ELMALILI HAMDİ HZ. ÂDEM’İN EVRİMLE YARATILDIĞINI MI SÖYLÜYOR? (SÜLEYMAN ATEŞ’İN İDDİASI ÜZERİNE BİR İNCELEME)

Yıl 2019, Sayı: 42, 27 - 42, 30.06.2019

Yunus Emre Gördük

Öz

Bazı Müslüman araştırmacılar insan soyunun Âdem ve eşi
Havva’dan değil evrim sonucu başka bir ilkel türden tekâmül ederek bugüne
geldiğini savunmaktadır. Bu araştırmacıların en belirgin özelliği, keyfî te’viller
yaparak bu iddiayı Kur’ân âyetleriyle desteklemeye çalışmalarıdır. Oysaki
âyetlerde açıkça ilk yaratılan insanın Hz. Âdem olduğu, daha sonra eşinin
yaratıldığı ve insan neslinin bu ilk çiftin çocukları olduğu beyan
edilmektedir. Söz konusu araştırmacılardan biri Süleyman Ateş’tir. Ateş sadece
Kur’ân âyetlerini değil bazı âlimlerin ilgili açıklamalarını da kendi iddiasına
delil yapmaya çalışmıştır. Ateş 1975’te yayınlanan “Kur’ân-ı Kerîm’e Göre
Evrim Teorisi” adlı makalesinde Elmalılı Hamdi Yazır’ın tefsirinden
örnekler vererek onun evrim fikrini benimsediğini iddia etmektedir. Bunu da
parçacı bir yaklaşımla yapmakta, yani kendi fikrini destekleyecek bazı kısımları
seçerek kullanmaktadır. Onun bu husustaki tavrını daha sonraki eserlerinde
sürdürdüğü de görülmektedir. Halbuki Elmalılı’nın konuyla ilgili düşüncesi
bütüncül bir gözle incelendiğinde durumun hiç de Ateş’in yansıttığı gibi
olmadığı anlaşılmaktadır. Müellif Hz. Âdem’in evrim yoluyla başka canlı
türlerinden geldiği görüşünde değil, aksine onun kusursuz bir ilk insan olarak
yaratıldığı kanaatindedir. O bu
kanaat ve inancını telif etmiş olduğu büyük tefsiri “Hak Dini Kur’ân Dili”nde
açıkça beyan etmiştir. Netice itibariyle bu incelemenin asıl amacı bir şahıs
yahut bir şahsın evrim konusundaki fikrini tenkitten ziyade bir zihniyetin ve
yaklaşım tarzının sağlıksızlığını ortaya koymaktır. Ne yazık ki son zamanlarda,
bahsi geçen parçacı ve derinliksiz yorum çabalarının, İslami ilimlere dair en
hassas konularda bile artan bir ivmeyle yaygınlık kazandığı gözlenmektedir. 

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Elmalılı Hamdi, Âdem, Yaratılış, Evrim, Süleyman Ateş, İddia, Yaklaşım

Kaynakça

• Ateş, Süleyman. “Kur’ân-ı Kerîm’e Göre Evrim Teorisi”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 20 (1975): 127-146.
• Ateş, Süleyman. Yüce Kur’ân’ın Çağdaş Tefsiri. 10 Cilt. İstanbul: Yeni Ufuklar Neşriyat, 1997.
• Ferrâ, Ebû Zekeriyya Yahya b. Ziyad b. Abdillah ed-Deylemî. Me‘âni’l-Kur’ân. Thk. Ahmed Yusuf Necatî/Muhammed Ali Neccar/Abdülfettah İsmail eş-Şelbî. 3 Cilt. Mısır: Dâru’l-Mısriyye, ts.
• Güven, Turan. “Topluma İdeoloji Olarak Dayatılan Bilim ve Evrim”. I. Uluslararası Bilimler Işığında Yaratılış Kongresi Tebliğleri. Ed. Adem Tatlı v.dğr., 871-884. Gaziantep: Anıt Matbaacılık, 2018.
• İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim ed-Dîneverî. Garîbu’l-Kur’ân. Thk. Ahmed Sakr. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1978.
• İslamoğlu, Mustafa. Yaratılış ve Evrim. İstanbul: Düşün Yayıncılık, 2016.
• Kocaçalışkan, İsmail. “Evrim mi? Yaratılışta Tedriç mi?”. I. Uluslararası Bilimler Işığında Yaratılış Kongresi Tebliğleri. Ed. Adem Tatlı v.dğr., 824-830. Gaziantep: Anıt Matbaacılık, 2018.
• Kurtubî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed el-Hazrecî. el-Câmi‘ li-ahkâmi’l-Kur’ân. Thk. Ahmed el-Berdûnî/İbrâhin Atfîş. 20 Cilt. Kâhire: Dâru’l-Kütübi’l-Mısriyye, 1964.
• Mâturîdî, Ebû Mansur Muhammed. Te’vîlâtu Ehli’s-Sünne. Thk. Mecdî Baslûm. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2005.
• Râgıb el-Isfahânî, Ebû'l-Kâsım Hüseyin b. Muhammed. Tefsîru’r-Râğıb el-Isfahânî. Thk. Adil b. Ali eş-Şiddî (2. ve 3. ciltler). 5 Cilt. Riyad: Dâru’l-Vatan, 2003.
• Râzî, Fahrüddîn Ebû Abdillah Muhammed b. Ömer. Mefâtîhu’l-gayb. 32 Cilt. Beyrut: Dâru İhyai’t-Türâsi’l-Arabî, 1998.
• Semerkandî, Ebu’l-Leys Nasr b. Muhammed. Bahru’l-ʻulûm. 3 Cilt. b.y.: y.y., ts.
• Taberî, Ebû Cafer Muhammed İbn Cerîr. Câmi‘u’l-beyân fî te’vîli âyi’l-Kur’ân. Thk. Ahmed Muhammed Şakir. 24 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2000.
• Taslaman, Caner. Evrim Teorisi Felsefe ve Tanrı. İstanbul: İstanbul Yayınevi, 2016.
• Taslaman, Caner. “Evrim Teorisi: Felsefi ve Teolojik Bir Değerlendirme”. Artuklu Akademi Günleri Bilim Tarihi Ve Felsefesi Sempozyumu. (Mardin, 27-29 Kasım 2015). Ed. Ömer Bozkurt. 297-335. Mardin: Mardin Artuklu Üniversitesi Yayınları: 2016.
• Yakıt, İsmail. “Kur’ân’da İnsanın Yaratılışı ve Evrimi”. Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 5 (1998): 1-16.
• Yazır, Elmalılı Hamdi. Hak Dini Kur’an Dili. 10 Cilt. İstanbul: Eser Neşriyat ve Dağıtım, 1979.
• Zeccâc, İbrahim b. es-Sırrî b. Sehl Ebû İshak. Meʻânî’l-Kur’ân ve i’râbuhu. 5 Cilt. Beyrut: Âlemu’l-Kütüb, 1988.
• Zemahşerî, Ebu’l-Kâsım Mahmûd b. Ömer. el-Keşşâfu an hakâıkı ğavâmıdı’t-tenzîl. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kitabi’l-Arabî, 1407/1985.