LÂMİÎ ÇELEBİ’NİN MESNEVİLERİNDE SAKİNAMELER

Yıl 2019, Cilt: 8 Sayı: 1, 291 - 318, 15.03.2019

Bekir Belenkuyu

Öz

Doğu edebiyatlarında içkili eğlence meclislerini ve bunlarla
ilgili unsurları gerçek ve mecazi anlamlarıyla ele alan sakinamelerin ilk
örnekleri Arap edebiyatında karşımıza çıkar. Fars şiirinde müstakil bir
hüviyete kavuşan bu tür 14. yüzyıldan itibaren Türk edebiyatında da yerini
alır. 16. yüzyıl şairi Lâmiî de pek çok sakiname parçasına mesnevilerinde yer
vermiştir. Şairin mesnevilerinde ilk olarak muhtevaya katkı sağlayan sakiname
parçaları dikkati çeker. Bu parçalar meclis tasvirlerinin temel
unsurlarındandır ve sıklıkla karşımıza çıkar. İkinci olarak Ferhâd u Şîrîn
ve Veyse vü Râmîn’in özellikle bölüm sonlarında yer alan bazı sakinameler
tutarlı bir tahkiye özelliğini yansıtır. Şair bölüm geçişlerinde sakinamelerden
ustaca yararlanmıştır. Son olarak Lâmiî’nin mesnevilerindeki sakinamelerin ahenge
sağladığı katkı dikkati çeker. Sakiye ve mutribe seslenerek başlayan
sakinameler nida ve tekmile-i sadr gibi sanatlarla ahenkli bir anlatım ortaya
koymuştur. Bütün bunlar Lâmiî’nin mesnevilerinde sakiname türüne ayrı bir
hususiyet yüklediğini göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Sakiname, Lâmiî Çelebi, Mesnevi

Kaynakça

• Arslan, H. (2001). Kitâb-ı maktel-i âl-i resûl (giriş-metin-inceleme-sözlük-adlar dizini), Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Arslan, M. (2012). Sâkî-nâmeler: Osmanlı edebiyat-tarih-kültür araştırmaları I. İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Ayan, G. (1998). Lâmi‛î vamık u azrâ –inceleme-metin–. Ankara: Atatürk Yüksek Kurumu Atatürk Kültür Merkezi Yayını.
• Belenkuyu, B. (2018). Lâmiî Çelebi’nin mesneviciliği. Basılmamış Doktora Tezi, Eskişehir: Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Bilgegil, K. (1989). Edebiyat bilgi ve teorileri (belâgât). İstanbul: Enderun Kitabevi.
• Canım, R. (2009). Sâkînâme. Türkiye Diyânet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 36, ss. 13-14, İstanbul.
• Eroğlu, S. (2011). Lâmiî Çelebi üzerine yapılan çalışmalar bibliyografyası. Bursalı Lâmiî Çelebi ve Dönemi, ss. 118-126, Bursa: Bursa Büyükşehir Belediyesi Yayınları.
• Karaismailoğlu, A. (2009). Sâkînâme (Fars Edebiyatı). Türkiye Diyânet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 36, ss. 13-14, İstanbul.
• Kemikli, B. ve Eroğlu, S. (Editörler) (2011). Bursalı Lâmiî Çelebi ve dönemi. Bursa: Bursa Büyükşehir Yayınları.
• Kortantamer, T. (1997). Nev‛îzâde atâyî ve hamse’si. İzmir: Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Köse, R. (1997). Şem‛ ü pervâne (inceleme-metin). Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Malatya: İnönü Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Macit, M. (2016). Divan şiirinde âhenk unsurları. İstanbul: Kapı Yayınları.
• Öztürk, M. (2009). Lami‛î Çelebi’nin veyse vü ramin mesnevisi (inceleme-metin-sadeleştirme). Basılmamış Doktora Tezi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Tezcan, N. (2001). Güzele bir şehrengizden bakış. Türkoloji Dergisi, XIV(1), 161-194.
• Ünver, İ. (1991). Fuzûlî’nin iki mesnevisinde Nizami etkisi. Türkoloji Dergisi, IX(1),19-22.