Türkiye’de Dış Ticaretin Teknolojik Yapısının Fasıl Bazlı Yoğunlaşma Analizleri İle Belirlenmesi

Yıl 2019, Cilt: 9 Sayı: 17, 7 - 26, 28.06.2019

Fatma Ünlü Rıfat Yıldız

Öz

Bu çalışmanın amacı, Türkiye’de
teknoloji yoğun ürünlerin dış ticaretindeki gelişmelerin fasıl bazlı yoğunlaşma
analizi ile ortaya konulmasına katkıda bulunmaktır. Bu amacı gerçekleştirmek
için Yoğunlaşma Oranı (CR), Herfindahl-Hirschman Endeksi (HHI) ve Entropi Endeksi
(ENT) kullanılmıştır. Analize 1996-2017 dönemi ve teknoloji yoğunluğuna göre
sınıflandırılan 33 fasıl dahil edilmiştir. Elde edilen bulgulara göre;
Türkiye’de teknoloji yoğun ürünlerin hem ihracatında hem de ithalatında orta
derecede yoğunlaşma söz konusudur. Ancak ithalattaki yoğunlaşmanın derecesi
daha yüksektir. Diğer taraftan, Türkiye’de dış ticaretin teknolojik yapısı
düşük ve orta teknoloji yoğunlukta toplanmaktadır. 

Anahtar Kelimeler

Teknoloji, İnovasyon, Yoğunlaşma Analizi, Türkiye

Determination of the Technological Structure of Foreign Trade in Turkey with Chapter-based Concentratİon Analyses

Öz

The aim of this study is to contribute to explaining improvements in the foreign trade of the technology intensive products in Turkey with chapter-based concentration analysis. To achieve this aim, Concentration Ratio (CR), Herfindahl-Hirschman Index (HHI) and Entropy Index (ENT) were used. The period of 1996-2017 and 33 chapters classified according to technology intensity were included in the analysis. From the findings obtained, Turkey has moderate concentration both in exports and imports of the technology-intensive products. However, the degree of the concentration in import is more compared to that in export. On the other hand, the technological structure of foreign trade in Turkey is concentrated on low and medium-low technology levels.

Anahtar Kelimeler

Technology, Innovation, Concentration Analysis, Turkey

Kaynakça

• Akal, M. (2008). “Ortadoğu Sınır Ülkeleriyle Dış Ticaret Yoğunlaşması ve Yapısal Değişim”, Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(2), 271-296.
• Altay, H., Çelebioğlu, F. & Şen, A. (2010). “Ticari Yoğunlasma Kapsamında Türkiye’nin Küresel Ölçekli Dış Ticaret Analizi”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 26, 161-172.
• Antonelli, C. (2009). “The Economics of Innovation: from the Classical Legacies to the Economics of Complexity”, Economics of Innovation and New Technology, 18 (7), 611-646.
• Atik, H. (2005). Yenilik ve Ulusal Rekabet Gücü, Ankara: Detay Yayıncılık.
• Avcı, M., Uysal, S. & Taşçı, R. (2016). “Türk İmalat Sanayinin Teknolojik Yapısı Üzerine Bir Değerlendirme”, Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırmaları Dergisi, 17(36), 49-66.
• Ayrancı, E. (2009). “Türkiye’nin Ekonomik Açıdan Küreselleşmesinin Yoğunlaşma Vasıtasıyla Ölçülmesi ve Konu Hakkında Bir Araştırma”, Anadolu Bil Meslek Yüksekokulu Dergisi, 16, 50-64.
• Bilgili, E. (2007). “Gümrük Birliği Sonrası Türkiye’nin Batı Avrupa’ya Olan İhracatının Sektörel Analizi”, Ege Akademik Bakış, 7(1), 239-250.
• Çelebi, K. (2002). “Türkiye’de Teknolojik Yapı ve Dış Ticaret Üzerindeki Etkileri”, Yönetim ve Ekonomi, 9 (1-2), 157-172.
• Çınar, Y. & Göksel, T. (2010). “İhracatta Bölgesel Çeşitlendirme ve İstikrar”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 65 (2), 29-58.
• Çil Yavuz, N. (2000). “Türkiye’nin Dış Ticaretinin Mallar ve Ülkeler Açısından Konsantrasyon Analizi (1975-1998)”, Çimento İşveren Dergisi, 14 (5): 3-12.
• DİE (2003). Dış Ticarette Yoğunlaşma, DİE Yayınları, Ankara.
• Doğan, A. (2015). “Türkiye’nin D-8 Ülkeleriyle Ticaretinin Yapısal Analizi”, Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 7(13), 166-189.
• Doğan, S. & Kaya, S. (2011). “Gümrük Birliği Sonrasında (1996-2009) Türkiye’nin Avrupa Birliği İle Dış Ticaretinin Ülke ve Fasıl Bazlı Yoğunlaşma Analizi”, Ekonometri ve İstatistik, 14, 1-18.
• Erdil, E., Pamukçu, M.T., Akçomak, İ.S. & Tiryakioğlu, M. (2016). “Bilgi, Bilim, Teknoloji ve Yenilik: Kavramsal Tartışma”, Science and Technology Policies Research Center Tekpol, Working Paper Series STPS-WP-16/01.
• Eren, E. (1981). İşletmelerde Yenilik Politikası: Kuram ve Uygulamada Yenilik. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayını.
• Erkan, B. & Sunay, Z.F. (2016). “Türkiye’nin İhracatının Yoğunlaşma Perspektifinde Analizi”, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 5(7), 1823-1842.
• Erlat, G. & Erlat, H. (2012). “Türkiye’nin Orta Doğu Ülkeleri İle Olan Ticareti, 1990-2002”, Türkiye Ekonomi Kurumu Tartışma Metni, Mayıs.
• Erlat, G. (1991). “İhracat ve Endüstriyel Yoğunlaşma Arasındaki İlişkinin İmalat Sanayiınden Seçilmiş Bazı Sektörler Açısından İncelenmesi”, 273-285, http://arsiv.mmo.org.tr/pdf/10687.pdf, (22.06.2018)
• Eşiyok, B. A. (2014). “Türkiye–AB Arasında Dış Ticaretin Teknolojik Yapısı, Rekabet Gücü ve Endüstri-İçi Ticaret: Ampirik Bir Değerlendirme”, Ankara Avrupa Çalışmaları Dergisi, 13 (1), 91-124.
• Filiztekin, A. & Karaata, S. (2010). Türkiye’nin Dış Ticarette Rekabet Gücü Seçilmiş Ülkeler, Sektörler-Mal Grupları ve Endeksler Bazında Karşılaştırmalı Bir Analiz, TÜSİAD-Sabancı Üniversitesi Rekabet Forumu REF, İstanbul
• Freeman, C. & Soete, L. (2003). Yenilik İktisadı, (Çev. E. Türkcan), Ankara: TÜBİTAK Yayınları.
• Karakaş, A. (2012). “Türkiye Ekonomisi’nde Yapısal Değişim: Dış Ticarette Fasıl Bazlı Yapısal Dönüşüm Analizi”, Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 4 (1), 1-9.
• Kösekahyaoğlu, L. (2007). “Türkiye Dış Ticaretinde Ürün ve Ülke Bazında Yoğunlaşma: 1980-2005 Dönemi Üzerine Karşılaştırmalı Bir Analiz”, İ.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 36, 15-34.
• Kuşat, N. (2015). “Gümrük Birliği Antlaşmasını Takip Eden Süreçte Türkiye-BRICS Dış Ticareti Yoğunlaşma Analizi”, Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 22 (1), 219-238.
• Küçükkiremitçi, O., Karaca, M. E. & Eşiyok, B. A. (2010). Türkiye’nin İhracatında Öne Çıkan Sektörlerde Temel Pazarlar, Rakipler ve Rekabet Gücü, Türkiye Kalkınma Bankası Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Müdürlüğü, Ankara.
• Meilak, C. (2008). “Measuring Export Concentration: The Implications for Small States, Bank of Valletta Review, 37, 35-48.
• OECD (2011). “ISIC REV. 3 Technology Intensity Definition”, Internet Address: https://www.oecd.org/sti/ind/48350231.pdf, (06.04.2018)
• Oğuztürk, B.S. (2003). “Yenilik Kavramı ve Teorik Temelleri”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8 (2), 253-273.
• Oslo Kılavuzu (2005). Yenilik Verilerinin Toplanması ve Yorumlanması İçin İlkeler, Ankara: TÜBİTAK Yayınları.
• Özkaya, M. H. (2014) .“Türkiye-Almanya İktisadi İlişkileri ve Türkiye-Almanya Dış Ticaretinde Fasıl Yoğunlaşması Üzerine Değerlendirme”, AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14(1): 245-267.
• Polat, Ç. (2007) .“Yoğunlaşma ve Piyasa İlişkisi Çerçevesinde Türk Çimento Sektörünün Yapısal Analizi”, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(2), 97-116.
• Porter, M. E. (1991). The Competitive Advantage of Nations, New York: The Free Press.
• Posner, M. V. (1961). “International Trade and Technical Change”, Oxford Economic Papers, 13, 323-341.
• Savaş, V. (2007). İktisadın Tarihi, Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Schumpeter, J. A. (1934). The Theory of Economic Development, New Jersey: Transaction Publishers.
• Seymen, D. (2009). “Gümrük Birliği, Türkiye’nin Avrupa Birliği ile Ticaretinde Ülke Yoğunlaşmasını Değiştirdi mi?”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(1), 199-220.
• Soyak, A. (2011). Teknoekonomi, İstanbul: Der Yayınları.
• Temiz, D. (2009). “Gümrük Birliği ile Birlikte Türkiye’nin Dış Ticaretinde Yapısal Değişimler Oldu mu?”, Ankara Avrupa Çalısmaları Dergisi, 8 (1), 115-138.
• Türkiye İstatistik Kurumu (2018). “Dış Ticaret İstatistikleri”, http://www.tuik.gov.tr/PreTabloArama.do?araType=vt&metod=search, (06.04.2018)
• Vernon, R. (1966). “International Investment and International Trade in the Product Cycle”, Quarterly Journal of Economics, 80 (2), 190-207.
• Virasa, T. & Tang, J.C.S. (1998). “The Role of Technology in International Trade: A Conceptual Model for Developing Countries”, The Journal of High Technology Management Research, 9 (2), 195-205.
• Yıldırım, O. & Özbaş, H. (2018). “Türkiye Dış Ticaretinin Ülke-Ürün Bazlı İncelenmesi ve Dış Ticarette Yoğunlaşma (2012-2016)”, Econ;World 2018, Lisbon- Portugal.