Okul Yöneticilerinin Desteğiyle Oluşturulan Sosyal Sermayenin Okul Başarısına Etkisi

Yıl 2019, Sayı: 41, 283 - 312, 19.06.2019

Mine Gözübüyük Tamer

https://doi.org/10.21497/sefad.586619

Öz

Sosyal bir kurum olan okullar,
çocuk ve gençlerin yaşamlarının önemli bir bölümünü geçirdikleri yapılardır.
Kurumsal bir yapıda sosyal sermaye, bu yapıda yer alan topluluk içerisindeki
ilişkilere dayanmaktadır. Bu ilişkilerin güçlü ve yoğun oluşu sosyal sermayenin
inşasını olanaklı hale getirmektedir. Bu yüzden birçok kurumun başarısı,
çalışanlarının birbirleriyle kurdukları yakın ilişkilerde gizlidir ve bu
ilişkilerin kurulmasında ve sürdürülmesinde okul yöneticileri kilit role
sahiptir. Bu çalışmada okullarda merkezi ve kilit role sahip okul
yöneticilerinin sosyal sermaye unsurlarını inşa etme süreci ve bunu okul
ortamına nasıl yansıttığı irdelenmiş ve bu yansımanın okulun başarısı
üzerindeki etkisi mercek altına alınmıştır. Bu bağlamda, okul yöneticilerinin
sosyal sermayenin göstergeleri olarak “karşılıklı güven ortamının
oluşturulması, okul içindeki bireyler (yönetici-öğretmen-öğrenci-veli vb.)
arasında sosyal ilişkilerin ağının kurulması ve geliştirilmesi, okul personeli
ile öğrenci ve velilerinin bir araya gelebilecekleri sosyal ortamların
sunulması, okula yönelik bir aidiyet duygusunun yaratılması ve işbirliği gibi
unsurları nasıl inşa ettikleri hususu çalışmanın odağına alınmıştır. Araştırma,
nitel araştırma yaklaşımı içerisinde yarı yapılandırılmış mülakat tekniği
kullanılarak Trabzon özelinde gerçekleştirilmiştir. Araştırmaya Milli Eğitim
Bakanlığı’na bağlı Trabzon il merkezindeki farklı okul türlerinde görev yapan
on okul yöneticisi dâhil edilmiştir. Araştırma kapsamında Trabzon ili
ortaöğretim okullarından (liselerden) farklı okul türleri arasında kıyaslamaya
olanak verecek şekilde okul seçimine gidilerek betimsel bir çalışma
yürütülmüştür. Bu bağlamda, belirlenen okullarda görev yapan yöneticilerle
gerçekleştirilen mülakatlar neticesinde okul yöneticilerinin çabaları ve
desteğiyle inşa edilen sosyal sermaye unsurlarının okul ortamına
yansıtılmasının okulun başarısına olumlu yönde katkıda bulunduğu tespit
edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Sosyal sermaye, okul yöneticisi, ortaöğretim, okul başarısı

The Effect of Social Capital Built by the School Principals’ Support on the School Success

Öz

Schools are social institutions where students and young
people spend a significant part of their lives. Social capital in an
institutional structure is based on the connections within the community
involved in this structure. The strong and intense nature of these
relationships makes it possible to construct social capital. Therefore, the success of many institutions is hidden in the close
relations that their employees establish with each other and the school a principal play a key role in establishing and maintaining these
relations.  In this study, the process of building social capital
elements of the school principals with a central and key role in
schools and how it reflects on the school environment are examined and the
effect of this reflection on the success of the school has been examined. As
regards, this study focused on how school principals were creating an environment of mutual trust, the
establishment of a network of social relations between the individuals in the
school (manager-teacher-student-parent, etc.) and the presentation of social
environments where school staff and students and parents can come together and
how to build such a sense of belonging and to cooperate with the school as the
indicators of social capital. The research was conducted within
the context of qualitative research by using semi-structured interview
technique in Trabzon. Ten school principals working in different school types
in the city center of Trabzon were included in the study. Within the scope of
the research, a descriptive study was carried out in order to allow comparison
between different school types from secondary schools in Trabzon. In this
context, it was determined that reflecting the social capital elements built by
the efforts of school administrators contributed positively to the success of
the school.

Anahtar Kelimeler

Social capital, school principal, secondary school, school success

Kaynakça

• Balcı, A. (2010). Açıklamalı eğitim yönetimi terimleri sözlüğü. Ankara: Pegem Akademi.
• Bursalıoğlu, Z. (2010). Okul yönetiminde yeni yapı ve davranış. Ankara: Pegem Akademi.
• Carter V. G. & Phi D. K. (1973). Dictionary of education. New York: McGraw Hill Book Company.
• Çankaya, H. İ. ve Çanakçı, H. (2011). Sosyal sermaye ve motivasyon arasındaki ilişkiye yönelik öğretmen görüşlerinin değerlendirilmesi. Milli Eğitim Dergisi, 191, 127-134.
• Dönmez, B. ve Bakır Ağıroğlu A. (2016). Müdür değişimi bağlamında okul kültürünün mecazlar acısından analizi. PEGEM Eğitim ve Öğretim Dergisi, 6(1), 41-60.
• Ekinci, A. (2008). Genel liselerdeki sosyal sermaye düzeyinin ÖSS başarısına etkisi (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ.
• Ekinci, A. (2012). İlköğretim okullarındaki sosyal sermaye düzeyinin örgüt içi bilgi paylaşımına etkisi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 4, 2505-2520.
• Ekinci, A. ve Karakuş, M. (2011). Okul müdürlerinin sosyal sermaye liderliği davranışlarının öğretmenler arasındaki sosyal sermaye düzeyine etkisi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 4, 527-553.
• Erdoğan, İ. (2008). Eğitim ve okul yönetimi. İstanbul: Alfa Yayınları.
• Erdoğdu, M. Y. (2006). Yaratıcılık ile öğretmen davranışları ve akademik başarı arasındaki ilişkiler. Sosyal Bilimler Dergisi, 17, 95-106.
• Ertan, B. (2009). Delta planı. İstanbul: Şira Yayınları.
• Field, J. (2008). Sosyal sermaye. (B. Bilgen ve B. Şen, Çev.) İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Fukuyama, F. (2005). Güven, sosyal erdemler ve refahın yaratılması. (A. Buğdaycı, çev.)Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Giddens, A. (2013). Sosyoloji. (M. Özcan, Çev.) İstanbul: Kırmızı Yayınları.
• Gök, M. (2014). Toplumsal kalkınmanın ve sosyal sermayenin bilinmeyen aktörleri: kadın odaklı sivil toplum kuruluşları (Yayımlanmamış Doktora Tezi) Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Güngör, G. (2011). İlköğretim okullarının öğretmen görüşlerine göre sosyal sermaye düzeyleri ve dezavantajlılıkları ile ilgili değişkenler arasındaki ilişki (Mersin ili Mezitli ilçesi örneği) (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Mersin.
• Günkör, C. ve Özdemir, M. Ç. (2017). Sosyal sermaye ve eğitim ilişkisi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 15(1), 70–90.
• Harper, Rosalyn (2002). The measurement of social capital in the United Kingdom. Office for National Statistics. 11.02.2019 tarifinde http://www.oecd.org/unitedkingdom/2382339.pdf adresinden alındı.
• Healey, K. (2011). Principals’ strategies for ıncreasing their teachers’ social capital, Northwestern University. International Congress for School Effectiveness and Improvement. Cyprus.
• Imandoust, S. B. (2011). Relationship between education and social capital. International Journal of Humanities and Social Science, 12, 52-57.
• İnce, C. (2014). Sosyal sermaye ve akademik başarı arasındaki ilişkinin sosyolojik bir analizi: şanlıurfa’da bir alan araştırması. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
• Kaya, Y. K. (1999). Eğitim yönetimi: kuram ve Türkiye’deki uygulama. Ankara: Set ofset.
• Kwatubana, S. (2017). The principals’ role ın developing social capital for the promotion of healthy school environments. International Journal of Social Sciences And Humanity Studies, 2, 109-125.
• Mikiewicz, P., Jonasson, J. T., Gudmundsson G., Blonda G.S., & Korczewska, D.M. (2011). Social capital and education comparative research between Poland and Iceland Final report. Wrocław: University of Lower Silesia.
• Putnam, R. (1993). Making democracy work: civic tradition in modern Italy. Princeton: Princeton University Press.
• Putnam, R. (1995). Tuning in, tuning out: The Strange disappearance of social capital in America. Political Science And Politics, 28(4), 664- 683.
• Putnam, R. (2000). Bowling alone: the collapse and revival of american community, New York: Simon and Schuster.
• Şan, K. ve Akyiğit, H. (2015). Sosyal sermaye tartışmaları ve türkiye’de sosyal sermayenin ölçülmesi sorunu. Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 34, 123-134
• Şan, M. K. ve Şimşek, R. (2011). Sosyal sermaye kavramının tarihsel ve sosyolojik arkaplanı. Akademik İncelemeler Dergisi, 6(1), 88-110.
• Şimşek, R. D. (2013). İlkokul ve ortaokullardaki sosyal sermaye düzeyi ile öğretmenlerin iş doyumları arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Okan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Töremen, F. (2002). Okullarda sosyal sermaye: kavramsal· bir çözümleme. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 32, 556-573.
• Tüylüoğlu Ş. (2006). Sosyal sermaye iktisadi performans ve kalkınma: Bir yazın taraması, Akdeniz İ.İ.B.F. Dergisi, 12, 45-52
• Tüzemen, S. (2013). Güven ve ilişkiler bağlamında sosyal sermayenin akademik verimliliğe etkisi: Karadeniz Teknik Üniversitesi Örneği (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Trabzon.