Mevlânâ Halid el-Bağdâdi’ye Göre İrşad ve Mürşid-i Kâmil

Yıl 2019, Cilt: 10 Sayı: 22, 5 - 22, 15.06.2019

Abdulcebbar Kavak

https://doi.org/10.35415/sirnakifd.528058

Öz

Mevlânâ
Hâlid el-Bağdadî, Nakşibendiyye tarikatının on dokuzuncu yüzyılda Ortadoğu’daki
en aktif temsilcisi kabul edilir. Tasavvufî anlayışı ve uygulamalarıyla İslam
toplumunda bir heyecan ve dinamizm meydana getirmiştir. Yetiştirdiği halifeleri
Irak başta olmak üzere pek çok ülkede ilim, tasavvuf, siyaset ve toplumsal
alanlarda aktif rol almıştır. Bu makalemizin konusu onun başarısındaki temel unsurlardan
biri olan irşad anlayışı ve mürşid-i kâmile yüklediği anlamdır. Ona göre irşad,
şeriat ve tarikat merhalelerinin ikisini de kapsayan bir faaliyettir. İrşad’ın
başarısı, müridin sahip olduğu sağlam itikat ve düzenli ibadetin, ahlak ve
maneviyatla taçlandırılmasına bağlıdır. Ayrıca irşadın muhatabı yeryüzünde
yaşayan bütün insanlar olup belli bir kitle ve bölgeyle sınırlı değildir.
Mevlânâ Hâlid el-Bağdadî’nin mürşid-i kâmil’in vasıfları ve ona yüklediği
sorumluluk da geleneksel tasavvufî anlayışın sınırlarını aşan bir özelliğe
sahiptir. Ona göre mürşid-i kâmilin sadece tasavvuf alanında uzmanlaşması
yeterli olmayıp ilim ve tasavvufu mezceden zülcenaheyn bir kişiliğe sahip
olmalıdır. Mürşid-i kâmil, Kur’an ve Sünnete bağlılık hususunda tavizsiz, bidat
ve aşırılıklara karşı mücadele eden, toplumsal hadiselere karşı duyarlı ve
önder bir kişiliğe sahip olmalıdır. Bu makalede ele alacağımız irşad ve
mürşid-i kâmil konusu ile Mevlânâ Hâlid ve halifelerinin toplumsal alandaki etkilerinin
ve önemli hadiselere neden öncülük ettikleri hususunun anlaşılmasına katkı
sağlanması amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Tasavvuf, Mevlana Halid El Bağdadi, İrşad, Halidilik, İrşad, Mürşid-i Kamil

Irshad and Murshid al-Kamil According to Mawlana Khalid al-Baghdadi

Öz

Mawlana Khalid al-Baghdadi is considered
the most active representative of the Naqshbandi tariqa in the nineteenth
century in the Middle East. He has created a sense of excitement and dynamism
in İslamic society with his mystical understanding and practices. The caliphs
they trained had an active role in science, mysticısm, politics and social fields
in many countries, especially Iraq. The subject of this article is one of the
basic elements in his success, his understanding of the irshad and the meaning
he has attributed to the murshid. According to him, irshad is an activity that
it covers both sharia and tariqa. The success of irshad depends on firm belief and
the regular worship of the murid with morality and spirituality.

In
addition, the ınterlocutor is all people living on earth and is not limited to
a specific mass and region. The qualities of Mawlana Khalid al-Baghdadi and the
responsibility of him as well as the responsibility he has put him have a
feature that transcends the boundaries of the traditional sufi understanding.
According to him, Murshid al-Kamil’s specialization only in the field of
mysticism, not enough. Must have a personality zulcenaheyn that combines science
and mysticism. Murshid al-Kamil should be a sensitive and leader person against
the Qoran and Sunnah. The aim of this article is to contribute to the
understanding of the successes of Mawlana Khalid and his caliphs in the social
field and the pioneering of important events.

Anahtar Kelimeler

Sufism, Mawlana Khalid al-Baghdadi, Khâlidiyya, Irshad, Murshıd al-Kamil

Kaynakça

• Algar, Hamit. Nakşibendîlik. İstanbul: İnsan Yayınları, 2013.
• Arvâsî, Abdülhakîm. Râbıta-i şerîfe. İstanbul: Necm-i İstikbâl Matbaası, 1342.
• Azzâvî, Abbas. ‘Aşâiru’l-Irak. Beyrut: Mektebetü’l-Hadârât, ts.
• Bağdâdî, Hâlid. Divan-ı Mevlânâ Hâlid-i Bağdâdî. Thk. Abdulcebbar Kavak. Konya: Ensar Yayıncılık, 2009.
• Cebecioğlu, Ethem. Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü. Ankara: Rehber Yayıncılık, 1997.
• Cürcânî, Ali b. Muhammed. et-Ta’rîfât. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1988.
• Hânî, Muhammed b. Abdulah. el-Behçetü’s-seniyye fî âdâbi’t-tarîkati’-‘aliyyeti’l-Hâlidiyyeti’n-Nakşbendiyye. Ahmed Halebî Matbaası, 1303.
• Hânî, Abdülmecid. el-Hadâiku’l-verdiyye fî hakâiki ecillâi’n-Nakşibendiyye. Erbil: Matbaatu Ârâs, 2009.
• Haydarî, İbrahim Fasîh. el-Mecdu’t-tâlid fî menâkıbi’ş-Şeyh Hâlid. İstanbul: Matbaatu’l-‘Âmire, 1292.
• İbn Mâce, Muhammed b. Yezîd, Sünenü İbn Mâce, İstanbul: Dâru’d-Da’ve, Dâru Sahnûn, 1413/1992.
• İbn Manzûr, Muhammed b. Mukrim. Lisânu’l-‘Arab. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1990.
• Kâşifî, Hüseyin b. Ali. Reşehâtu ayni’l-hayât fî menâkibi meşâyihi’t-tarîkati’n-Nakşbendiyye ve âdâbihimi’n-nebeviyye ve esrârihimi’r-Rabbâniyye. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2008.
• Kavak, Abdulcebbar. Mevlânâ Hâlid-i Nakşibendî ve Hâlidîlik. İstanbul: Nizamiye Akademi Yayınları, 2016.
• Kelâbâzî, Muhammed b. İshak. et-Ta’arruf li mezhebi ehli’t-tasavvuf. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 2001.
• Kuşeyrî, Abdulkerim. er-Risâletü’l-Kuşeyriyye. Beyrut: Dâru’l-Cîl, 1990.
• Müderris, Abdülkerim. ‘Ulemâunâ fî hidmeti’l-ilmi ve’d-dîn. Bağdat: Dâru’l-Hürriyye, 1983.
• Müderris, Abdülkerim. Yâd-ı Merdân. Hevler: Çaphâne-i Ârâs, 2011.
• Necdî, Osman b. Sind. Asfa’l-mevârid min silsâli ahvâli’l-imam Hâlid. Mısır: el-Matbaatü’l-‘İlmiyye, 1310.
• Oğuz, Yahya. Kasr-ı Ârifân’dan İstanbul’a Mihverdeki Mürşîd-i Kâmiller. İstanbul: Seher Ofset, 1997.
• Sahib, Muhammed Es’ad. Buğyetü’l-vâcid fî mektûbâtı hadreti Mevlânâ Hâlid. Dimaşk: Matbaatu’t-Terakkî, 1334.
• Sahib, Muhammed Es’ad. el-Fuyûzâtu’l-Hâlidiyye ve’l-menâkıbu’s-sahibiyye. Kahire: el-Matbaatu’l-‘İlmiyye, 1311.
• Şimşek, Halil İbrahim. 18. Yüzyıl Osmanlı Toplumunda Nakşbendî-Müceddidî Hareket. Çorum: Hititkitap Yayınevi, 2008.
• Taşyürek, Muzaffer. Hatme-i Hâcegân Sultanları. İstanbul: Hacegan Yayınları, 2003.
• Tosun, Necdet. “Râbıta”. DİA İslam Ansiklopedisi. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2007.
• Türer, Osman. Ana Hatlarıyla Tasavvuf Tarihi. İstanbul: Seha Neşriyat, 1995.
• Uludağ, Süleyman. “Murakabe”. DİA İslam Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Yesevî, Hoca Ahmed. Divan-ı Hikmet. Haz. Hayati Bice. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2015.