Haşhaş (Papaver somniferum L.) Çeşit ve Melezlerinin Bazı Özellikleri Üzerine Genel ve Özel Kombinasyon Yeteneğinin Etkisi

Yıl 2018, Cilt: 27 Sayı: 2, 102 - 108, 28.12.2018

Sezen Doğramacı Neşet Arslan

https://doi.org/10.21566/tarbitderg.501708

Öz

Bu çalışmada bazı haşhaş (Papaver somniferum
L.) çeşitlerinin ve resiprok melezlerinin verim ve verim öğeleri üzerine
genel ve özel uyum yeteneğinin etkisi araştırılmıştır. Deneme 2008-2010 tarım
yılında, Afyon Alkaloidleri Fabrikası deneme arazisinde kısmen dengede latis
deneme desenine göre üç tekerrürlü olarak yürütülmüştür. Denemede materyal
olarak 7 tescilli çeşit ve bunların resiprok melezleri kullanılmıştır.
Araştırma mevcut haşhaş genotiplerini kullanarak üstün genel uyum yeteneğine sahip anaçlar ile üstün özel uyum yeteneği etkisi gösteren melez kombinasyonları
saptamak ve hibridlerin melez
gücünü belirlemek amacıyla yürütülmüştür. Araştırma sonuçlarına göre
genel ve özel uyum yeteneği değerleri bakımından önemli bazı karakterlere ait
veriler bildirilmiştir. Haşhaş anaçlarının genel uyum yeteneği bakımından;
bitki boyuna etkisi -1.08 / 1.45, kapsül verimine etkisi -19.12 / 17.39, tohum
verimine etkisi -21.04 / 13.67, morfin oranına etkisi -0.07 / 0.07 arasında
tespit edilmiştir. TMO 1 çeşidinin
kapsül ve tohum veriminde genel uyum yeteneği yüksektir. En yüksek değerde özel
uyum yeteneği etkisi gösteren Camcı 95 x TMO 1 melez kombinasyonu yüksek kapsül ve tohum verimine
sahip olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Genel kombinasyon yeteneği, Haşhaş, Papaver somniferum L., özel kombinasyon yeteneği

Kaynakça

• Anonim, (2012). Türkiye Cumhuriyeti Ekonomi Bakanlığı İhracat Mevzuatı.
• Anonim ,(2013). Milli Çeşit Listesi, Tohum Tescil ve Sertifikasyon Merkezi Müdürlüğü.
• Aydemir, M. ( 1982). Pamuk Islahı, Yetiştirme Tekniği ve Lif Özellikleri. Nazilli Bölge Pamuk Araştırma Enstitüsü Yayınları No:33. Nazilli.
• Baytop, T. (1963). Türkiye’nin Tıbbi ve Zehirli Bitkileri, İstanbul Üniversitesi Yayın No:1039.
• Baytop, T. (1999). Türkiye’de Bitkilerle Tedavi (II. Baskı). Nobel Tıp Kitabevleri. İstanbul.
• Ceylan, A. (1995). Tıbbi Bitkiler I. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü Yayın No:312. Ders kitabı:29.
• Davis, P.H., Mil,l R.R. & Tan, K. (1988). Papaver L. Flora of Turkey and East Aegean Islands. Univ. Pres.,Edinburg.
• Dodiya, N.S., Jain, S.K., & Dubey, R.B. (2005). Heterosis and combiningability in opium poppy (Papaver somniferum). Journal of Medicinal and Aromatic Plant Sciences 27 (3): 431-434.
• Er, C. (1997). Tütün İlaç ve Baharat Bitkileri. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü Yayın No:1479:442. Falconer , D.S. (1989). Introduction to quantitative genetics. Longman, London, p. 433.
• Griffing, B. (1956). Concept of general and spesific combining ability in relation to diallel crossing systems. Aust. J. Biol. Sci. 9:463-493.
• Gümüşçü, A. (2002). Seçilmiş P. somniferum hatlarının melezlerinde verim ve bazı özelliklerinde heterosis üzerine araştırmalar. Ankara Üniversitesi Tarla Bitkileri Anabilim Dalı Doktora Tezi.
• Gümüşçü, A. & Arslan, N. (2009). Researches on general and specific combining ability of yield and some traits of the hybrids of selected poppy (Papaver somniferum L.) lines. Acta Horticulturae (826) Leuven: International Society for Horticultural Science (ISHS), pp. 105-110.
• Kaicker, U. S., Choudhury, B., Singh, B., Singh, H. P., Antoszewski, R (ed.)., Harrison, L (ed.)., & Zych, C. C. (1974). Breeding of opiumpoppy (Papaver somniferum L.). Proceedings of the XIX International Horticultural Congress. I. Section VII. Vegetables. pp. 621-674.
• Kaymak, F. (1980). Diallel melezleme sisteminde genel ve özel uyuşma yeteneğinin hesaplanması. Tarım ve Orman Bakanlığı Pamuk İşleri Genel Müdürlüğü Nazilli Bölge Pamuk Araştırma Enstitüsü. Nazilli.
• Kumar, B., Singh, H.P., Verma, A. K., Misra, H. O., & Patra, N. K. (2008). Combining ability analysis in relation to heterosis in opium poppy (Papaver somniferum L.). Journal of Medicinal and Aromatic Plant Sciences 30 (1): 83-87.
• Küçük. Y.Ş. (1996). Türkiye’nin çeşitli yörelerinde yetiştirilen haşhaş bitkilerinden alkaloidlerin ekstraksiyonu ve ekstraktların susuz ortamlarda özelliklerinin incelenmesi. Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Doktora Tezi.S 141.
• Nevado, M. E. & Cross, H. Z. (1990). Diallel analysis of relative growth rates in maize synthetics. Crop Sci. 30:549-552.
• Poehlman, J. M. (1979). Breeding Field Crops. Avi Publishing Company, Inc.Westport,Connecticut. p. 277-320.
• Shukla, S. & Singh, S.P. (2004). Line × tester analysis for combining ability in opium poppy (Papaver somniferum L.). Journal of Medicinal and Aromatic Plant Sciences 26 (2), pp. 271-276. Yadav, H.K., Shukla, S., & Singh, S.P. (2007). Genetic divergence in parental genotypes and its relation with heterosis, F1 performance and general combining ability (GCA) in opium poppy (Papaver somniferum L.). Euphytica 157 (1/2) Dordrecht: Springer Science + Business Media, 123-130.
• Yadav, H.K., Maurya, K.N., Shukla, S., & Singh, S.P. (2009a). Combining ability of opium poppy genotypes over F1 and F2 generations of diallel cross. Crop Breeding and Applied Biotechnology 9 (4) Londrina: Brazilian Society of Plant Breeding, pp. 353-360.
• Yadav, H.K., Shukla, S., & Singh, S.P. (2009b). Genetic combining ability estimates in the F1 and F2 generations for yield, its component traits and alkaloid content in opium poppy (Papaver somniferum L.). Euphytica 168 (1) Dordrecht: Springer,pp.23-32.