Batı Akdeniz Bölgesine Ait Yerel Yulaf Genotiplerinin Karakterizasyonu; 1. Morfolojik Özellikler

Yıl 2019, Cilt: 28 Sayı: 1, 7 - 18, 28.06.2019

Murat Çalışkan Ali Koç

Öz

Bu çalışma ile Batı Akdeniz Bölgesinde yetiştiriciliği yapılan yerel
yulaf çeşitlerinin toplanarak tanımlamalarının yapılması ve gen bankasında
koruma altına alınması amaçlanmıştır. 2015 yılında Antalya, Isparta, Burdur ve
Muğla illerini kapsayan bir toplama programı düzenlenmiş ve 164 adet yerel
yulaf genotipi toplanmıştır. Toplanan genotipler yedi standart yulaf çeşidi ile
birlikte 2015-2016 üretim sezonunda Augmented deneme deseninde Antalya
koşullarında tarla denemesine alınmıştır. Çalışmada, genotiplerin
tanımlanmasında kullanılan bazı morfolojik özellikler incelenmiştir. İncelenen
özellikler bakımından genotiplerin ortalamaları, standart sapmaları ve değişim
katsayıları hesaplanarak populasyonlar arası varyasyonlar belirlenmiştir. Çalışma
sonucunda, yerel genotipler arasında büyüme şekli, en üst boğumun tüylülük
durumu, salkım şekli, salkım tipi, kılçık durumu ve kavuz rengi bakımından
önemli varyasyonların olduğu tespit edilmiştir. Genotiplerin
tamamında kapçık uzunluğu iç kavuzdan kısa olmuştur. Yaprak kınının tüylülük
durumuna göre, yerel genotiplerden biri hariç tamamı tüysüz özellik
göstermiştir. Yaprak ayası kenarının
tüylülük durumuna göre 152 genotip tüysüz özellik gösterirken, 10 genotip az
tüylü, 2 genotip ise orta tüylü özelliğe sahip olmuştur. Dört  Genotipte iç kavuz ucu küt olurken diğer
genotiplerin iç kavuz uçlarının ise sivri özellikte olduğu belirlenmiştir. Yaprak
ayası genişliği, bayrak yaprak ayası genişliği, bitki boyu, ana sap kalınlığı
ve tane boyu bakımından yerel genotipler arasındaki farklar önemsiz bulunurken,
yaprak ayası uzunluğu, bayrak yaprak ayası uzunluğu, üst boğum arası uzunluğu,
ana saptaki boğum sayısı, salkım uzunluğu, dış kavuz uzunluğu ve tane eni bakımından
ise önemli farklar tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Yulaf, genotip, toplama, karakterizasyon

Kaynakça

• Ahmad, G., Ansar, M., Kalem, S., Nabi, G., & Hussain, M. (2008). Performance of Early Maturing Oats (Avena sativa L.) Cultivars for Yield and Quality. Journal of Agricultural Research, 46(4), 341-46.
• Anonim. (2016a). Meteoroloji Genel Müdürlüğü, Resmi İstatistikler. https://www.mgm.gov.tr/ veridegerlendirme/il-ve-ilceler-istatistik.aspx?m=ANTALYA.
• Anonim. (2016b). Antalya Meteoroloji Bölge Müdürlüğü İklim Verileri.
• Aydın, N., Mut, Z., Mut, H., & Ayan, İ. (2010). Effect of Autumn and Spring Sowing Dates on Hay Yield and Quality of Oat (Avena sativa L.) Genotypes. Journal of Animal and Veterinary Advances, 10:1539-45.
• Buerstmayr, H., Krenn, N., Stephan, U., Grausgruber, H., & Zechner, E. (2007). Agronomic Performance and Quality of Oat (Avena sativa L.) Genotypes of Worldwide Origin Produced under Central European Growing Conditions. Field Crops Research, (101): 341-51.
• Corville Baltenberger, D. C., & Frey, K. J. (1987). Genotypic Variability in Response of Oat to Delayed Sowing. Agronomy Journal 79, 813-16.
• Diederichsen, A. (2008). Assessments of Genetic Diversity within A World Collection of Cultivated Hexaploid Oat (Avena sativa L.) Based on Qualitative Morphological Characters. Genetik Resources and Crop Evolution, 55, 419-40.
• Dokuyucu, T., Akkaya, A., Dumlupınar, Z., & Kara, R. (2010). Türkiye Orijinli Yulaf Genotiplerinde Morfolojik ve Agronomik Özellikler Yönünden Varyasyonların Belirlenmesi. TÜBİTAK TOVAG 106 0 583 no’lu Proje Kesin Sonuç Raporu.
• Dumlupınar, Z.,Dokuyucu, T., & Bölek, Y. (2015). Farklı Gen Bankalarından Elde Edilen Yulaf Hatlarının, Tarımsal ve Moleküler Karakterizasyonu. TÜBİTAK TOVAG 112O138 no’lu Proje Sonuç Raporu.
• Erbaş, Ö.D. (2012). Yulaf (Avena sativa L.) Genotiplerinin Tarımsal ve Bazı Kalite Özelliklerinin Belirlenmesi. Bozok Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarla Bitkileri Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi. Yozgat.
• Gautam, S. K., Verma, A. K., & Vishwakarna, S. R. (2006). Genetic Variability and Association of Morpho-physiological Characters in Oat (Avena sativa L.). Farm Science Journal, 15(1): 82-83.
• FAO, (2018). Food and Agriculture Organization of the United Nations, Statistical Databases, http://www.fao.org/faostat/en/#data/QC
• Frey, K.J., & Colville, D.C. (1986). Development Rate and Growth Duration of Oats in Response to Delayed Sowing. Agronomy Journal, 78: 417-21.
• Hışır, Y. (2009). Türkiye Yulaf Genotiplerinin Fizyolojik, Morfolojik ve Tarımsal Özellikler Yönünden Genetik Farklılıklarının ve İlerlemelerinin Belirlenmesi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarla Bitkileri Anabilim Dalı, Doktora Tezi, Kahramanmaraş.
• Hoffmann, L. A. (1995). World Production and Use of Oats. The Oat Crop-Production and Utilization. Pp: 34–61. Editor: Welch, R.W., Chapman and Hall, London.JMP, (2007). JMP User Guide, Release 7 Copyright © 2007, SAS Institute Inc., Cary, NC, USA
• Kara, R., Dumlupınar, Z., Hışır, Y., Dokuyucu, T., & Akkaya, A. (2007). Kahramanmaraş Koşullarında Yulaf Çeşitlerinin Tane Verimi ve Verim Unsurları Bakımından Değerlendirilmesi. Türkiye VII. Tarla Bitkileri Kongresi, (sayfa 121-125), Erzurum, Türkiye.
• Malzew, A.I. (1930). Wild and Cultivated Oats (Sectio Euavena Griseb). İçinde: Bulletin of Applied Botany, Genetics and Plant Breeding, supplement 38, 473-517, Leningrad.
• Maral, H., (2009). Yulaf Çeşitlerinin Azotlu Gübrelemeye Tane Verimi, Azot Kullanımı ve Verim Özellikleri Yönünden Tepkisi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarla Bitkileri Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Kahramanmaraş.
• Menon,R.,Gonzalez, T., Ferruzzi, M., Jackson, E., Winderly, D., & Watson, J., (2016). Oats-From Farm to Fork. Advances in Food and Nutrition Research, Volume 77, 2016, Pages 1-55
• Mut, Z.,Gülümser, A., & Sezer, İ. (2011). Karadeniz Bölgesi Yerel Yulaf Çeşitlerinin Toplanması, Tanımlanması, Bazı Tarımsal ve Kalite Özelliklerinin Belirlenmesi. TÜBİTAK TOVAG 107O802 No’lu Proje Sonuç Raporu.
• Narlıoğlu, A. (2015). Bazı Yulaf Genotiplerinin Verim ve Kalite Kriterleri İle Silaj Özellikleri Bakımından Değerlendirilmesi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarla Bitkileri Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi. Kahramanmaraş.
• Nawaz, N., Razzaq, A., Ali, Z., Sarwar, G., & Yousaf, M. (2004). Performance of Different Oat (Avena sativa L.) Variteties under the Agro-Climatic Conditions of Bahawalpur-Pakistan. International Journal of Agriculture & Biology, 6(4): 624-26.
• Peterson, D. M., Wesenberg, D. M., Burrup, D. E., & Erickson, C. A. (2005). Relationships among Agronomic Traits and Grain Composition in Oat Genotypes Grown in Different Environments. Crop Science, 45:1249-55.
• Redaelli, R., Lagana, P., Rizza, F., Nicosia, O. L. D., & Cattivelli, L. (2008). Genetic Progress of Oats in Italy. Euphytica, 164, 679-87.
• Sarı, N. (2012). Yulafta (Avena sativa L.) Verim ve Verim Komponentleri Arasındaki İlişkiler. Adnan Menderes Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarla Bitkileri Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi. Aydın.
• Semchenko, M., & Zobel, K. (2005). The Effect of Breeding on Allometry and Phenotypic Plasticity in Four Varieties of Oat (Avena sativa L.). Field Crops Research, 93: 151-68.
• Şehirali, S., & Özgen, M. (1987). Bitki Genetik Kaynakları. Ankara Üniv. Ziraat Fak. Yayınları No: 1020. Ders Kitabı: 294, Ankara.
• Tiwari U., & Cummins E. (2009). Simulation of The Factors Affecting Βeta-Glucan Levels During The Cultivation of Oats. Journal of Cereal Science, 1-9.
• Tsikitis V.L., Albina J.E., & Reichner J.S., (2004). Βeta-Glucan Affects Leukocyte Navigation in A Complex Chemotactic Gradient. Surgery, 2:384-9.
• Tosh,S.M., & Miller,S.S. (2016). Oats. Reference Module in Food Science, From Encyclopedia of Food and Health, Pages 119-25.
• Yanming, M., Zhiyong, L., Yuting, B., Wei, W., & Hao, W. (2006). Study on Diversity of Oats Varieties in Xinjiang. Xinjiang Agricultural Sciences, 43(6): 510-13.
• Zaman, Q., Hussain, M. N., Aziz, A., & Hayat, K. (2006). Performance of High Yielding Oat Varieties under Agro-Ecological Conditions of D.I. Khan. Journal of Agricultural Research, 44(1), 29-35.