11 Eylül Sonrası Dönemde Bölgesel Güvenlik ve İran’ın Afganistan Siyaseti

Yıl 2015, Cilt: 2 Sayı: 2, 109 - 140, 18.04.2016

Bilgehan Alagöz Ekber Kandemir

Öz

İran ile Afganistan arasındaki ilişkilerin Kopenhag Okulu’nun Bölgesel Güvenlik Kompleksi (BGK) bağlamında ele almaya çalıştığımız bu çalışmamızda, karşılıklı bağımlılığın ne tür bir güvenlik ilişkisini meydana getirdiği üzerinde durulmuştur. Özellikle 11 Eylül öncesi ve sonrası dönemde söz konusu iki ülke arasında meydana gelen gelişmelerin Kopenhag Okulu’nun sektörel analizi çerçevesinde, güvenlik alanı üzerindeki etkileri ele alınmıştır. Bununla birlikte, Tahran-Kabil yakınlaşmasının bölgesel anlamda ortaya çıkardığı değişiklikler ve bunun bölgesel güvenliğe etkileri üzerinde durulmuştur. Buna ek olarak, Kopenhag Okulu temsilcilerinin özellikle 1990’lı yıllarda ortaya koydukları bazı yaklaşımların farklı açılardan yeniden değerlendirilmesi gerektiği görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Kopenhag Okulu, Bölgesel Güvenlik Kompleksi, İran, Afganistan

Kaynakça

• Kitaplar
• Ahmed Raşid, Taliban: İslamiyet, Petrol ve Orta Asya’da Yeni Büyük Oyun (Taliban: Islam, Oil and the New Great Game in Central Asia), çev: Osman Akınhay, Everest-Mozaik, İstanbul, 2001.
• Amin Saikal, Modern Afghanistan: A History of Struggle and Survival, I.B. Taurıs Publications, New York, 2012.
• Armağan Kuloğlu, Sercan Doğan, Afganistan ve Pakistan’da Yaşanan Ge- lişmeler ve Uluslararası Güvenliğe Etkileri, ORSAM Asya Araş- tırmaları Programı, Mart 2011, Rapor No:31.
• Atay Akdevelioğlu, İran İslam Cumhuriyeti’nin Orta Asya ve Azerbay- can Politikaları, Uluslararası İlişkiler Dergisi, Cilt 1, Sayı 2 (Yaz 2004).
• Barry Buzan, Ole Wæver ve Jaap de Wilde, Security: A New Framework for Analysis, Lynne Rienner Publisher, Colorado USA, 1998.
• Barry Buzan, Ole Wæver, Regions and Powers: The Structure of Interna- tional Security, Cambridge, Cambridge University Press, 2003.
• Barry Buzan, People, States and Fear: An Agenda for International Security Studies in the Post-Cold War, Harvester Wheatshef, 2nd Edition, London, 1991.
• Barry Buzan, People, States, and Fear: The National Security Problem in International Relations, Brighton, Harvester Wheatsheaf, 1983.
• Bülent Aras, Şule Toktaş, Ümit Kur, Araştırma Merkezlerinin Yükselişi: Türkiye’de Dış Politika ve Ulusal Güvenlik Kültürü, SETA Ya- yınları XI, I. Baskı: Kasım -2010, Ankara.
• Cansın Özel, Afganistan ve Pakistan’da Yaşanan Sorunlar ve Bu Sorunların Uluslararası Güvenliğe Etkileri, Asya’da Güvenlik Sorunları ve Yansımaları, Bilgesam Yayınları, 2013.
• Emin Akhundzada, Seray Özkan, İran Enerji Görünümü, Hazar Strateji Enstitüsü Enerji ve Ekonomi Araştırmaları Merkezi, Aralık 2014, İstanbul.
• Esedullah Oğuz, Hedef Ülke Afganistan, Doğan Kitap Yayıncılık, İstanbul, 2001.
• İnsan Hakları İzleme Örgütü 2002 Raporu (Human Rights Watch Report 2002), Closed Door Policy: Afghan Refugees in Pakistan and Iran, Vol. 14, No. 2.
• Kayhan Barzegar, Iran’s Foreign Policy in Post-Taliban Afghanistan, The Washington Quarterly, (2014).
• Lawrence Davidson, Arthur Goldschmidt, Kısa Ortadoğu Tarihi (A Conci- se History of Middle East),çev. Aydemir Güler, Doruk Yayınları, 2011, İstanbul.
• Mecid Rençberdar, İbrahim Abbas, Kumek-Hayı Maliyi İran Ba Afganis- tan: Ehdafı ve Asarı Iğtısadıyı An, sid. ir.
• Muahmmed Rıza Hafizani, İnkilabi İslami ve Peydayşı Jeopoliytyki Cedidi İran, Research Journal on Islamic Revolution, Vol 2, No 5, Winter 2013.
• Noureddin Nimeti, Cünbüşi Mukave-mat ve Tehacümı Şureviy beh Afğa- nistan der Salhayı 1979-1989, Siyaset Bilimi ve Hukuk Üniver- sitesi Dergisi, Tahran, 2013, 43. Cilt, 2. Sayı.
• Ole Wæver, Concepts of Security, University of Copenhagen Press, Kopen- hag, 1997.
• R. K. Ramazani, Iran’s Foreign Policy: Both North and South, The Middle East Journal, Yaz 1992, Cilt: 46, Sayı: 3.
• Sinem Akgül-Açıkmeşe, Algı mı, Söylem mi? Kopenhag Okulu ve Yeni Kla- sik Gerçekçilikte Güvenlik Tehditleri, Uluslararası İlişkiler, Cilt 8, Sayı 30
• Sumitha Kutty Narayanan, Iran’s Continuing Interests in Afghanistan, The Washington Quarterly, 2014.
• William L. Cleveland, Modern Ortadoğu Tarihi (A History of the Modern Middle Eeast), çev. Mehmet Harmancı, Agora Yayınları, 2008, İstanbul.
• Z. Nilüfer Karacasulu, Bölgesel Güvenlik Analizi Afganistan, Beta Yayın- cılık, 2011, İstanbul. İnternet Kaynakları
• “Afghanistan Reconstruction: Fact vs. Fantasy, Special Inspector General for Afghanistan Reconstruction (SIGAR)”, New York City, 2015.
• “BP Statistical Review of World Energy”, June 2015.
• “Head of Iran’s Customs, Abbas Memarzadeh, ‘The Volume of Trade between Iran and Other Countries’ ”, Khabar Online, 27 Ekim 2012.
• “İran”, BBCPersian, 16.01.2016.
• “İran ABD Müzakereleri Ekseninde İran’ın Irak Politikası”, TASAM, 21.06.2011.
• “İranlı Su Uzmanı Arash Azaranfar ile gerçekleştirilen röportaj”, ORSAM.
• “NATO Sonrası Afganistan ve İran”, Dicle Sasaoğlu, Bilgesam, Mart 2015.
• “Official: Iran-Afghanistan Bilateral Ties Unaffected” by Western Sancti- ons, Fars News Agency, Şubat 2013