Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

بصيرة القلوب في » الصور البيانية في التفسير المخطوط للملا خليل الإسعردي « كلام علام الغيوب (Molla Halil Es-Siirdi’nin “Basiretu’l-Kulüb Fi Kelami Allami’l-Ğuyüb” Adlı Eserinde Beyân Sanatları)

Yıl 2019, Cilt: 6 Sayı: 1, 151 - 190, 30.06.2019

Öz

Molla Halil Es-Siirdi’nin “Basiretu’l-Kulüb Fi Kelami Allami’l-Ğuyüb” Adlı Eserinde
Beyân Sanatları
(Bakara Süresi Örneği)
Bu çalışma Molla Halil Es-Si‘irdî’nin el yazması “Bâsiratul-Kulûb fi Kelâmi
Allâmil-Ğuyûb” isimli tefsirinin beyân ilmi konularına ışık tutmakta, eserde
geçen teşbih, mecâz-ı mürsel, istiâre, kinâye, ta’rîz gibi konuları ele almaktadır.
Bu incelemede uzun olması ve bu hacimli kitap için yeni araştırmalara kapı
aralaması hasebiyle sadece Bakara Suresi ile sınırlı kalınmıştır. Bu makale,
mukayeseli olarak eleştirel bir bakışla ele alınmış olup tümevarım yöntemine
dayanmaktadır. Öncelikle söz konusu tefsirdeki beyân türlerini tespit etmeye
çalışıldı, sonrasında talebelerin faydasına olacağı mülahazasıyla bunları Belağat
kitaplarındaki yerleşik düzene göre sıralandı. -Teşbih konusu, kinaye ve
ta’rîz konularına nazaran daha çok yer almış. Yine mecazın her iki türüne
de (mecaz-ı mürsel ve istiâre) fazlaca yer verilmiş.- Daha sonra da makaleyi
sonuç ve araştırmanın önemli noktalarını hatırlatmakla bitirildi.

Kaynakça

  • العظيم والسبع المثاني،ط 1، تح، علي عبد الباري عطية(بيروت: دار الكتب العلمية 1415 ه). i. Elalusi, Şihabuddin Mahmud B. Abdullah Elhuseyni, (1270h), Ruhu’l Maani Fi Tefsiri’l Kur’ani’l Azim Ve’s-Sebi’l Mesani ,1.Baskı, Arş, Ali Abdulbari Atiyyeh (Beyrut: Daru’l Kutübi’l İlmiyye, 1415h.). أحمد مطلوب أساليب بلاغية،ط 1، (الكويت: وكالة المطبوعات، 1980 م). ii. Ahmed Matlub, Esalibu Belağiyye, 1.Baskı, Elkuveyt: Vekalatu>L Metbuaat, 1980m.). ، ابن الأثير، نصر الله بن محمد ( 637 ه) المثل السائر في أدب الكاتب والشاعر،ط 4 تح،أحمد الحوفي، بدوي طبانة، ( القاهرة: :دار نهضة مصر ). İbn Elasir, Nesrullah B. Muhammed (637h.) Elmasal Elsair Fi Edebi>L Katib ve Şaiir, 4.Baskı, Arş, Ahmed Elhufi, Bedevi Tabaneh, (Elkahira: Daru Nahdati Misr). الإسعردي، الملا خليل بصيرة القلوب في كلام علام الغيوب( مخطوط). iii. Elisırdi, Elmılla Halil , Basiretu’l Kulup Fi Kelami Allemi’l Guyup ( Mahtut). الإسعردي، الملا خليل، القاموس الثاني في النحو والصرف والمعاني، (تح: حمدي السلفي،ديار بكر). iv. El-İsırdı Elmulla Halil, Elkamusu’s Sanı Fi’n-Nahvî Fi’s-Sarfı Ve’l Meanı , Arş. Hamdi’s Selefi (Diyarbakır). الإسعردي، الملا خليل ،الكافية الكبرى في علم النحو ط 1،تح، ألياس قبلان، (بيروت: دار صادر 1428 ه). v. El-İsırdı Elmulla Halil. Elkifeyetu’l Kubre Fi İlmi’n Nehvi, 1.Baskı, Arş. İlyas Kıblan . (Beyrut: Daru Sadir 1428 H.). أبو السعود العمادي، محمد بن محمد بن مصطفى ( 982 ه)، إرشاد العقل السليم إلى مزايا الكتاب الكريم، (بيروت: دار إحياء التراث العربي). vi. Ebu’s-Suud’l İmedi , Muhammed B. Muhammed B. Mustafa(982 H.), İrşadu’l Akli’s-Selim İle Mezeye’l Kitabi’l Kerim( Beyrut: Daru İhyai’t-Turasi’l Arabi ). إسماعيل بن محمد أمين بن مير سليم الباباني البغدادي، هدية العارفين إلى أسماء المؤلفين .( وآثار المصنفين: ( 1399 ه)، (وكالة المعارف الجليلة، إستنبول 1951 vii. İsmail B. Muhammed Emin B. Mir Selim Elbabani Elbeğdadi, Hediyetu’l Arifin İle Esmai’l Müalifin Ve Asaru’l Musanifin(1399h.), İstanbul: Vekaletu’l Mearifi’l Celileh 1951m.). البخاري، محمد بن إسماعيل أبو عبدالله، الجامع الصحيح ط 1،تح، محمد زهير بن ناصر الناصر(: دار طوق النجاة، 1422 ه ). viii. Elbuhari, Muhammed B. İsmail Ebu Abdullah , Elcamiu’s Sahih, 1.Baskı Arş, Muhammed Zuhayir B. Nasir Elnasir (Daru Tavki’n Necet, 1422h) . .البيضاوي، ناصر الدين أبو سعيد عبد الله بن عمر بن محمد ( 685 ه)، أنوار التنزيل وأسرار التأويل،ط 1، تح، محمد عبد الرحمن المرعشلي،( بيروت: دار إحياء التراث العربي، 1418 ه). ix. Elbeydavi, Nasiru>D-Din Ebu Said Abdullah B. Ömer B. Muhammed (685 H.) Envaru>T Tenzil Ve Asraru>T Tevil, 1.Baskı Arş: Muhammed Abdurrahmen Elmeraşli, (Beyrut: Daru İhyai>T Turasi>L Arabi, 1418h.). البدوي، أحمد أحمد عبد الله ( 1384 ه) من بلاغة القرآن، (القاهرة: نهضة مصر ، 1426 ه), x. Elbedevi Ahmed Ahmed Abdullah (1384 H.) Min Belağati’l Kur’an, (Elkahire: Nehdatu Mısır (1426 H.). التفتازاني سعد الدين ، مختصر المعاني،ط 1( قم: 1411 ه). xi. Elteftazani Sadu’d-Din. Muhtasaru’l Meani 1.Baskı, (Kum 1411 H.). أبو حيان، محمد بن يوسف الأندلسي ( 745 ه) البحر المحيط، تح، صدقي محمد جميل،(بيروت: دارالفكر، 1420 ه). xii. Ebu Hayyan, Muhammed B. Yusuf Elendelusi (745 H.) ,Elbehru’l Muhit , Arş. Sıdkı Mumammed Cemil ,(Beyrut: Daru’l Fikr , 1420 H.) ، الجرجاني، أبو بكر عبد القاهر بن عبد الرحمن بن محمد ( 471 ه)، دلائل الإعجاز: ط 3 تح: محمود محمد شاكر، (القاهرة: مطبعة المدني / جدة : دار المدني 1413 ه). xiii. Elcurcani , Ebu Bekir Abdulkahir B. Abdurrahman B. Muhammed ( 471h.) , Delailü’l İcaz, 3. Baskı , Arş. Mahmud Muhammed Şakir,( Elkahire: Matbaatu’l Medeni / Cedde: Daru’l Medeni 1413 H.). ابن جني،أبو الفتح عثمان الموصلي ( 392 ه) الخصائص، ط 4، ( القاهرة:الهيئة المصرية العامة للكتاب). xiv. İbn Cini, Ebu Elfeth Osman B. Cini Elmusili (392h.) Elhasais; 4.Baskı (Elkahira: Elheyet>Ul Mısriyyetu>L Ammatu Lilkitap). الخطيب القزويني ( 739 ه)، الإيضاح في علوم البلاغة ط 3، تح، محمد عبد المنعم خفاجي، (بيروت: دار الجيل). xv. Elhatip’l Kazvini (739h.) , Eliidah Fi Ulumi’l Belaga ,3 Baski , Arş, Muhammed Abdulmunim Hafaci,( Beyrut: Daru’l Cil). الخفاجي أحمد بن محمد ( 1069 ه)، عناية القاضي وكفاية الراضي ، (بيروت: دار صادر). xvi. Elhavaci, Ahmed B. Muhammed (1069 H.), İnayetu’l Kadi Ve Kifeyetu’r- Radi (Beyrut : Daru Sadir) الرازي، فخر الدين، ( 606 ه) مفاتيح الغيب، ط: 3 (بيروت: دار إحياء التراث العربي، 1420 ه). xvii. Er-Razi Fehruttin (606h.). Mefatihu’l Gayib 3.Baskı, (Beyrut: Daru İhyahi’t- Turasi’l Arabi. 1420 H.) الراغب الأصفهانى، أبو القاسم الحسين بن محمد ( 502 ه) المفردات في غريب القرآن، ط 1، تح، صفوان عدنان الداودي، (بيروت: دار القلم 1412 ه) . xviii. Er-Rağib Elasfahani Ebu Kasim Elhuseyin Bin Muhamed, (502 H.). Elmufredet Fi Garibi’l Kur’an, 1.Baskı, Arş: Savvan Adnan Eldavudi, (Beyrut: Deru’l Kalem, 1412 H). الزركشي، أبو عبد الله بدر الدين محمد بن عبد الله بن بهادر ( 794 ه)، البرهان في علوم القرآن ط 1، تح، محمد أبو الفضل إبراهيم، (القاهرة: دار إحياء الكتب العربية 1376 ه ). xix. Elzerkeşi , Ebu Abdullah Bedru’d-Din Muhammed B. Abdullah B. Bahadır (H. 794 ), Elburhan Fi Ulumi’l Kuran, Arş. Muhammed Ebu’l Fadl İbrahim 1. Baskı (Elkahire: Daru İhyai’l Kutubi’l Arabiyye 1376 H.) ، الزمخشري، محمود بن عمرو بن أحمد، ( 538 ه)الكشاف على هامش حاشية الطيبي،ط 1 (جائزة دبي الدولية للقرآن الكريم، 2013 م). xx. Elzemehşeri Maahmud B. Amr B. Ahmed (538h), Elkeşaf Ale Hamişi Haşiyeti’t- Tiybi 1.Baskı ( Caizetü Dübeyy’i D-Duveliyetu Lilkurani’l Kerim 2013m.) الزمخشري، محمود بن عمرو بن أحمد، ( 538 ه)الكشاف ط 3، (بيروت: دار الكتاب العربي، 1407 ه). xxi. Elzemehşeri, Mahmud B. Amr B. Ahmed, (538h) Elkeşşaf 3.Baskı,( Beyrut/ Daru’l Kitabi’l Arabi, 1407h) السبكي، أحمد بن علي بن عبد الكافي، أبو حامد، بهاء الدين ( 773 ه) عروس الأفراح في شرح تلخيص المفتاح ط 1، تح، د.عبد الحميد هنداوي، (بيروت: المكتبة العصرية، 1423 ه) . xxii. Elsubki, Ahmed B. Ali B. Abdulkafi Ebu Hamid Bahattin (773 H.) , Arusu’l- Afrah Fi Şerhi Talhisi’l Miftah, 1. Baskı, Arş. Dr. Abdulhamid Hindevi .( Lubnan / Beyrut ,Elmektebetu’l Asrıyye 1423h.). السكاكي ، أبو يعقوب يوسف بن أبي بكر( 626 ه) مفتاح العلوم، ط 2، (بيروت: دار الكتب العلمية، 1407 ه). xxiii. Es-Sekkaki, Ebu Yakub Yusuf B. Ebi Bekir(626h) Miftahu’l Ulum, 2.Baskı,( Beyrut: Daru’l Kutübi’l İlmiyye, 1407h). الطيبي، شرف الدين الحسين بن عبد الله ( 743 ه)، فتوح الغيب في الكشف عن قناع الريب ط 1، (جائزة دبي الدولية للقرآن الكريم: ، 2013 م). xxiv. Eltiybi, Şerefıttin Elhuseyin B. Abdullah (743 H.) .Futuhu’l Gayıp Fil Kaşfi An Kinai’r-Reyp, 1.Baskı Caizet Dubey Ed-Duveliyye Lilkur’ani’l Kerim( 2013 M.). عبد الرحمن بن حسن حَبَنَّكَة الميداني الدمشقي ( 1425 ه) البلاغة العربية، ط 1،( دمشق: دار القلم، 1416 ه) . xxv. Abdurrahmen B. Hasan Habenneke Elmeydani’d-Dimaşki (1425 H.) , Elbelagatu’l Arabiyye Baskı (Dimaşk: Daru’l Kalem 1416 H.) ( عبد المتعال الصعيدي ( 1391 ه)، بغية الإيضاح لتلخيص المفتاح في علوم البلاغة ط 17 القاهرة: مكتبة الآداب، 1426 ه). xxvi. Abdulmuteaal Es-Seidi, (1391 H.) Buğyetu’l İdah Litahlisi’l Miftah Fi Ulumi’l Belaga 17.Baskı( Elkahire Mektebetu’l Adap 1426 H.). عبده عبد العزيز قلقيلة، البلاغة الاصطلاحية، (القاهرة: دار الفكر العربي 1991 م). xxvii. Abdeh Abdulaziz Kulkile, Elbelagatü’l İstilahiyye,( Elkahire: Daru’l Fikri’l Arabi Baskısı,1991 M.) عبد العزيز عتيق ( 1396 ه)، علم البيان. (بيروت: دار النهضة العربية، 1405 ه). xxviii. Abdulaziz Atiik(1396 H.) , İlmu’l Beyen,( Beyrut: Daru’n Nahdati’l Arabiyye 1405h.). ابن عطية الأندلسي، أبو محمد عبد الحق، المحرر الوجيز في تفسير الكتاب العزيز: ( 542 ه) ط 1(تح، عبد السلام عبد الشافي محمد، بيروت: دار الكتب العلمية ، 1422 ه). xxix. İbn Atiyye Elandelusi Ebu Muhamed Abdulhak Elmuhariri’l Vaciz Fi Tefsiri’l Kitabi’l Aziz (542 H.).1.Baskı, Arş: Abdu’s-Selam Abdu’ş-Şafi Muhemed, (Beyrut: Daru’l Kutübi’l İlmiyye (1422 H.). ابن عادل، أبو حفص سراج الدين عمر بن علي ( 775 ه) اللباب في علوم الكتاب،ط 1، تح، عادل أحمد عبد الموجود وعلي محمد معوض، (بيروت: دار الكتب العلمية، 1419 ه). Xxx. İbn Adil Ebu Hafs Siracciddin Ömer B. Ali (775 H.).Ellubab Fi Ulumi’l Kitap. 1. Baskı, Arş. Adil Ahmed Abdulmevcud Ve Ali Muhammed Muavved . (Beyrut: Daru’l Kutubi’l İlmiyye 1419 H.). ابن عاشور، محمد الطاهر بن محمد التونسي ( 1393 ه)، التحرير والتنوير (تونس: الدار التونسية، 1984 ه), xxxi. İbn Aşur Muhammedi’t-Tahir B. Muhammed Eltunisi, Ettahrir Ve’ttenvir (Tunis: Ed’ Deru’t-Tunisiyye 1984 H.) القرطبي، أبو عبد الله محمد بن أحمد ( 671 ه)، الجامع لأحكام القرآن ط 2، تح، أحمد البردوني وغيره، (القاهرة: دار الكتب المصرية، 1384 ه) . xxxii. Elkurtubi, Ebu Abdullah Muhammed B. Ahmed (671 H.) , Elcami Liahkemi’l Kuran, 2. Baskı Arş. Ahmet Elberduni Ve Başkaleri ( Elkahire: Daru’l Kutubi’l Mısriyye 1384 H.). القفطي، جمال الدين أبو الحسن علي بن يوسف ( 646 ه)، إنباه الرواة على أنباه النحاة، ط 1، تح، محمد أبو الفضل إبراهيم، القاهرة: دار الفكر العربي، بيروت: مؤسسة الكتب الثقافية، 1406 ه). xxxiii. Elkıftı,Cemal’d-Din Ebu’l-Hasan Ali B. Yusuf, İnbahu’r-Ruvat Ala Anbahi’n-Nuhat(646h.) 1.Baski, Arş.Muhammed Ebu’l Fadl İbrahim ,( Elkahira :Daru’l Fıkrı’l Arabi , Beyrut: Muessesetu’l Kutub’s-Skafiyye , 1406 H.). الكرماني، محمود بن حمزة بن نصر، أبو القاسم برهان الدين ( 505 ه)، غرائب التفسير وعجائب التأويل (جدة: دار القبلة للثقافة الإسلامية - مؤسسة علوم القرآن). xxxiv. Elkırmani, Mehmud B. Hamze B. Nasr , Ebu’l Kasim Burhanu’d-Din (505h.). Garaibu’t-Tefsir Ve Acaibu’t-Tevil (Cedde: Daru’l Kible Lis-Sakafeti’l İslamiyyeh- Muassasatu Ulumi’l Kur’an). محمد أبو موسى، البلاغة القرآنية في تفسير الكشاف وأثرها في الدراسات البلاغية، (القاهرة: دار الفكر العربي). xxxv. Muhammed Ebu Musa , Elbelagatu’l Kuraniyye Fi Tafsiri’l Keşşaf Ve Aseriha Fi’d-Dirasati’l Belagiyye ( Daru’l Fikri’l Arabi ) محمود الزين.، المباحث البلاغية في تفسير الإمام الطبري (علم المعاني) (رسالة دكتوراه في كلية اللغة العربية جامعة الأزهر). xxxvi. Mehmut Ezzeyin. Elmebahisu’l Belağiyye Fi Tefsiri’l İmam Et-Tabari (İlmulmaani) Risalatu Dokturah Fi Kuliyeti’l-Luğati’l Arabiye Camiatu’l Azhar. محيي الدين درويش، إعراب القرآن وبيانه ط 4، (حمص – سورية، دار الإرشاد للشئون الجامعية، 1415 ه). xxxvii. Muhyi’d-Din Derviş , İrabu’l Kuran Ve Beyanih , 4.Baskı ( Humus/Suriye: Daru’l İrşadi Lişşuuni’l Camiiyye, 1415 H.) المزني، إسماعيل بن يحيى أبو إبراهيم 264 ه مختصر المزني، ط 1( بيروت: دار المعرفة، 1410 ه ). xxxviii. Elmuzeni İsmail B. Yahya B. İsmail , Ebu İbrahim (264 H.).Muhtasaru’l Muzeni, 1.Baskı (Beyrut: Daru’l Merife (1410 H.).. مسلم بن الحجاج ( 261 ه)، الجامع الصحيح، تح: محمد فؤاد عبد الباقي،( بيروت: دار إحياء التراث العربي). xxxix. Muslim B. Elhaccac ( 261 H.) ,Ec-Camiu’l-Sahih, Arş. Muhammed Fuad Abdulbaki (Beyrut: Daru İhyai’t-Turasi’l Arabi ). مصطفى مسلم، مباحث في إعجاز القرآن، ط 3 ( دمشق: دار القلم، 1426 ه). xl. Mustafa Muslim, Mebahis Fi İcazi’l Kuran, 3. Baskı (Dimeşk: Daru’l Kalem (1426 H.). ابن المنير الإسكندري( 683 ه)، الانتصاف فيما تضمنه الكشاف،ط 3، (بيروت:دار الكتاب العربي، 1407 ه) xli. İbnu’l Munir Eliskenderi (683 H) , Elintisaf Fime Tadammenehu’l Keşşaf, 3.Baskı (Beyrut: Daru’l Kitabi’l Arabi, 1407h.). الموسوعة الفقهية الكويتية: صادر عن وزارة الأوقاف والشئون الإسلامية – الكويت. xlii. Elmevsuatu’l Fikhiyyetu’l Kuveytiyye.( Elkuveyt: Vezaratu’l Avkaf Ve Elşuuni’l İslamiyye.)
Toplam 1 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Arapça
Bölüm Makaleler
Yazarlar

Muhammed Ömer Elneccar

Yayımlanma Tarihi 30 Haziran 2019
Gönderilme Tarihi 20 Mart 2019
Yayımlandığı Sayı Yıl 2019 Cilt: 6 Sayı: 1

Kaynak Göster

ISNAD Elneccar, Muhammed Ömer. “بصيرة القلوب في » الصور البيانية في التفسير المخطوط للملا خليل الإسعردي « كلام علام الغيوب (Molla Halil Es-Siirdi’nin ‘Basiretu’l-Kulüb Fi Kelami Allami’l-Ğuyüb’ Adlı Eserinde Beyân Sanatları)”. Siirt Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 6/1 (Haziran 2019), 151-190.

                                                                                                                     DERGİ TARİHÇESİ

Derginin Önceki AdıISSNYIL
Siirt Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi
2148-385X
 2014-2021


Yayımlanacak Makalelerin iThenticate İntihal Taraması Zorunludur. 

17364