulama kısmında elde edilen
bulgulara genel boyutta bakıldığında, duygusal zekâ boyutları ile tüketici etik
davranışları arasında anlamlı bir ilişkinin var olduğu bulgusu elde edilmiştir.
Tüketici etik değerleri üzerinde duygusal zekâ yaklaşımının önemli oranda
etkiye sahip olduğu ifade edilebilir. İnsanı diğer canlılardan ayıran temel
özelliklerinden olan duyguları, zekâ ile birleşerek daha fonksiyonel hale geldiği
ve duygusal zekâ boyutu ile tüketimde etik yaklaşım yapısı üzerinde olumlu
katkı sağladığı gözlemlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Duygusal Zekâ, Tüketici Etiği, Tüketici Davranışı

A Research Article on the Role of Emotional Intelligence on Consumer Ethical Behaviors

Öz

Emotional intelligence, whic hallow sindividual and social awarenes sand
expression of emotions, is of great importance in man yareas of life. Emotional
intelligence, which plays an active role in consumer evaluations and preference
stages, is in line with the ethical factandits conclusion sare based on ethical
rules. From a consumer perspective, emotional intelligence plays an active role
in developing decision-making behaviors and considering ethical rules when
making decisions. The alternative evaluation and selection of consumers depends
on the use of emotional intelligence and ethical behavior when making decisions
that affect both himself and other individuals. In study, emotional
intelligence is discussed within the concept of emotion and intelligence, and
it is tried to be evaluated together with the concepts of ethics and consumer
ethics. In the application part, the data obtained by survey method about the
effects of emotional intelligence on consumer ethical behavior were analyzed
and added to the study. A total of 400 participants over the age of 18 who live
in Ankara and work in different sectors were included in the study. A questionnaire
was administered to the participants between January and March 2019. The first
part of the questionnaire used in the study consists of 35 questions
determining the level of emotional intelligence. In the second part, there are
21 questions determining the ethical behavior of consumers. In the third part,
there is a total of 6 questions demographic information. Participants' level of
participation in judgments related to emotional intelligence and consumer
ethical behavior was measured with a 5-point Likert scale (5 = fully agree, 1 =
strongly disagree). SPSS 22 package statistics program was used for data
analysis and AMOS 23 program was used for confirmatory factor analysis.

When the findings obtained in the application part of
the study were examined in general dimension, it was found that there was a
significant relationship between emotional intelligence dimensions and consumer
ethical behaviors. It can be stated that emotional intelligence approach has a
significant effect on consumer ethical values. It has been observed that
emotions, one of the basic characteristics that distinguish human beings from
other living beings, become more functional by combining intelligence and make
a positive contribution to the emotional intelligence dimension and the ethical
approach structure in consumption.

Anahtar Kelimeler

Emotional Intelligence, Consumer Ethics, Consumer Behavior

Kaynakça

• Akbaba A.& Esra E. (2015), “Etik Karar Verme Ve Cinsiyet Farklılıkları Üzerine Bir Araştırma”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (31).
• Aslan, Ş. Özata, M., (2006), "Sağlık Yöneticilerinde Duygusal Zeka Boyutlarının Cooper Sawaf Haritasıyla Araştırılması". Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi 9 / 2 (April 2006): 197-222.
• Ay Ü., (2003), İşletmelerde Etik Ve Sosyal Sorumluluk, Nobel Yayıncılık, Adana.
• Bağcı Z. (2014), “Duygusal Zeka Ve Örgütsel Vatandaşlık İlişkisi”, Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Yıl:7, Sayı:2, Sayfa:259-279,
• Bar-On R. (2003). “How Important İs İt Toeducate People To Be Emotionally An Socially intelligent and Can İt Be Done?”. Perspectives İn Education 21 (4): 3-13
• Bar-On, R. (2005). The Bar-On Model Of Emotional-Social İntelligence. In P. Fernández-Berrocal And N. Extremera (Guest Editors), Special Issue On Emotional Intelligence. Psicothema, 17.
• Cooper R. K.& Sawaf A. (2000). “Liderlikte Duygusal Zeka”, (Z. B. Ayman, & B. Sancar, Çev.), Sistem Yayıncılık, İstanbul.
• CottoneR.&Ronald C. (2000), “Ethical Decision Makingmodels: A Review Of The Literature”, Journal Of Counseling & Development, 78 (3), Pp. 275-283.Çakar U. &Arbak Y. (2004), “Modern Yaklaşımlar Işığında Değişen Duygu-Zeka İlişkisi ve Duygusal Zeka”, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt:6, Sayı:3, Sayfa:23-48.
• Çetinkaya, Ö.,& Alparslan, A. G. (2011). “Duygusal Zekânın İletişim Becerileri Üzerine Etkisi: Üniversite Öğrencileri Üzerinde Bir Araştırma”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 16(1)..
• Denhardt B.R. &Janet D., (2009), "Public Administration: An Action Orientation” Six Edition, Wadsworth Publishing Company, Usa.Dodge, H. R., Edwards, E. A., &Fullerton, S. (1996). Consumer Transgressions İn The Marketplace: Consumers' Perspectives. Psychology & Marketing, 13(8), 821-835.
• Feng Chen-Yu, D.&Schein, W., Song& R., Collins (2016), “Teaching Business Ethics To Chinese Undergraduate Students: Using The Hunt-Vitell Experiential Learning Model”, International Journal Of Management İn Education, 10(1), Pp. 77-95.
• Ferrell O. & Larry G. & John F. (1989), “A Synthesis Of Ethical decision models for Marketing”, Journal Of Macromarketing, 9(2), Pp. 55-64.
• George T. (2000). Business Ethics And The Challenge Of The Information Age. Business Ethics Quarterly , 10(1), 63-72.
• Goleman D.(1998). İşbaşında Duygusal Zeka, İstanbul: Varlık Yayınları.
• Goleman D. (2001). “The emotionally ıntelligent workplace. Emotional ıntelligence”,and Personality, 9(3), 185-211.
• Hemati T. ve Diğerleri (2004). “The Validity Of The Bar-On Emotional İntelligence Quotient İn An Offender Population” Personality And Individual Differences, 37, 695–706.Heyler S. & Armenakis W.& D. Y.Collier (2016), “A Qualitative Study İnvestigating The Ethical Decision Making Process: A Proposed Model”, The Leadership Quarterly, 27(5), Pp. 788-801.
• Lehnert K. & Yung-Hwai P. & Nitish S. (2015). “Research Note And Review Of The Empirical Ethical Decision - Making Literature: Boundary Conditionsand Extensions”, Journal Of Business Ethics, 129(1), Pp. 195-219.
• Mayer J. D. & Salovey P. (1990). Emotional İntelligence. Imagination, Cognition And Personality, 9(3), 185-211
• Mayer J.D. & Salovey P. (1995). “Emotional Intelligence and the Construction And Regulation Of Feelings”, Applied And Preventi ve Psychology, 4, Pp. 197-208.
• Muncy J. &Vitell S. J., (1992), “Consumer Ethics: An Investigation Of Ethicalbelief Of The Final Consumer”, Journal Of Business Research, 24, Pp. 297-312.
• Muralidharan P. & C.Madhavi (2014), “Asian Research Consortium”, Asian Journal Of Research İn Social Sciences And Humanities, 4(4), Pp. 317-331.
• Pieper A. (1999). Etiğe Giriş, Çev. Veysel Atayman ve Gönül Sezer, Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
• Rest J. (1984). “Research On Moral Development: Implicationsfor Training Counseling Psychologists”, The Counseling Psychologist, 12(3), Pp. 19-29
• Schwepker C. (1999). “Understanding Salespeople's İntentionto Behave Unethically: The Effects Of Perceived Competitive intensity, Cognitive Moral Development And Moral Judgment”, Journal Of Business Ethics, 21(4), Pp. 303-316.
• Schyns B. & Meindl J.R. (2006). “Emotıonalızıng Leadershıp In A Cross-Cultural Context” Advances İn Global Leadership, 4, 39–58
• Shaw D. & Newholm T. (2002). “Voluntary Simplicity And The Ethics Of Consumption”, Psychology & Marketing, 19(2), 167-185.
• Stys, Y. & Brown, S.L. (2004). “A Review Of The Emotional Intelligence Literature And Implications For Corrections” Research Report; Research Branch Correctional Service Of Canada, (March).
• Tokmak İ. & Yıldız E. & Turgut H. (2013). “Duygusal Zekanın Örgütsel Vatandaşlık Davranışına Etkisi: İş Tatmininin Aracılık Rolü”, Çağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(1), Sayfa:96-114.
• Tüsiad (2005). Devlette Etikten Etik Devlete: Kamu Yönetiminde Etik. Kavramsal Çerçeve ve Uluslararası Uygulamalar, 1.
• Ural T. (2003). İşletme ve Pazarlama Etiği, Ankara: Detay Yayıncılık
• Vermillion L. & Walfried L. & Robert D. W. (2002), “The Hunt–Vitell General Theory Of Marketing Ethics: Can İt Enhanceour Understanding Of Principal-Agent Relationships İn Channels Of Distribution?”, Journal Of Business Ethics, 41(3), Pp. 267-285.
• VitellS. J. & Singhapakdi A. & Thomas J. (2001), “Consumer Ethics: An Application And Empirical Testing Of The Hunt-Vitell Theory Of Ethics”, Journal Of Consumer Marketing, 18 (2), 2001,153-178.
• Vitell S. J. & Paolillo J. G.P. (2003), “Consumer Ethics: The Role Of Religiosity”, Journal Of Business Ethics, 46 (2), 2003, 151-162.
• Ural T. (2003). İşletme ve Pazarlama Etiği, Ankara: Detay Yayıncılık
• Zeidner M. I. & Shani Z. &G. Matthews& R. Roberts (2005). “Assessing Emotional İntelligence İn Gifted And Nongifted High School Students: Outcomes Depend On The Measure”, Intelligence, Cilt: 33, S. 369.