BAFRA KIRSAL KONUTLARINDA ÇIKMALAR

Yıl 2019, Cilt: 3 Sayı: 1, 115 - 142, 30.06.2019

Şerif Tümer

https://doi.org/10.30561/sinopusd.507453

Öz

Çıkmalı ev mimarisi, Türk sivil mimarlığının
temel unsurlarından birisi belki de en karakteristik özelliğidir. Gerek
imparatorluk başkenti İstanbul’da gerekse Anadolu’nun birçok yerinde çıkmalı
evlere rastlamak mümkündür. Fakat kırsal mimari özelinde hatta dağ köylerinde
çıkmalı (cumbalı) ev mimarisine rastlanması, büyük kentler ölçeğindeki Türk
sivil mimarlığı zevkinin, Anadolu kırsalındaki yansıması olarak karşımıza
çıkmaktadır. Mahrem unsur olan ev içinin kent mimarlığında dışarıya açılmasını
sağlayan, cephenin hareketlendirilmesi amacının yanı sıra manzara arayışının
bir sonucu olan çıkmaların kırsal bölgelerde karşımıza çıkması Anadolu kırsal
mimarlığında işlevselliğin yanı sıra beğeni arayışının da net bir
göstergesidir. Karadeniz bölgesinin karakteristik malzemesi ahşap da dâhil olmak
üzere çeşitli malzemelerden yapılan Bafra köy evlerindeki çıkmalar bu
çalışmanın konusu olacaktır. Bu çıkmalar konum, malzeme, strüktür gibi
yönlerden incelenerek önemleri ortaya konulacaktır. 8 köyden 32 evin inceleneceği
bu çalışmayla Bafra kırsal konut çıkma türleri belirlenecek olup Anadolu kır
konutları arasındaki yeri ve önemi belirtilecektir. Böylelikle bu konu üzerine
çalışan araştırmacılar için bir kaynak görevi görecektir. Şehir evlerinde sıkça
karşımıza çıkan ve uygun olmayan arazi şartlarında üst kat plânını düzeltmek
amaçlı başvurulan kat çıkmalarının Bafra köy evlerinde çok sık görülmemesi,
köylerdeki geniş ve uygun arazi şartlarında bu kullanıma gerek duyulmamasından
kaynaklıdır. Yine özellikle kent mimarlığında karşımıza çıkan sofa çıkmalı  köy evlerinin Bafra kırsal mimarlığında sıkça
uygulanması Bafra köy evlerinde beğeninin, işlevselliğin önüne geçtiğinin
göstergesidir. Bu makale ‘‘Bafra Kırsal Mimarisi’’ isimli ve hâlen yazım
aşamasında olan doktora tezi kapsamında yazılmıştır.

Bu makale ‘‘Bafra Kırsal
Mimarisi’’ isimli ve halen yazım aşamasında olan doktora tezi kapsamında yazılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Bafra, Kırsal mimari, Çıkma, Köy evi, Cumba

Kaynakça

• Akın, N. (1995). Ev. Diyanet İslam Ansiklopedisi. 11. 507-512.
• Aslanapa, O. (2004). Osmanlı devri mimarisi. İstanbul: Anka Basım.
• Başkan, S. (2008). Geleneksel karadeniz evleri. Atatürk Dil ve Tarih Yüksek Kurumu. 52. 41-90.
• Bayburtluoğlu, Z. (1993). Anadolu’da Selçuklu dönemi yapı sanatçıları. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları.
• Bozkurt, N. (1995). Ev. Diyanet İslam Ansiklopedisi. 11. 502-507.
• Cansever, T. (2002). Türk evi’nin mimarisi. Türkler Ansiklopedisi. 12. 313-320.
• Çal, H. (1988). Tokat evleri. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Çetin, Y. (2006). Geleneksel Türk evinde cumba. Sanat Tarihi Dergisi. 15. (2), 17-27.
• Eldem, S. (1984). Türk evi. İstanbul: Taç Vakfı.
• Erdal, Z. (2016). Aksaray evleri. (1. Basım). Ankara: Demirok Matbaacılık.
• Erler, F. (2009). Osmanlı nüfus kayıtlarına dair alternatif bir kaynak: defter-i liva-ı canik 1837. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi. 2/8. 169-190.
• Güler, K., Keçici, Z., Saluk, Y., Atala, Ö., Z., (2017). Kırsal yerleşmelerde ticari alanlar: Kastamonu – Hanönü örneği. K.K. Eyüpgiller- Z. Eres- A. C. Bilge ve M. A. Çinko.
• (Editörler). Kırsal Mimarlık Mirasının Korunması Türkiye’den ve Dünyadan Örnekler. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Güneş, S., Eyüpgiller K., (2017). Bursa deliballar köyü sit koruma projesi. K.K. Eyüpgiller- Z. Eres- A. C. Bilge ve M. A. Çinko. (Editörler). Kırsal Mimarlık Mirasının Ko-runması Türkiye’den ve Dünyadan Örnekler. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yay.
• Kocaman, N. (2017). Dirmil / Altınyayla kırsal dokusu ve geleneksel konutları. K.K. Eyüpgiller- Z. Eres- A. C. Bilge ve M. A. Çinko. (Editörler). Kırsal Mimarlık Mirasının Korunması Türkiye’den ve Dünyadan Örnekler. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Kuban, D. (2017). Türk ahşap konut mimarisi 17-19. yüzyıllar. İstanbul: Türkiye İş Ban-kası Kültür Yayınları.
• Küçük, M. (2018). Bafra ilçesinin coğrafyası. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Karabük: Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Özçelebi, M. A. (2015). Bafra ve Kavak organize sanayi bölgelerinin karşılaştırmalı coğrafi analizi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Samsun: 19 Mayıs Üniversi-tesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Özgüner, O. (1970). Köyde mimari doğu karadeniz. Ankara: Dergah Yayınları.
• Sönmez, Z. (1995). Anadolu Türk-İslam mimarisinde sanatçılar. İstanbul: Türk Tarih Kur.
• Sözen, M., Tanyeli, U., (2003). Sanat kavram ve terimleri sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Özkan, T. (2012). 19. yüzyılın ilk yarısında Bafra kazası nüfusu. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Samsun: 19 Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Tuna, C. (2009); İkiztepe yapıları, İstanbul, Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Tümer, Ş. (2012). Mimar Dâvud Ağa’nın hayatı, eserleri ve üslup anlayışı. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Van: Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Ufuk, R., S., (2017). Çamlıhemşin’deki tarihi konakların turizm potansiyeli. K.K. Eyüpgiller- Z. Eres- A. C. Bilge ve M. A. Çinko. (Editörler). Kırsal Mimarlık Mirasının Korunması Türkiye’den ve Dünyadan Örnekler. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Usanmaz, B., Eyüpgiller, K. (2017). Saraylı köyü: kentsel doku, mimari ve koruma. K.K. Eyüpgiller- Z. Eres- A. C. Bilge ve M. A. Çinko. (Editörler). Kırsal Mimarlık Mirasının Korunması Türkiye’den ve Dünyadan Örnekler. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.