Quality Breeding Studies in Durum Wheat

Yıl 2017, Cilt: 26 Sayı: 1, 127 - 151, 29.06.2017

Aliye Pehlivan Saime Ünver İkincikarakaya

https://doi.org/10.21566/tarbitderg.323615

Cited By: 8

Öz

Durum wheat (Triticum
durum Desf.), has an important role in agriculture of Türkiye and world and
it is the raw material of pasta and bulgur products. These products have an
important role in both Turkey’s industry and export. To be competitive on the world
market, high quality durum wheat is needed as a raw material and end product
should be in high quality. In order to produce high quality durum wheat, not
only cultivation practices and grain yield should be improved but also there is
need to breed new varieties which have both high and stable quality in different
ecologies. In Türkiye durum wheat breeding studies are conducted by private
breeding companies, agricultural faculties and research institutes belong to
the General Directorate of Agricultural Research and Policies to develop new cultivars
with high yield and quality. It is very important to evaluate breeding material
in terms of quality parameters (high in protein quantity/quality and semolina
colour) which expected by macaroni industry. In this review, it is aimed to
give information about quality evaluation in different stages of durum wheat breeding
and durum wheat cultivars in Türkiye.

Anahtar Kelimeler

Turkey, durum wheat, cultivar development

Makarnalık Buğdayda Kalite Islahı Çalışmaları

Öz

Dünya ve ülkemiz tarımında çok önemli bir yere sahip olan makarnalık
buğday (Triticum durum Desf.), makarna ve bulgur sanayisinin hammaddesini
oluşturmaktadır. Ülkemiz endüstriyel üretiminde önemli bir yeri olan bu ürünler
ihracatımızda da önemli bir paya sahiptir. Dış pazarda etkili olabilmek için,
kaliteli üretim yaparak rekabet gücümüzü artırmamız ve hammadde olarak kaliteli
makarnalık buğday üretimi gerekmektedir. Kaliteli makarnalık buğday üretimi
için yetiştirme tekniklerinin iyileştirilmesi ve verimin artırılmasına paralel
olarak farklı ekolojilerde kararlı (stabil) kalite özelliklerine sahip yeni
çeşitlerin ıslahına ihtiyaç duyulmaktadır. Ülkemizde özel sektör tohumluk
üretici kuruluşları, Ziraat Fakülteleri ve Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar
Genel Müdürlüğüne bağlı araştırma enstitüleri verim ve kalitesi yüksek yeni makarnalık
buğday çeşitlerin geliştirilmesi için ıslah çalışmaları yapmaktadırlar. Islah
çalışmalarında makarna sanayinin istediği kalite özelliklerine (protein miktar
ve kalitesi ve irmik rengi yüksek) sahip çeşitlerinin geliştirilmesi için ıslah
materyalinin kalite yönüyle değerlendirilmesi çok önemlidir. Bu derlemede ülkemizdeki
makarnalık buğday üretimi, çeşitleri, ve makarnalık buğday ıslah çalışmalarında,
ıslah kademelerine göre kalitenin değerlendirilmesi hakkında bilgiler verilmeye
çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Türkiye, makarnalık buğday, çeşit geliştirme

Kaynakça

• Akar T., 2017. Sözlü görüşme Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü Antalya
• Akçura M., 2009. Genetic variability and interrelationship among grain yield and some quality traits in Turkish winter durum wheat landraces. Turkish Journal of Agriculture and Forestry, 33(6), 547-556.
• Aktan B. ve Atlı A., 1993. Makarnalık buğdaylarda camsılık oranının kaliteye etkisi üzerinde bir araştırma, Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi 3, 1-13.
• Ames, N. P., Clarke, J. M., Dexter, J. E., Woods, S. M., Selles, F. Selles and Marchylo, B., 2003. Effect of nitrojen fertilizer on protein quality and gluten strength parameters in durum wheat (Triticum turgidum L. var. durum) cultivars of variable gluten strength. Cereal Chem., 80(2), 203-211.
• Anonim, 2002. Türk Gıda Kodeksi Makarna Tebliği. Tebliğ No: 2002/20.
• Anonim, 2009a. Türk Gıda Kodeksi Bulgur Tebliği. Tebliğ No: 2009/24.
• Anonymous, 2005. Instruction Manual Glutograph-E, Brabender measurement and control systems, Brabender GmbH&Co.KG. Kulturstr. 51-55. 47055 Duisburg. Germany.
• Anonim, 2007. Kuru Makarnalık Ortak Bölge Verim Denemeleri Sonuçları. Tarımsal Araştırmalar Genel Müdürlüğü 2007 Yılı Serin İklim Tahılları Grup Değerlendirme Toplantısı, Antalya.
• Anonim, 2010. Türkiye Makarna Sektörü Makarna Sanayicileri Derneği Makarna Sektörü 2010 http://www.makarna.org.tr/TR/IcerikDetay.aspx?ID=29 (Erişim tarihi 17.04.2013)
• Anonim, 2015. Ülkesel Serin İklim Tahılları Kışlık Dilim Makarnalık Buğday Kalite Araştırmaları. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, Ankara.
• Anonim, 2016a Toprak Mahsulleri Ofisi Genel Müdürlüğü http://www.tmo.gov.tr/Upload/ Document/alim/2016/2016%20D%C3%B6nemi%20Hububat%20Al%C4%B1m%20Baremi.pdf (Erişim tarihi 17.04.2017)
• Anonim, 2016b Toprak Mahsulleri Ofisi Genel Müdürlüğü Hububat Raporu http://www.tmo.gov.tr/Upload/Document/hububat/hububatraporu2016.pdf (Erişim tarihi 17.04.2017)
• Anonim, 2016c. Ekonomi Bakanlığı Tarım Ürünlerine İlişkin Dahilde İşleme Rejimi Genelgesi (İhracat: 2016/1) http://www.ekonomi.gov.tr/portal/faces/home/ihracat/mevzuat/ihrMevzuatDir?_afrLoop=1248816932628868&_afrWindowMode=0&_afrWindowId=3spvmirvh_62#!%40%40%3F_afrWindowId%3D3spvmirvh_62%26_afrLoop%3D1248816932628868%26_afrWindowMode%3D0%26_adf.ctrlstate%3D3spvmirvh_116 (Erişim tarihi 02.05.2017)
• Anonim, 2017a. http://www.tarim.gov.tr/BUGEM /TTSM/Sayfalar/Detay.aspx?SayfaId=55
• Anonim, 2017b Türkiye Makarna Sanayicileri Derneği http://www.makarna.org.tr/d/ makarna-sektoru/makarna-tuketimi/42/ (Erişim tarihi 17.04.2017)
• Anonim 2017c Tohumluk Tescil ve Sertifikasyon Müdürlüğü TTSMM 2017 Milli Çeşit Listesi http://www.tarim.gov.tr/BUGEM/TTSM/Sayfalar/Detay.aspx?SayfaId=85 (Erişim tarihi 05.05.2017)
• Anonim, 2017d. www. Brabender.com. http://www.brabender.com/english/food/news/n ews/datensaetze/brabenderr-glutopeak-quickpeak-values-for-gluten-testing.html. (Erişim tarihi 17.04.2017)
• Atlı A., 1985. İç Anadolu’da yetiştirilen bazı ekmeklik buğday çeşitlerinin kalite özellikleri üzerine çevre ve çeşidin etkileri. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara
• Atlı, A., Koçak, N. ve Aktan, M. 1993. Ülkemiz çevre koşullarının kaliteli makarnalık buğday yetiştirmeye uygunluk yönünden değerlendirilmesi. Makarnalık Buğday ve Mamülleri Simpozyumu, 30 Kasım-3 Aralık, 345-351, Ankara.
• Atlı A., 1999. Buğday ve ürünleri kalitesi. Orta Anadolu’da Tahıl Tarımının Sorunları ve Çözüm Yolları Sempozyumu, 8-11 Haziran, Konya, s. 498-506
• Atlı A., B. Aktan, T. Şanal, A. Kaplan Evlice, S. Ünsal, E. Dönmez, M. Köten, A. Pehlivan ve T. Özderen 2010. Makarnalık buğdayın kalite özellikleri ve kalite değerlendirme. Makarnalık Buğday ve Mamülleri Konferansı, 7-18 Mayıs 2010, 91-109, Şanlıurfa
• Bayram, M. ve Öner, M.D. 2002. The new old wheat:convenience and nutrition driving demand for bulgur. World Grain, November, 51-53.
• Bilgin O., 2001. Bazı ekmeklik buğday (Triticum aestivum L.) çeşit ve hatlarında genetik uzaklıklar, verim ve kalite özelliklerinin belirlenmesi. Trakya Üniversitesi Tekirdağ Ziraat Fakültesi. Doktora Tezi
• Bilgin O., K.Z. Korkut, İ. Baser, O. Dağlioğlu, İ. Öztürk, T. Kahraman ve A. Balkan, 2010. Variation and heritability for semolina characteristics and grain yield and their relations in durum wheat (Triticum durum Desf.). World J. Agric. Sci., 6(3):301-308
• Borelli GM, Troccoli A, Di Fonzo N, Fares C (1999) Durum wheat lipoxygenase activity and other quality parameters that affect pasta color, Cereal Chem., 76(3):335-340.
• Borghil B., Corbellinii M., Minoia C., Palumbo M., Di Fonzo N. and Perenzin M., 1997. Effects of Mediterranean climate on wheat bread-making quality. European Journal of Agronomy, 6:145-154
• Boyacıoğlu M. H. and D'appolonia B. L., 1994. Characterization and utilization of durum wheat for breadmaking.1. comparison of chemical, rheological, and baking properties between bread wheat flours and durum wheat flours Cereal Chemistry. 71(1):21-28
• Boyacıoğlu M. H. ve Tülbek M.Ç., 2002. Makarnalık buğday kalitesine bir bakış. Tahıl 2002 Tahıl Ürünleri Teknolojisi Kongre ve Sergisi, s:17-24 Gaziantep
• Bozkurt M., 2012. Türkiye dünya durum buğdayı üretiminde üçüncü. Ekmek, Bisküvi ve Makarna Sektörü İhtisas Dergisi Yıl:1 Sayı:1 s:74-75 (Erişim tarihi:26.04.2017) https://issuu.com/parantez/docs/bbm1
• Braaten, M.O., Lebsock, K.L. and Sibbitt, L.D., 1962. Intergeneration relations of physical properties of dough and carotenoid pigment content in durum wheat. Crop Sci., 2: 277-281
• Budak H., Karaltın S. ve Budak F., 1997. Bazı ekmeklik buğday çeşitlerinin (Triticum aestivum L. Em Thell) fiziksel ve kimyasal yöntemlerle kalite özelliklerinin belirlenmesi. Türkiye 2. Tarla Bitkileri Kongresi, 22-25 Eylül, Samsun, s. 534-536
• Budak N., 2000. Heritability, correlation and genotype× year interactions of grain yield, test weight and protein content in durum wheats. Turkish Journal of Field Crops, Vol.5 No.2 pp.35-40 ref.16
• Clarke F.R., J.M. Clarke, T.N. McCaig, R.E. Knox and DePauw R.M., 2006. Inheritance of yellow pigment concentration in seven durum wheat crosses. Can. J. Plant Sci., 86:133-141
• Clarke J.M., Howes, N.K., McLeod, J.G. and DePauw, R.M., 1993. Selection for gluten strength in three durum wheat crosses. Crop Sci., 33: 956-958
• Clarke, J.M., Clarke, F.R. and McCaig, T.N., 1998. Heritability of pigment content in three durum wheat crosses. In: Proceedings of the Ninth International Wheat Genetics Symposium, Vol. 2, Saskatoon, 1998, Slinkard, A.E. (ed.). University Extension Press, University of Saskatchewan, Saskatoon, pp. 182-184
• Clarke, J. M., Clarke, F. R., Ames, N. P., McCaig, T. N. and Knox, R. E., 2000. Evaluation of predictors of quality for use in early generation selection. Durum wheat Improvement in the Mediterranean Region: New Challenges. C. Royo, MM Nachit, N. DiFonzo and JL Araus (Eds) International Centre for Advanced Mediterranean Agronomic Studies, Zaragoza, 439-446
• Cubadda, R., Carcea M. and. Pasqui L.A., 1992. Suitability of the gluten index method for assessing gluten strength in durum wheat and semolina. Cereal Foods World 37: 866-869
• Çağlayan M. ve Elgün A., 1999. Değişik çevre şartlarında yetiştirilen ekmeklik buğday hat ve çeşitlerinin bazı teknolojik özellikleri üzerinde araştırmalar. Orta Anadolu’da Tahıl Tarımının Sorunları ve Çözüm Yolları Sempozyumu, 8-11 Haziran, Konya, s. 513-518
• Çiftçi C. ve Şenay A., 2005. Makarnalık buğdayda (triticum durum desf.) Gama ışını ve EMS’in farklı dozlarının ayrı ayrı ve birlikte uygulanmasının M2 bitkilerindeki etkileri Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi, 14 (1-2), 41-49. http://dergipark.gov.tr/tarbitderg/issue/11507/137045
• D’Egidio M., G., Mariani, B., M., Nardi, S., Novaro, P., and Cubadda, R., 1990, Chemical and techonological variables and their relationships: a predictive equation for pasta cooking quality, Cereal Chemistry 67, 275-281.
• Dexter, J.E., R.R. Matsuo, K.R. Preston and Kilborn R.H., 1981. Comparison of gluten strength, mixing properties, baking quality and spaghetti quality of some Canadian durum and common wheats. Can. Inst. Food Sci.Technol., 14:108-111.
• Dick J.W. and Quick J.S., 1983. A modified screening test for rapid estimation of gluten strength in early-generation durum wheat breeding lines, Cereal Chemistry 60, 315-318.
• Elgün A. ve Türker S., 1999. Tahıl ürünleri teknolojisi. Selçuk Üniversitesi, Gıda Mühendisliği Bölümü, Ders Notları:4.
• Elgün A., Türker, S. ve Bilgiçli, N., 2001. Tahıl ve Ürünlerinde Analitik Kalite Kontrolü. Selçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Gıda Mühendisliği Ders Notları. Konya Ticaret Borsası Yayın No: 2, Konya.
• El-Haramein, F.J., El-Saleh, A. and Nachit, M.M., 1996. Environtmental effect on durum wheat grain quality in Syria. 10th. International Cereal and Bread Congress, June 9-12 1996, Porto Carras, Greece.
• Elias E. M., 1995. Durum Wheat Products. Available from: http://ressources. ciheam.org/om/pdf/a22/95605350.pdf, CIHEAM-IAMZ, 22, 23-31.
• Elias M., E., and Manthey F. A., 2005. End products: present and future uses: İnternational Wheat Council, 63-85. Erkul E. 2006. Sulamalı koşullarda ileri ekmeklik buğday hatlarının tane verimi ve bazı kalite özelliklerinin belirlenmesi. ADÜ Ziraat Fakültesi Dergisi, 3(1):27–32
• Fortini S., 1988. Some spesific aspects of durum wheat and pasta cooking quality evaluation in Europe. Durum Wheat Chemistry and Technology, American Association of Cereal Chemist Inc., St. Paul, MN.
• Kaplan Evlice A. ve Özkaya H., 2011. Makarnalık buğdayda farklı cihazlarla saptanan renk değerinin kalite yönünden değerlendirilmesi. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi, 20(2):33-40.
• Kaplan Evlice A., 2016. Bulgurun fonksiyonel özellikleri ve teknolojik kalitesine buğday çeşidi ve üretim yönteminin etkisi. Doktora tezi Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü (Basılmamış) Ankara
• Karaduman Y., Akın A., Türkölmez S. ve Tunca Z., 2015. Ekmeklik buğday ıslah programlarında gluten kalitesinin değerlendirilmesi için GlutoPik parametrelerinin kullanılabilirliğinin araştırılmasıTarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi, 24 (1), 65-74. http://dergipark.gov.tr/tarbitderg/issue/11532/137342
• Koyuncu M., 2009. Yerel durum buğday çeşitlerinin makarnalık kalitelerini etkileyen önemli parametreler bakımından taranması (Yüksek Lisans Tezi). Gaziosmanpaşa Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Gıda Mühendisliği Anabilim Dalı, Tokat
• Köksel, H., Sivri, D., Özboy, Ö., Başman, A., ve Karacan H. D., 2000. Tahıl Laboratuarı El Kitabı, Hacettepe Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Yayınları, Yayın no: 47,106s.
• Kün E. 1988. Serin İklim Tahılları. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları. No:1032 Ders Kitabı, 299, s. 322, Ankara
• Landi A., 1995. Durum wheat, semolina and pasta quality characteristics for an Italian food company. In: Durum wheat quality in the Mediterranean Region, ed. di Fonzo, N., Kaan, F., and Nachit, M. Série A: Séminaires Méditerranéennes, No. 22. Options Méditerranéennes, Zaragoza, España: Instituto Agronomico Mediterraneo de Zaragoza, pp 33-42
• Levy A.A. and Feldman M., 1989. Location of genes for high grain protein percentage and other quantitative traits in wild wheat Triticum turgidum var. dicoccoides. Euphytica, 41: 113-122
• Liu C.Y., K.W. Shepherd and. Rathjen A.J., 1996. Improvement of durum wheat pastamaking and breadmaking qualities. Cereal Chemistry, 73:155-166
• Manthey F., 2001. Durum Wheat Color. www.ag.ndsu.nodak.edu/plantsci /breeding/durum
• Mariani B.M., D’Egidio, M.G. and Novaro P., 1995. Durum wheat quality evaluation: Influence of genotype and environment, Cereal Chemistry 72, 194-197
• Melik M., 2014. Bazı yerel ve tescilli makarnalık buğday çeşitlerinin verim unsurları, bulgur kalitesi ve randımanının incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Mustafa Kemal Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarla Bitkileri Anabilim Dalı, 97, Hatay
• Miadenow N., Przulj N., Hristov N., Djuric V. and Milovanovic M., 2001. Cultivar-by-environment interactions for wheat quality traits in semiarid conditions. Cereal Chem., 78:363-367
• Mohammed, A., B. Geremew and Amsalu A., 2012. Variation and associations of quality parameters in Ethiopian durum wheat (Triticum turgidum L. var. durum) genotypes. International Journal of Plant Breeding and Genetics, 6(1):17-31.
• Ozan A. N., 2004. Ekmeklik buğdayda kalite ıslahı ve kalite kriterleri. (Yayınlanmadı) Ankara.
• Özboy Ö., 1998. Bulgur üretiminde verim ve kalite belirlemede kullanılabilecek testler ile üretimin nişasta ve protein özellikleri üzerine etkileri. Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara, 123s.
• Özkaya B. ve Özkaya H., 1993a. Buğday, irmik ve makarna kalitesini değerlendirme yöntemleri. Makarnalık Buğday ve Mamulleri Simpozyumu, 30 Kasım- 3 Aralık 1993, 296-306, Ankara
• Özkaya H ve Özkaya B., 1993b. Makarna kalitesinde buğday bileşiminin önemi. Makarnalık Buğday ve Mamulleri Sempozyumu, s:189-195, Ankara
• Özkaya H ve Özkaya B., 2005. Öğütme Teknololojisi Gıda Teknolojisi Derneği Yayınları No: 30 268-283 Ankara
• Özderen Ünsal N.T., 2009. Süne (Eurygaster spp.) zararının makarnalık buğday ve makarna kalitesi üzerine etkileri. Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Gıda Mühendisliği Anabilim Dalı, 74, Ankara
• Pehlivan A., A. Kaplan Evlice, T. Şanal, N. Çinkaya, T. Özderen ve Keçeli A., 2008. Makarnalık buğdaylarda (Triticum durum Desf) irmik rengi ile tane rengi arasındaki ilişkinin incelemesi. Ülkesel Tahıl Sempozyumu, 2-5 Haziran 2008, 819-823, Konya.
• Pehlivan A. ve Ünver İkincikarakaya S., 2016. The comparison of flour milling methods for determination of quality in early stages of durum wheat breeding program 15th International Cereal and Bread Congress April 18-21 İstanbul,Türkiye,pp 301
• Pomeranz Y., 1998. Wheat:Chemistry and Technology AACC, St. Paul, Minnesota,USA
• Sarrafi A., Ecochard, R. and Grignac, P., 1989. Genetic variability for some grain quality characters in tetraploid wheats. Plant Var. Seeds, 2: 163-169
• Salantur A., Yazar S., Dönmez E. ve Akar T., 2011. Kışlık ekmeklik buğday F2 popülasyonlarının anter kültüründe bitki rejenarasyonuna tepkisinin belirlenmesi Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi, 20 (1), 15-21. http://dergipark.gov.tr/tarbitderg/issue/11501/136998
• Salantur A., 2013. Sözlü görüşme Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Buğday Islah Bölümü Ankara
• Sakin M.A., Sayaslan A., Duzdemir O. and Yuksel, F., 2011. Quality characteristics of registered cultivars and advanced lines of durum wheats grown in different ecological regions of Turkey. Can. J. Plant Sci., 91, 261-271 Sayaslan A., 2007. Tahılların kimyasal bileşimi ve kalite, Ders notları
• Sissons M. J. and Hare R. A., 2002. Tetraploid wheat- A resource for genetic improvement of durum wheat quality. Cereal Chem., 79 (1), 78-84.
• Şahin M., Göçmen Akçacık A., Aydoğan S., Hamzaoğlu S. ve Türköz M., 2015 Assessment of quality of durum wheat breeding material by means of mixograph parameters Bahri Dağdaş Bitkisel Araştırma Dergisi, (3), 1-6 ttp://dergipark.gov.tr /bdbad/issue/25864/272657
• Şahin M., Aydoğan S., Akçacık A. ve Taner S. 2009 Orta Anadolu için geliştirilmiş bazı ekmeklik buğday genotiplerinin alveograf analizi yönünden değerlendirilmesi Bahri Dağdaş Uluslararası Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Bitkisel araştırmalar dergisi.2: s:1-9 Konya
• Şehirali S. ve Özgen M., 1988. Bitki ıslahı, A.Ü. Ziraat Fakültesi Yayınları: 1059, Ders Kitabı: 310, A.Ü. Basımevi, Ankara, 261 s.
• Troccoli A., Borrelli, G.M., De-Vita, P., Fares, C., and Di-Fonzo N., 2000, Durum wheat quality: a multidisciplinary concept, Journal of Cereal Science 32, 99-113.
• Tsegaye D., Dessalegn T., Dessalegn Y. and Share G., 2012. Genetic variability, correlation and path analysis in durum wheat germplasm (Triticum durum Desf) Agricultural Research and Reviews Wudpecker Research JournalsVol. 1(4), pp. 107 – 112 http://www.wudpeckerresearchjournals.org/ARR
• Ünver İkincikarakaya S., 2016. Serin iklim tahılları genetik ve sitogenik Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Ders Notları (Basılmamış) Ankara
• Wasık R. J., 1978. Relationship of protein composition of durum wheat with pasta quality and the effects of processing and cooking on these proteins, Can. Inst. Food Science Technology 11, 129-134.
• Williams P., El-Haramein, F. J., Nakkoul, H., and Rihavi, S., 1988. Crop Quality Evaluation Methods and Guidelines, International Center for Agricultural Research in the Dry Areas. ICARDA, Aleppo, Syria, 145s.
• Yan W., Hunt L. A., Sheng Q. and Szlavnics, Z., 2000. Cultivar evaluation and mega-environment investigation based on the GGE biplot. Crop Science, 40(3), 597-605.
• Yazar S., ve Karadoğan T., 2008. Bazı makarnalık buğday genotiplerinin orta anadolu bölgesinin taban ve kıraç arazi koşullarında verim ve kalite özelliklerinin belirlenmesi Süleyman Demirel Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 3(2): 32-41,
• Yazar S., Salantur A., Özdemir B., Alyamaç M. E., Kaplan Evlice, A Pehlivan A., Akan K ve Aydoğan S., 2013. Orta Anadolu bölgesi ekmeklik buğday ıslah çalışmalarında bazı tarımsal karakterlerin araştırılması Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi, 22 (1): 32-40
• Yüksel F., 2009. Bazı Makarnalık Buğday İleri Islah Hatlarının Kalite Özellikleri ve Stabilite Yetenekleri (Yüksek Lisans Tezi). Gaziosmanpaşa Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Gıda Mühendisliği Anabilim Dalı, Tokat